Gimnazjum Polskie w Gdańsku

Gmach, w którym mieściło się Gimnazjum Polskie w Gdańsku, z prawej strony część dobudowana w latach 1935-1938

Gimnazjum Polskie w Gdańsku, od 1935^[1] Gimnazjum im. J. Piłsudskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku, zwane gamają^[2] – szkoła średnia kształcąca młodzież na poziomie maturalnym, działająca w Gdańsku (na terenie Wolnego Miasta Gdańska) w latach 1922–1939^[3].

Historia

Była to szkoła prywatna, utworzona przez Gdańską Macierz Szkolną w oparciu o zezwolenie Senatu Wolnego Miasta Gdańska z 12 grudnia 1921. Na siedzibę gimnazjum Komisarz Generalny RP w Gdańsku, minister Leon Pluciński przekazał były gmach koszar z 1910 przy ul. Am Weissen Turm 1 (obecnie ul. J. Augustyńskiego 1) na przedmieściu Petershagen (obecnie Zaroślak)^[4]. Szkoła została uruchomiona między innymi dzięki staraniom pisarza Stanisława Przybyszewskiego, który organizował zbiórki pieniężne na remont budynku. Naukę rozpoczęto 9 maja 1922, a uroczyste otwarcie szkoły miało miejsce 13 maja. Było to gimnazjum koedukacyjne, o strukturze gdańskiej typu frankfurckiego, matematyczno-przyrodnicze z językami klasycznymi. Nauka trwała 9 lat. Do szkoły mogły uczęszczać dzieci obywateli gdańskich pochodzenia polskiego oraz polskich zatrudnionych w Wolnym Mieście. Nauka była płatna, jednak znaczna część uczniów korzystała z różnego rodzaju ulg bądź była zupełnie zwolniona z opłat. Szkoła była jedynym polskim gimnazjum w Wolnym Mieście Gdańsku^[5].

Senat gdański, wyrażając zgodę na otwarcie gimnazjum, zastrzegł, że nie będzie udzielać subwencji, a sprawę uznania świadectw ustali w latach 1926–1927. W roku tym po raz pierwszy przeprowadzono w gimnazjum egzaminy dojrzałości, jednak sprawa uznania świadectw była przez władze gdańskie odwlekana, a zabiegi Macierzy Szkolnej i rządu polskiego nie przynosiły rezultatów. Ostatecznie Gimnazjum Polskie uzyskało prawa szkoły publicznej dopiero w wyniku umowy polsko-gdańskiej zawartej 18 września 1933.

Obecnie ulica, przy której miała siedzibę szkoła nosi imię Jana Augustyńskiego, ostatniego dyrektora szkoły

Program nauczania obejmował m.in. naukę języka polskiego, kurs literatury polskiej oraz historii Polski i kultury ojczystej.

W latach 1935-1938 dokonano rozbudowy gmachu gimnazjum. Dzięki zdolnościom organizacyjnym dyrektora, gimnazjum uzyskało szereg doskonale wyposażonych gabinetów i laboratoriów. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej, w reprezentacyjnej auli szkoły powstał patriotyczny fresk, zatytułowany „Polskie niebo” (autorstwa Bolesława Cybisa i Jana Zamoyskiego^[6]). Malowidło zostało zniszczone zaraz po wkroczeniu do Gdańska armii Hitlera^[7].

Kadra

Pierwszym dyrektorem szkoły został dr Antoni Snowiński (do lata 1922), następnymi byli Wilhelm Urbanicki, Feliks Ziemkowski, a od 1925 aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 funkcję tę pełnił Jan Augustyński^[8]. Jego zastępcą był w latach 1928-1939 Adam Czartkowski, profesor botaniki, historyk kultury, tajny korespondent polityczny „Kuriera Warszawskiego”, jeden z twórców i aktywistów Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (od 1930 jego sekretarz generalny, a w latach 1937-1939 wiceprezes).

Wśród nauczycieli szkoły byli m.in. Michał Urbanek (1926-1939, dokonał zamknięcia gimnazjum z polecenia władz polskich 31 sierpnia 1939)^[9], Jadwiga Zaleska, Tadeusz Adamczyk, Janina Ślączka^[10], Bronisław Gaweł^[11]. Marcin Dragan, Bernard Janik, Barbara Mielcarzewicz, Jan Panieński, Władysław Pniewski, Józef Wełniak, Adam Wiakowski-Dolina, Jadwiga Zaleska, Ferdynand Śliwa, Helena Żelewska.

Podział klas

Przedwojenna pieczęć biblioteczna Gimnazjum Polskiego w Gdańsku

W gimnazjum obowiązywał podział klas według systemu pruskiego (od najmłodszej)^[12]:

• seksta
• kwinta
• kwarta
• niższa tercja
• wyższa tercja
• niższa sekunda
• wyższa sekunda
• niższa pryma
• wyższa pryma

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Sprawozdania Gimnazjum Macierzy Szkolnej w Gdańsku