Gimnazjum polskie w Balatonboglár

Kronika polskiej szkoły w Balatonboglár

Podręcznik w szkole polskiej w Balatonboglár

Tablica na ścianie szkoły polskiej w Balatonboglár

Tablica upamiętniająca opiekunów i profesorów polskiego Gimnazjum i Liceum w Zamárdi i Balatonboglàr, kościół św. Barbary w Krakowie

Gimnazjum w Balatonboglár – polskie gimnazjum funkcjonujące w czasie II wojny światowej w Balatonboglár (komitat Somogy) na Węgrzech. Podobne gimnazjum istniało w Zamárdi.

Historia

Jesienią 1939 w obozach dla uchodźców polskich na Węgrzech powstał szereg szkół, ale nie wszystko się utrzymały. Przez całą wojnę działało 27 szkół, m.in. w Nagykanizsa, Balatonzamárdi (teraz Zamárdi), Kadarkút, Keszthely, Dunamocs (teraz Moča, Słowacja), Püski, Zalaszentgrót, Gyöngyös, Eger, Mosdós, Barcs, Kiskunlacháza, Jolsva (teraz Jelšava, Słowacja), Csízfürdő (teraz Číž kúpele, Słowacja), Csillaghegy, Rákosfalva, Rákoscsaba^[1].

Szkołę w Balatonboglár utworzono w grudniu 1939 roku. Początkowo uczyło się w niej 150 uczniów. Na jej potrzeby zaadaptowano obiekty należące do Państwowego Domu Dziecka im. Miklósa Horthyego w Budapeszcie. Pierwsze świadectwa maturalne 30 uczniów i 5 uczennic otrzymało 27 maja 1940 roku^[2]. Po ukończeniu szkoły wielu uczniów uciekało z Węgier, by przyłączyć się do polskich sił zbrojnych na Zachodzie.

Wielką pomoc okazywał wówczas József Antall, kierownik wydziału w ministerstwie spraw wewnętrznych, ojciec późniejszego premiera Węgier.

Po upadku Francji zrodziła się idea stworzenia jednego ośrodka kształcenia polskiej młodzieży na Węgrzech. Zdecydowano się na Balatonboglár, tamtejsze gimnazjum i liceum działało teraz pod nazwą Polski Obóz Młodzieżowy. Powodem była osoba księdza Béli Vargi, tamtejszego proboszcza i wielkiego przyjaciela Polaków. W szkole działało harcerstwo, grupa taneczna, zespół teatralny, chór i orkiestra.

W sumie w szkołach w Zamárdi i Boglár uczyło się 600 uczniów, maturę zdało 187 osób (35 w Zamárdi, 142 w Boglár i 10 eksternów)^[3].

Gimnazjum zamknięto po rozpoczęciu okupacji Węgier przez Niemcy 19 marca 1944. Większość profesorów aresztowano i wywieziono do obozów koncentracyjnych. Po wojnie część uczniów wróciła do Polski, część wyjechała na Zachód, a część została na Węgrzech. Niektórzy zostali dyplomatami i dyrektorami Instytutu Polskiego w Budapeszcie (Edward Dębicki czy Tadeusz Olszański^[4]), inni – publicystami czy korespondentami zagranicznymi polskich mediów (Stanisław Głąbiński^[5]).

Pamięć

W dniu 11 września 2012 r. w Muzeum w Balatonboglár na Węgrzech otwarto salę pamięci poświęconej polskiemu gimnazjum i liceum, w którym uczyły się polskie dzieci podczas II wojny światowej. Inicjatywę Ambasady RP w Budapeszcie wsparł Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Sala pamięci została zainaugurowana w obecności przedstawicieli środowiska Boglarczyków, ówczesnych uczniów liceum i gimnazjum w miejscowości nad Balatonem^[6].

Boglarczycy pierwszy raz po wojnie spotkali się w Boglárlelle (Balatonboglár) 14–15 września 1989 roku. Posadzono wówczas dwa dęby symbolizujące przyjaźń polsko-węgierską]^[7].

Od 11 maja 1998 roku mają swoją ulicę na warszawskich Kabatach^[8].

Dyrektorzy

• Hieronim Urban do sierpnia 1941 roku
• dr Piotr Jędrasik do lipca 1944 roku^[9]

Przypisy

Bibliografia

• A magyar szolidárítás balatonboglári példái 1939-2009. Teleki Pál és Varga Béla. Balatonboglár: Balatonboglár város önkormányzata, 2009.
• Lengyel gimnázium és líceum Balatonbogláron. Polskie gimnazjum i liceum w Balatonboglár. Katalog
• Polskie gimnazjum w Balatonboglár, Historiopedia
• Franciszek Budziński: Polskie gimnazjum i liceum w Balatonzamárdi i Balatonboglár: 1939–1944. Lublin: Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe Uniw. Marii Curie-Sk·lodowskiej, 1984.
• Franciszek Budziński: Szkoły polskie nad Balatonem w okresie II wojny światowej. Warszawa: Instytut Pax, 1988.
• Géza Cséby: Boglarczycy. Ukazało się w r.2012 na otwarcie Izby Pamięci w Balatonboglár. (Katalog)
• Stanisław Głąbiński: W cieniu ojca. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001. ISBN 83-05-13207-2.
• Sylwester Kiełbiewski: Polska szkoła nad Balatonem (film dokumentalny), 16 minut, 1984.
• Krystyna Łubczyk, Grzegorz Łubczyk: Pamięć. Polscy uchodźcy na Węgrzech 1939–1946. Emlékezés. Lengyel menekültek Magyarországon 1939–1946. Warszawa: Rytm, 2009, str. 237-245.