Geografia Wietnamu

Mapa Wietnamu

Wietnam – państwo leżące w Azji Południowo-Wschodniej, na obszarze Półwyspu Indochińskiego. Leżąc w strefie klimatów gorących, pokryty jest wilgotnymi lasami równikowymi i gęstą siecią rzek. Obecnie obszary leśne zajmują znacznie mniejszą część kraju, niż jeszcze na początku XX wieku. W latach 1964–1975 był dotknięty krwawą wojną domową, w której brały udział Stany Zjednoczone.

Powierzchnia, położenie i granice

Powierzchnia – 331 688 km², zbliżona do powierzchni Polski.

Położenie – Wietnam leży w Azji Południowo-Wschodniej, we wschodniej części Półwyspu Indochińskiego. Od wschodu i od południa kraj oblewają wody Morza Południowochińskiego, zaś w północnej części – wody Zatoki Tonkińskiej, którą od Morza Południowochińskiego oddziela chińska wyspa Hajnan.

Skrajne punkty: północny 23°50′N, południowy 8°50′N, zachodni 101°50′E, wschodni 109°00′E. Rozciągłość południkowa kraju wynosi 1750 km, a równoleżnikowa zaledwie 60 km w centralnej części, 600 km w północnej części i 370 km w południowej części.

Wietnam graniczy z następującymi państwami:

• Kambodża – 930 km
• Laos – 1650 km
• Chiny – 1150 km

Linia brzegowa (bez wysp) – 3444 km^[1]

Rzeźba terenu

Jedna z górskich dolin w Wietnamie

Wietnam ma dość zróżnicowaną rzeźbę terenu. 30% powierzchni kraju stanowią góry, a 45% wyżyny. Resztę powierzchni kraju stanowią nizinne obszary nadbrzeżne. Obszary nisko położone zajmują 25% powierzchni kraju.

Na północnym zachodzie, w strefie przygranicznej z Laosem i Chinami, ciągną się łańcuchy górskie. Są to Sip Song Chau Thai i Hoàng Liên Sơn z najwyższym szczytem kraju Phan Xi Păng o wysokości 3143 m n.p.m. Góry te rozdzielone są doliną Rzeki Czarnej. Na północy kraju leży rozległa wyżyna Việt Bắc, która jest przedłużeniem chińskiej Wyżyny Junnan-Kuejczou. Việt Bắc otoczona jest niewysokimi pasmami górskimi i ograniczona od południa doliną Rzeki Czerwonej. W środkowej i południowej części kraju ciągną się na długości około 1200 km Góry Annamskie. Najwyższym szczytem tych gór jest Phu Xai Lai Leng o wysokości 2711 m n.p.m.

Niziny ciągną się wąskim pasem wzdłuż wybrzeża, zwłaszcza wzdłuż wybrzeży Zatoki Tonkińskiej. Największymi regionami nizinnymi w kraju są krainy: Bắc Bộ na północy, obejmująca głównie deltę Rzeki Czerwonej i Nam Bộ na południu, na obszarze delty Mekongu. Na terenach delt występują liczne izolowane wzniesienia – mogoty. Wybrzeże morskie Wietnamu jest niskie i na obszarach delt rzecznych zabagnione. Wzdłuż Gór Annamskich jest na ogół wąskie i często urwiste z niewielkimi zatokami.

