Geografia Surinamu

Mapa Surinamu

Topografia Surinamu

Surinam jest najmniejszym państwem Ameryki Południowej, pomijając Gujanę Francuską, która jest terytorium należącym do Francji. Surinam leży w północno-wschodniej części Ameryki Południowej, nad Oceanem Atlantyckim. Kraj ten cechuje się równikowym klimatem, gęstą siecią rzek i bujnymi lasami tropikalnymi. Gospodarka Surinamu opiera się na wydobyciu surowców mineralnych, głównie boksytu.

Powierzchnia i granice

Surinam leży w północno-wschodniej części Ameryki Południowej, nad Oceanem Atlantyckim^[1]. Zajmuje powierzchnię 163 820 km², przy czym 156 000 km² to ląd, a 7820 km² to wody^[2]. Jest najmniejszym niepodległym państwem Ameryki Południowej^[2]. Gujana Francuska – terytorium należące do Francji – ma o połowę mniejszą powierzchnię^[3]. Długość linii brzegowej Surinamu wynosi 383 km^[2].

Surinam (dawniej Gujana Holenderska) leży w regionie geograficznym nazywanym Gujaną, obejmującym również Gujanę (dawniej Gujana Brytyjska), francuski departament zamorski Gujany (Gujana Francuska), brazylijski stan Amapá (wcześniej Gujana Portugalska, a później Gujana Brazylijska) oraz wenezuelski region Gujany (dawniej Gujana Hiszpańska)^[3].

Skrajne punkty: północny 6°7'N, południowy 1°50'N, zachodni 58°2'W, wschodni 53°59'W. Rozciągłość południkowa wynosi 460 km, a równoleżnikowa 455 km.

Surinam graniczy z następującymi państwami^[4]:

• na zachodzie z Gujaną – długość granicy to 600 km^[1]
• na południu z Brazylią – 597 km^[1]
• na wschodzie z Gujaną Francuską – 510 km^[1]

Budowa geologiczna i rzeźba

Krajobraz południowej części kraju

Surinam leży na obszarze płyty południowoamerykańskiej, zajmując tarczę gujańską^[3], oraz na fragmencie tarczy brazylijskiej.

Dzieli się na dwie części: nizinną północ i wyżynno-górzyste południe.

Północna część leży w obrębie Niziny Gujańskiej. Obszar ten budują osady rzeczne i jeziorne. Pierwotnie były to tereny podmokłe i silnie zabagnione, a obecnie większość terenów jest osuszonych i odwodnionych. Region ten jest szeroki we wschodniej części na 15–20 km, a na zachodzie rozszerza się do 100 km. Średnia wysokość to około 50 m n.p.m. na południu i 10 m n.p.m. na północy.

Linia brzegowa jest słabo rozwinięta, w wielu miejscach wyrównana bez wyraźnych zatok. Wybrzeże, przeważnie namorzynowe, jest niskie i zabagnione. Część linii brzegowej jest zagospodarowana, gdzie występują plaże będące atrakcją turystyczną kraju.

Południowy region zajęty przez fragment Wyżyny Gujańskiej tworzą mocno zdenudowane góry ostańcowe, gdzie dominują Góry Wilhelminy, rozciągające się z zachodu na wschód na przestrzeni 115 km^[3], z najwyższym szczytem kraju – Juliana Top (1280 m n.p.m.)^[1]. Obszar ten budują głównie skały metamorficzne. Jest to region pagórkowaty o średniej wysokości od 50 do 400 m n.p.m. Na samym południu Surinamu znajdują się pasma niskich gór, do których obok Gór Wilhelminy należą: Góry Gebergte i Góry Eilerts de Haan Gebergte oraz kilka innych grzbietów górskich. Na granicy z Brazylią leży łańcuch Serra Tumucumaque.

Klimat

Surinam leży w strefie klimatu równikowego wilgotnego, który charakteryzuje się wysokimi temperaturami powietrza przez cały rok i wysokimi opadami deszczu, które także występują przez cały rok^[3].

Temperatury powietrza cechują się niewielkimi rocznymi, dobowymi, a także regionalnymi amplitudami termicznymi^[3]. Średnia temperatura wynosi na nizinach nadmorskich +27°C, na południu kraju +25°C^[1]. Najcieplejszy okres w roku to wrzesień i październik, a najchłodniejszy styczeń. Różnice między tymi okresami nie przekraczają 2°C. W kraju nie występują ekstrema termiczne.

Opady są wysokie, choć w ich przypadku występują różnice regionalne. Na wybrzeżu opady są niższe niż na południu kraju. Średnie wartości opadowe w ciągu roku w Paramaribo wynoszą 2219 mm, na południu, na szczycie Tafel Berg w Górach Wilhelminy, opad roczny wynosi 2814 mm^[1]. Największe nasilenie opadów występuje od kwietnia do czerwca^[1].

Na północy występują cztery pory roku: mała pora deszczowa od początku grudnia do początku lutego, mała pora sucha od początku lutego do końca kwietnia, duża pora deszczowa od końca kwietnia do połowy sierpnia i duża pora sucha od połowy sierpnia do początku grudnia^[4].

Wody

Most Jules'a Wijdenboscha na rzece Surinam

Sieć rzeczna jest gęsta i charakteryzuje się dużą zasobnością w wody, co jest typowe dla wilgotnego klimatu. Rzeki na południu kraju mają duży potencjał hydroenergetyczny ze względu na liczne bystrza, progi i wodospady. Surinam należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego i wszystkie rzeki kraju płyną z południa na północ.

