Gerard de Lairesse

Rembrand van Rijn, Portret Gerarda de Lairesse`a, Metropolitan Museum of Art. Autor realistycznie ukazał zdeformowaną twarz modela

Alegoria pięciu zmysłów, 1668

Ilustracja z atlasu Anatomia Humani Corporis (1685)

Strona tytułowa Signorum Veterum Icones, 1670

Gerard de Lairesse (ur. 1640 lub 1641 w Liège, 28 lipca 1711 w Amsterdamie) – holenderski malarz, grafik i teoretyk sztuki.

Życie

Urodził się w rodzinie malarza Reniera de Lairesse, który był jego pierwszym nauczycielem. Naukę kontynuował u Bertholeta Flémalle'a i zapewne od niego przejął zainteresowanie sztuką klasyczną. W 1660 przebywał krótko w Kolonii, jednak ją opuścił ze względu na zawiść miejscowych malarzy. W 1664 musiał uciekać z rodzinnego Liège, gdzie wdał się w niefortunny romans i ledwo uszedł z życiem. Ożenił się z kuzynką Marie Saime i zamieszkał z rodziną w Amsterdamie. Miał dwóch synów, którzy także zostali malarzami^[1].

Gerard de Lairesse cierpiał prawdopodobnie na kiłę wrodzoną, miał zdeformowaną twarz i wcześnie stracił wzrok. O jego chorobie może świadczyć portret Rembrandta, który realistycznie przedstawił rysy twarzy malarza. Pomimo oszpeconej twarzy artysta cieszył się popularnością u kobiet, bogatych mecenasów i studentów, rekompensując braki w wyglądzie atrakcyjną osobowością, talentem i intelektem^[2][3].

Twórczość

Artysta szybko zdobył popularność stając się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli holenderskiego malarstwa dekoracyjnego. Często z powodzeniem rywalizował z Rembrandtem, współcześni nazywali go holenderskim Rafaelem i holenderskim Poussinem^[4]. Malował w akademickim, klasycyzującym stylu obrazy i malowidła ścienne o tematyce religijnej, historycznej i mitologicznej. Wykonywał ryciny oraz liczne rysunki, projektował też dekoracje teatralne. Szczególnie popularne były jego ilustracje wydane w 1685 w atlasie anatomicznym Goverta Bidloo Anatomia Hvmani Corporis^[5] oraz zbiór rysunków rzeźb włoskich wydany w dziele Signorum Veterum Icones (1670).

Wśród uczniów malarza byli m.in. Jan van Mieris, Louis Fabricius Dubourg, Ottmar Elliger le Jeune, Teodor i Krzysztof Lubienieccy, Jan Hoogzaat i Zacharias Webber. Jego prace rozproszone są w wielu galeriach europejskich i amerykańskich m.in. w Rijksmuseum, Metropolitan Museum of Art, National Gallery of Art, National Portrait Gallery, Luwrze, Tate Britain i Cleveland Museum of Art.

Krytyk sztuki

W 1690, w wieku 49 lat, de Lairesse całkowicie stracił wzrok i musiał porzucić działalność artystyczną. Zajął się teorią sztuki, wygłaszał wykłady i dyktował swoje poglądy, które spisali jego synowie i wydali w formie traktatów Grondlegginge der teekenkonst (Podstawy rysunku) wyd. w 1701 i Het groot schilderboeck (Wielka księga malarstwa) wyd. 1707. Dzieła cieszyły się popularnością w XVIII wieku i były tłumaczone na język angielski, francuski i niemiecki. Autor dał się poznać jako zwolennik sztuki akademickiej, krytykował nawet podziwianego przez siebie w młodości Rembrandta i m.in. Fransa Halsa za przedstawianie scen z życia codziennego oraz zwykłych ludzi, takich jak żołnierze, rolnicy, pokojówki, czy żebracy. Jego zdaniem malarstwo powinno poruszać jedynie wzniosłe, biblijne, mitologiczne i historyczne tematy.

Poglądy i dzieła Lairesse`a były szczególnie popularne w wieku XVIII, w następnym stuleciu malarz był ostro krytykowany. Zarzucano mu nawet odpowiedzialność za upadek malarstwa holenderskiego.

Wybrane prace

• Alegoria wolności handlu, 1672, Haga,
• Alegoria pięciu zmysłów, 1668, Kelvingrove Art Gallery and Museum,
• Nimfa i satyr, Berlin,
• Wniebowzięcie Marii, Sait-Paul,
• Apollo i Aurora, Mauritshuis.

Przypisy

Bibliografia

• Leksykon malarstwa od A do Z. Warszawa: Muza S.A., 1996, s. 400. ISBN 83-7079-621-4.
• RobertR. Genaille RobertR. (red.), Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975, s. 113-114 .

Linki zewnętrzne

• Gerard de Lairesse w Artcyclopedia.com (ang.). [dostęp 2012-12-14].
• Godefridi Bidloo, Medicinae Doctoris & Chirurgi, Anatomia Hvmani Corporis: Centum & quinque Tabvlis Per artificiosiss. G. De Lairesse ad vivum delineatis, Demonstrata, Veterum Recentiorumque Inventis explicata plurimisque, hactenus non detectis, Illvstrata z 105 ilustracjami Gérard de Lairesse. Amsterdam 1685