Budowa geologiczna

Pasma górskie występujące na północy kraju (Sip Song Chau Thai i Hoàng Liên Sơn) należą do tzw. pasma mezozoicznego, okalającego masyw indochiński od północy i zachodu i ciągnącego się od Chin do Półwyspu Malajskiego. Zbudowane jest ono ze skał metamorficznych, magmowych i osadowych powstałych w okresie od prekambru do mezozoiku i sfałdowanych w czasie starokimeryjskich ruchów tektonicznych orogenezy alpejskiej. Na zmetamorfizowanych skałach prekambryjskich leży pokrywa skał paleozoicznych, które osadziły się w geosynklinie birmańsko-malajskiej i zostały częściowo zmetamorfizowane w młodszym paleozoiku. Najstarsze skały osadowe należą do kambru. Są to piaskowce i łupki oraz górnokambryjskie skały wulkaniczne – ryolity. Wyżej leżą ordowickie osady łupkowo-margliste z graptolitami oraz skały węglanowe ze skamieniałościami wykazującymi związki z fauną wschodniej Australii. Na przełomie ordowiku i syluru występują liczne przewarstwienia ryolitów, tufów i popiołów wulkanicznych. W sylurze i dewonie w dalszym ciągu trwała sedymentacja węglanowa i detrytyczna. W czasie ruchów waryscyjskich nastąpiło zafałdowanie oraz metamorfoza części osadów; miały też miejsce intruzje granitów. W permie i karbonie powstały gruboławicowe wapienie, w których rozwinęły się zjawiska krasowe. Ich miąższość dochodzi do 800 m. W triasie, niezgodnie na starszych utworach osadziły się głównie lądowe piaskowce i łupki z pokładami węgla kamiennego oraz wkładkami skał wulkanicznych.

Góry Annamskie zbudowane są ze skał masywu indochińskiego. Są to archaiczne, silnie zmetamorfizowane gnejsy i granitognejsy. Na północy i południu, w brzeżnych strefach masywu występują skały staropaleozoiczne, zmetamorfizowane w czasie orogenezy waryscyjskiej i intrudowane karbońskimi granitoidami. W zachodniej części masywu indochińskiego skały metamorficzne przykryte są poziomo leżącymi osadami lądowymi i morskimi oraz pokrywami skał wulkanicznych. Są to osady lądowe powstałe od karbonu do triasu, zawierające liczne szczątki roślinne oraz pokłady węgla, a także przewarstwienia skał wulkanicznych. Na nich leżą morskie osady jury i kredy, głównie wapienie. Góry uległy wydźwignięciu w erze kenozoicznej, w czasie orogenezy alpejskiej. W powstałych wtedy zapadliskach tektonicznych osadziły się warstwy trzeciorzędowe i czwartorzędowe oraz pokrywy skał wulkanicznych (czwartorzędowych), głównie bazaltów.

Wzdłuż wybrzeża ciągną się wąskim pasem niziny pochodzenia aluwialnego, m.in. delta Mekongu, wypełniająca czwartorzędowe zapadlisko tektoniczne.

Klimat

Wietnam leży w strefie dwóch pasów klimatycznych. Północna cześć kraju znajduje się w strefie klimatu zwrotnikowego, a południowa część w strefie klimatu równikowego. Wspólną cechą tych dwóch stref klimatycznych w tym państwie jest sezonowość monsunowa. Efektem tego są m.in. sezonowe wiatry, które przynoszą okresowe opady deszczu, poza monsunami. Charakterystycznymi cechami klimatu są: duża wilgotność, stosunkowo duże opady, zwłaszcza na południu i na stokach dowietrznych, a także sezonowo występujące huragany, zwane tajfunami, które pojawiają się w okresie letnio-jesiennym.

Opady deszczu w kraju są wysokie. Najniższe wartości, około 1000 mm rocznie, występują na obszarach zawietrznych. Średnie wartości opadowe wahają się od 1500 do 2000 mm rocznie. Największe opady mają miejsce w górach, szczególnie w Górach Annamskich. Większe opady występują w części południowej z tego względu, że panuje tam wilgotny klimat równikowy i nie zaznacza się tam sucha pora, jak na północy. W czasie monsunu zimowego opady są niższe. Monsun letni trwa od maja do końca października.

Temperatury są charakterystyczne dla tych dwóch stref klimatycznych. Średnia temperatura w najchłodniejszym miesiącu (styczeń na północy, grudzień na południu) wynosi od 13–14 °C na północy do 21–23 °C na południu, w najcieplejszym miesiącu (lipiec na północy, maj–czerwiec na południu) od 28 °C na północy do 29–30 °C na południu, maksymalne wartości termiczne przekraczają 40 °C.

Wody

Krajobraz Wietnamu

W kraju istnieje gęsta sieć rzek, zasilana przez deszcze monsunowe. Rzeki Wietnamu charakteryzują się dużymi wahaniami wodostanów, przekraczającymi 10 metrów. Fakt ten sprawia, że w wyniku gwałtownych przyborów wody w kraju występują powodzie, mające miejsce szczególnie w deltach rzek. Sieć rzeczna Wietnamu należy do zlewiska Morza Południowochińskiego, a tym samym do Oceanu Spokojnego. W górach płyną w głębokich dolinach, tworząc liczne wodospady.