Do największych rzek należą:

• Commewijne – dopływ Surinamu^[3]
• Coppename – rzeka graniczna z Gujaną Francuską^[4]
• Corantijn (Courantyne) – rzeka graniczna z Gujaną^[4], o długości około 700 km
• Cottica – dopływ Surinamu^[3]
• Maroijne (Maroni) – rzeka graniczna z Gujaną Francuską^[4], o długości około 750 km
• Nickerie
• Saramacca
• Surinam – rzeka graniczna z Gujaną Francuską^[4], o długości około 480 km^[3], na rzece zbudowano tamę Afobaka i zbiornik Brokopondo^[3]

Rzeka Surinam koło Gunsi

Gleby

W Surinamie przeważającą formacją glebową są mało żyzne gleby laterytowe o czerwono żółtej barwie, na których rośnie las tropikalny. W sąsiedztwie rzek występują gleby aluwialne, a strefa nadmorska pokryta jest w wielu miejscach glebami bagiennymi.

Szata roślinna

Szata roślinna jest bardzo dobrze zachowana. Około 90% powierzchni^[a] Surinamu pokrywa niejednorodny las tropikalny stanowiący siedlisko dla 15 tys. gatunków roślin naczyniowych (około 5% wszystkich gatunków na świecie)^[3], w tym z ponad tysiącem gatunków drzew^[4]. Skład gatunkowy jest typowy dla Amazonii^[3], rosną tam mahonie, cedrzyki, drzewiaste paprocie, puchowce i wiele innych rodzajów drzew. Tam, gdzie wybrzeże nie zostało przeobrażone, rosną lasy namorzynowe. W nadbrzeżnych regionach Surinamu tereny pokrywa także drzewiasta, wilgotna sawanna, a w górach występuje górska odmiana sawanny.

W strefie przybrzeżnej występuje około 4000 gatunków paproci i roślin nasiennych oraz wielka różnorodność mchów i grzybów^[4].

Fauna

Ze względu na znaczący procent lasów zajmujących kraj i znikomą gęstość zaludnienia fauna jest dobrze zachowana. W lasach żyje wiele gatunków różnych zwierząt, które wchodzą w skład krainy gujańsko-brazylijskiej. Występuje tu ponad 2 tys. gatunków kręgowców, w tym 282 gatunki ssaków^[b], ponad 1000 gatunków ptaków (w tym około 50 endemicznych)^[c], 295 gatunków gadów i 269 płazów^[3].

Z dużych ssaków żyją tu tapiry, oceloty i rzadko występujące jaguary, a z mniejszych: leniwce oraz liczne gryzonie z charakterystycznym dla Ameryki Południowej – aguti^[4]. Z ptaków spotkać tu można m kolibry, sępy i papugi^[4].

Bogaty jest świat gadów, przede wszystkim węży – występuje tu wiele jadowitych gatunków tych zwierząt. Na plaże we wschodniej części kraju przybywają żółwie morskie, by składać jaja^[4]. W wodach przybrzeżnych i śródlądowych odnotowano ok. 350 gatunków ryb^[4].

Liczne są także owady, gdzie poza jadowitymi pająkami występują liczne gatunki mrówek, a także termity i komary.

Tereny chronione zajmują 4,7% powierzchni kraju^[1]. W czerwcu 1998 roku utworzono Rezerwat Przyrody Środkowego Surinamu o powierzchni 1 600 000 ha^[4]. Jest to jeden z największych obszarów chronionych lasów deszczowych na świecie i w 2000 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[4].

Demografia

Według szacunków w czerwcu 2018 roku Surinam miał 597 927 mieszkańców^[2]. Większość żyje na północy kraju, 2/3 w miastach, a 2/5 w Paramaribo^[4]. Największe miasta to Paramaribo, Lelydorp, Nieuw Nickerie, Moengo i Meerzorg^[7].

Według szacunków w 2012 roku około 27,4% ludności Surinamu stanowili Indusi (których przodkowie przybyli z północnych Indii w 2. połowie XIX w.), 21,7% – Maroni (potomkowie zbiegłych czarnych niewolników, którzy byli sprowadzani z Afryki w XVII i XVIII w.); 15,7% — Kreole a 13,7% — Jawajczycy^[2].

Gospodarka

Gospodarka Surinamu opiera się na wydobyciu surowców mineralnych, głównie ropy, złota i boksytu^[4]. Kopalnie boksytu znajdują się koło Paranam i Overdacht^[4]. Ne terenie Surinamu odkryto ponadto chrom, miedź, diamenty, mangan, nikiel, platynę i cynk^[4].

Drugim źródłem dochodu jest rolnictwo, a trzecim przelewy pieniężne z zagranicy, przede wszystkim z Holandii, Gujany Francuskiej i Stanów Zjednoczonych^[4].

Mniej niż 1% powierzchni kraju nadaje się pod uprawy i około 0,5% jest wykorzystywana rolniczo^[4]. Uprawia się przede wszystkim ryż – zbiory odbywają się dwa razy w roku, banany, owoce cytrusowe i palmy kokosowe^[4].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Encyklopedia Geograficzna Świata: Ameryka Południowa. Wydawnictwo OPRES Kraków, 1997. ISBN 83-85909-28-1. (pol.).