Geotermometria i geobarometria

Geotermometria i geobarometria – działy mineralogii zajmujące się badaniem przedziałów temperatury i ciśnienia, w których dany minerał może istnieć. W przypadku przekroczenia jego granic tworzy fazę nietrwałą, ulega przebudowie strukturalnej w inną odmianę polimorficzną, bądź politypową lub ulega całkowitemu rozkładowi. Umożliwia to określenie temperatury krystalizacji zespołów mineralnych (parageneza), na podstawie ustalenia składu fazowego tych zespołów przy zwróceniu uwagi na substancje tworzące odmiany polimorficzne wrażliwe na przekroczenie granicznych wartości ciśnienia i temperatury, oraz na produkty odmieszania roztworów stałych np. pertyty.

Termometry mineralogiczne oparte na przemianach polimorficznych – przykłady
SubstancjaNazwa minerałuukład krystalograficznyTemperatura graniczna °C
Cu2Schalkozyn

chalkozyn-H

rombowy

jednoskośny

<103

>103

Ag2Sakantyt

argentyt

jednoskośny

regularny

<179

179-586

HgScynober

metacynnabaryt

trygonalny

regularny

<344

>344

Na
3
[AlF
6
]
kryolit

β-kryolit

jednoskośny

regularny

<550

>550

SiO2β-kwarc

α-kwarc

α-trydymit

α-krystobalit

trygonalny

heksagonalny

heksagonalny

regularny

<573

573-870

870-1470

>1470

K[AlSi3O8]sanidyn

mikroklin

jednoskośny

trójskośny

ciągła zmiana temperatur od około 1000 do 400
K[AlSi2O6]leucyt

β-leucyt

tetragonalny

regularny

<605

>605

Literatura uzupełniająca

  • Bolewski A., Kubisz J., Żabiński W.: Mineralogia ogólna, Wydawnictwa Geologiczne, wydanie II, Warszawa 1981, ISBN 83-220-0096-0
  • Bolewski A.: Mineralogia szczegółowa, Wydawnictwa Geologiczne, wydanie III, Warszawa 1982, ISBN 83-220-0151-7