Główną rzeką kraju na północy jest Rzeka Czerwona, płynąca z Chin i przecinająca kraj na długości 470 km. Jej głównym dopływem jest Rzeka Czarna (Sông Đà), która jest żeglowna od Hanoi aż do morza, gdzie uchodząc tworzy rozległą deltę o powierzchni 25 tys. km². Na południu kraju główną rzeką jest Mekong, który na terenie Wietnamu liczy 220 km i tworzy deltę o powierzchni 70 tys. km². Środkową część kraju odwadniają liczne, krótkie rzeki.

Gleby

Większa część terytorium Wietnamu jest pokryta mało żyznymi glebami, są to głównie gleby kamieniste, gleby laterytowe i czerwonoziemne, przechodzące w wyższych piętrach gór w brunatnoziemy. Na zwietrzelinach law bazaltowych wykształciły się żyzne andosole, występują one na płaskowyżu Tây Nguyên. Na nizinach nadmorskich i w deltach rzek występują glejowe mady ilaste, które są intensywnie wykorzystane rolniczo.

Wybrzeże Wietnamu od strony morza

Flora

Szata roślinna na przestrzeni lat, zwłaszcza w czasie wojny wietnamskiej, została poważnie zdegradowana. Jeszcze przed wojną, która miała miejsce w latach 60. i 70. (do degradacji lasów przyczyniły się amerykańskie naloty, gdzie na lasy zrzucano napalm), powierzchnia lasów wynosiła 44%. Obecnie lasy w Wietnamie zajmują jedynie 24%.

Naturalne zbiorowiska roślinne tworzą lasy, które zachowały się głównie w górach. Na północy kraju rosną wilgotne lasy monsunowe, a na południu lasy równikowe, o zróżnicowanym składzie gatunkowym (m.in. drzewo żelazne, kamforowiec, dalbergia zwana drzewem palisandrowym i Rhus vernicifera, dostarczające żywicy lakowej) oraz o bogatym poszyciu bambusowym. Powyżej 1000 m n.p.m. lasy tropikalne przechodzą w podzwrotnikowe lasy, gdzie występują także lasy strefy umiarkowanej z sosną i dębem. Od około 2500 m n.p.m. występuje roślinność alpejska. W suchszych kotlinach i wyżynach śródgórskich miejsce lasu zajmują sawanny (m.in. na płaskowyżu Tây Nguyên). Dominującą formacją roślinną są sawanny, a wiele obszarów jest zajętych przez tereny rolnicze. Na wybrzeżu, gdzie tereny są zalewane przez przypływy, rosną lasy namorzynowe.

Fauna

Znacznemu zniszczeniu uległ także świat zwierząt, który jest charakterystyczny dla regionu indochińskiego. W Wietnamie można jeszcze spotkać słonia indyjskiego i tapira malajskiego. Liczniejsze są bawoły banteng i gaur oraz antylopy garna, a także różne gatunki jeleniowatych. Do dużych drapieżników należą żyjące w lasach pantery mgliste, tygrysy i lamparty. Ssaki naczelne reprezentują gibony, makaki i langur. Wśród ptaków do pospolitych gatunków należą kuraki, jak na przykład bażanty. Liczne są także różne gatunki ptaków śpiewających, jak turkuśniki i bilbile. W kraju występuje wiele gatunków gadów, gdzie do największy należą węże, takie jak pyton siatkowy i tygrysi. Żyje tam także największy przedstawiciel gekonów – toke. Ze względu na wilgotny klimat liczne są owady, w lasach żyją jadowite pająki.

Przypisy

Bibliografia

• Encyklopedia Geograficzna Świata: Azja. Wydawnictwo OPRES Kraków 1998 ISBN 83-85909-37-0.
• Ewa Stupnicka: Zarys geologii regionalnej świata. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1978

Linki zewnętrzne

• Wietnam. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2010-05-16] .