Georges Méliès

Georges Méliès

Georges Méliès około 1890 roku
Data i miejsce urodzenia	8 grudnia 1861 Paryż
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1938 Paryż
Zawód	iluzjonista, reżyser, producent filmowy

Georges Méliès (ur. 8 grudnia 1861 w Paryżu, zm. 21 stycznia 1938 tamże) – francuski iluzjonista, reżyser i producent filmowy, pionier kina, karykaturzysta (był m.in. autorem karykatury Jana III Sobieskiego). Nazywany „magiem kina” i „czarodziejem ekranu”. Wynalazca licznych trików filmowych, wykorzystywanych w kinie przez wiele następnych lat. Autor ponad 500 filmów.

Życiorys

Wywodził się z bogatej rodziny, jego ojciec był fabrykantem obuwia. W 1888 roku, otrzymawszy część jego majątku, Méliès zakupił znany teatr iluzjonistyczny Teatr Robert-Houdin. 28 grudnia 1895 roku uczestniczył w pierwszym płatnym pokazie kinematografu, urządzenie zachwyciło go. Od 1896 roku wzbogacił program swojego teatru o projekcje kinowe, w tym samym roku zaczął produkować swoje własne filmy (pierwszym była Talia kart, w której sam zagrał). Początkowo były to filmy zbliżone do produkcji braci Lumière, jego pierwszym filmem opartym na triku było Zniknięcie pewnej damy w Teatrze Robert-Houdin (damę zagrała przyszła żona reżysera, Jehanne d'Alcy). Od tego momentu kontynuował stosowanie trików. W 1907 roku w swojej posiadłości w Montreuil wybudował pierwsze na świecie studio filmowe, w którym tworzył. Jego największym sukcesem był nakręcony w 1902 film pt. Podróż na księżyc. Z czasem filmy Mélièsa stawały się coraz mniej popularne, gdyż nie nadążały za rozwojem kinematografii. Reżyser wpadł w kłopoty finansowe, zmuszony był sprzedać studio. W akcie rozpaczy w 1923 roku spalił i wrzucił do Sekwany wszystkie swoje filmy. Nie tworzył już od tej pory, pracował jako sprzedawca w należącym do żony sklepiku ze słodyczami i zabawkami. W 1928 roku spotkał go tam i rozpoznał jeden z dziennikarzy filmowych i doprowadził do ponownego odkrycia postaci tego pioniera kina. W 1930 roku odbyła się duża retrospektywa twórczości Melièsa, w 1932 reżyser otrzymał miejsce w przytułku dla emerytowanych twórców filmowych. Zmarł w 1938. Większość jego twórczości zaginęła, część z niej udało się odzyskać dzięki wnuczce filmowca, Madeleine Mathte-Méliès.

Twórczość filmowa

Kadr z filmu Un homme de têtes, 1898

Kadr z koloryzowanego filmu Piekielny kociołek (Le Chaudron infernal), 1903

Kadr z koloryzowanego filmu Le château hanté, 1897

Kino Mélièsa charakteryzuje duże bogactwo form, stanowiących prekursorskie dokonania w stosunku do rozwijanych później gatunków filmowych. Należą do nich:

• Skecze iluzjonistyczne – odpowiednik iluzji scenicznych, tworzonych przez Mélièsa, prezentują krótką historię o prostej akcji z zazwyczaj jednym głównym bohaterem, którego grywał niemal zawsze sam Méliès. Stosują triki filmowe, takie jak wielokrotna ekspozycja, do najbardziej znanych filmów tego typu należą Człowiek-orkiestra (1900), Meloman (1903).
• Feerie i baśnie filmowe – mające swoje korzenie w XIX-wiecznym teatrze popularnym, który lubował się w pokazywaniu czarodziejskich i niesamowitych scen. Méliès stworzył takie feerie jak Piekielny kociołek (1903) czy Czterysta żartów diabelskich (1906). Baśnie podobne były do feerii, lecz o bogatszej warstwie fabularnej: Kopciuszek (1899), Kopciuszek albo cudowny pantofelek (1912).
• Filmy fantastyczno-naukowe i przygodowe – te pierwsze początkowo bardziej skupiały się na elemencie fantastycznym z nonszalancją traktując pierwiastek naukowy (jak w Podróży na Księżyc z 1902 roku), później jednak, można zauważyć wzrost dbałości o elementarne prawdopodobieństwo, o czym świadczy Zdobycie bieguna (1912). Do filmów przygodowych można zaliczyć np.: Rajd Paryż – Monte Carlo automobilem (1905).
• Epika historyczna – to często dzieła monumentalne jak na początki kina, z setkami statystów i wielkimi malowanymi dekoracjami, np.: Joanna D’Arc (1900).
• Aktualności, później częściej aktualności rekonstruowane – początkowo kręcone na żywo (Dwór cara przybywający do Wersalu, 1895), potem ze względu na trudności techniczne przygotowywane z odpowiednim wyprzedzeniem lub po fakcie: Koronacja Edwarda VII (1902).
• Dramaty i satyry polityczne – do najbardziej znanych należy Sprawa Dreyfusa (1899), nakręcona jako cykl obrazów filmowych, w których artysta prezentuje swoją opinię na bieżące tematy polityczne. W Podziemnej szulerni (1905) policjanci zająwszy nielegalną szulernię, sami zasiadają w niej do gry.
• Dramaty społeczne i melodramaty – podejmowały problematykę społeczną, jak np. Podpalacze (1906) z nowatorskimi scenami plenerowymi lub moralizatorski Jest Bóg dla pijaków (1907).
• Burleski, groteski i wodewile – takie jak Podchmielone afisze (1907), na których ożywają umieszczone na nich postacie, lub Diaboliczny lokator (1909), który wprowadzając się do pustego pokoju, w ciągu kilku minut wyjmuje z walizki całe jego umeblowanie, a odmówiwszy zapłacenia czynszu, równie spektakularnie zabiera z lokalu swoje manatki. Przykładem wodewilu może być Szkoła zięciów (1897).
• Melies kręcił także filmy taneczne (Piekielny cake walk, 1903), erotyczne (Zasypianie panny młodej, 1899), reklamowe (Butelka dla niemowląt „Robert”, 1900), chętnie ekranizował klasykę literatury lub jej fragmenty.

Nawiązania

Biografia Mélièsa posłużyła za tło do nakręconego w 2011 roku, filmu baśniowego pt. Hugo i jego wynalazek. Film zdobył 5 Oscarów, 37 innych nagród oraz 88 nominacji^[1].

W postać Mélièsa wcielił się Jan Englert w nagrodzonym Grand Prix Festiwalu „Dwa Teatry” Sopot' 2015 słuchowisku Moniki Milewskiej „Podróż na Księżyc” w reżyserii Anny Wieczur-Bluszcz^[2].

Zobacz też

• Rezydencja diabła – film Georges’a Mélièsa z 1902 roku

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Lubelski Lumière i Mélies: fotograf i iluzjonista inicjują kinematograf. W: Kino nieme. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2010, s. 122-136. ISBN 978-83-242-1297-2.
• Małgorzata Hendrykowska Georges Méliès. W: A. Kołodyński, K. J. Zarębski: Historia kina. Wybrane lata. Warszawa: 1998.

Linki zewnętrzne

• Georges Méliès – site oficiel – strona oficjalna poświęcona Mélièsowi (fr.), (ang.) [dostęp 2013-01-21]
• Georges Méliès on Google Play Store. Free App to download.