Gilak pustynny
| Bucanetes githagineus[1] | |||
| (M. H. C. Lichtenstein, 1823) | |||
 Osobnik sfotografowany na Gran Canarii | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | Bucanetes | ||
| Gatunek | gilak pustynny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Gilak pustynny[3] (Bucanetes githagineus) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje od północnej Afryki przez basen Morza Śródziemnego i Bliski Wschód po Pakistan. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka
Po raz pierwszy gatunek opisał Martin Lichtenstein w 1823 na podstawie holotypu z górnego Egiptu. Nadał mu nazwę Fringilla githaginea[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza gilaka pustynnego w rodzaju Bucanetes; wyróżnia 4 podgatunki[5]. Niektórzy autorzy umieszczali gilaka pustynnego w rodzaju Rhodopechys[1] albo Carpodacus[6]. Niektórzy autorzy włączają do rodzaju Bucanetes również gilaka mongolskiego (Eremopsaltria mongolica)[5][7].
Podgatunki i zasięg występowania
Wyróżniono kilka podgatunków B. githagineus[5][4]:
- B. g. amantum – środkowe i wschodnie Wyspy Kanaryjskie.
- B. g. zedlitzi – południowa Hiszpania, północno-zachodnia i północno-środkowa Afryka.
- B. g. githagineus – Egipt, północno-środkowy i północno-wschodni Sudan.
- B. g. crassirostris – część populacji wędrowna. Tereny lęgowe znajdują się w południowej i wschodniej Turcji, w Armenii, Azerbejdżanie, we wschodnim Libanie, centralnej Syrii, południowym i wschodnim Izraelu, w Jordanii, na Synaju, w południowym Iraku, Kuwejcie, Półwyspie Arabskim i dalej od Iranu na wschód po Turkmenistan, Uzbekistan, Afganistan oraz północny i zachodni Pakistan. Zimowiska znajdują się także w południowym Pakistanie i północno-zachodnich Indiach[4].
Morfologia
Długość ciała 12,5–15 cm[4], rozpiętość skrzydeł wynosi 25–28 cm[8], masa ciała 16–25 g[4]. W szacie godowej u samca występuje czerwony dziób, szara głowa i ciemna przepaska na skrzydła. Spód ciała i sterówki mają czerwonoróżowy nalot. W szacie spoczynkowej samce jaśniejsze, podobnie jak samice[8].
Ekologia i zachowanie
Środowiskiem życia gilaków pustynnych są suche i kamieniste tereny oraz półpustynie[8]. W Europie łuszczaki te zamieszkują obszary bezdrzewne, pokryte jedynie rzadko rozmieszczonymi krzewami, w tym podatne na erozję nieużytki. Na Wyspach Kanaryjskich gnieżdżą się również na piaszczystych równinach porośniętych halofitami i kserofitami[9]. Najłatwiej zaobserwować gilaki pustynne przy wodopojach, bowiem żerujące na ziemi osobniki trudno dostrzec. Głos tych ptaków przypomina dziecięcą trąbkę[8]. Żywią się głównie niewielkimi nasionami, świeżymi listkami i pączkami traw, do tego zjadają nieco owadów i ich larwy, głównie prostoskrzydłe[9].
Okres lęgowy trwa od lutego do czerwca. Gilaki pustynne są monogamiczne. Gniazdo buduje wyłącznie samica; jest ono luźną strukturą z gałązek, łodyg roślin, puchu i innych włókien roślinnych, traw, sierści i niekiedy piór. Ulokowane jest w płytkim dołku w ziemi, pod osłoną skały, krzewu lub kępy trawy lub do 6 m nad ziemią w rurze, ścianie budynku, ruinach lub starym grobowcu. Zniesienie liczy od 4 do 6 jaj[9].
Status
IUCN uznaje gilaka pustynnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[2].
Przypisy
- ↑ a b Bucanetes githagineus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Bucanetes githagineus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Pyrrhulini Vigors, 1825 (wersja: 2020-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-26].
- ↑ a b c d e Clement, P.: Trumpeter Finch (Bucanetes githagineus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [dostęp 2020-04-27].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
- ↑ M. Desfayes, J.C. Praz. Notes on Habitat and Distribution of Montane Birds in Southern Iran. „Bonner zoologische Beiträge”. 29 (1–3), s. 31, 1978. (ang.).
- ↑ Clement, P.: Mongolian Finch (Eremopsaltria mongolica). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2 listopada 2016)].
- ↑ a b c d Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: Świat Książki, 2007.
- ↑ a b c Species factsheet: Bucanetes githagineus. BirdLife International. [dostęp 2020-04-27]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Juan Emilio from Las Palmas de Gran Canaria, España, Licencja: CC BY-SA 2.0
Camachuelo trompetero / Trumpeter Finch Bucanetes githagineus amantum, El Castillo del Romeral, Gran Canaria, Canary Islands, Spain
Autor: , Licencja: CC BY-SA 4.0
Egg of Trumpeter Finch Collection of Jacques Perrin de Brichambaut.
Autor: Donkey shot, Licencja: CC BY-SA 3.0
Distribution of the Trumpeter Finch Bucanetes githagineus