Giovanni Battista Moroni

Giovanni Battista Moroni
Portret Bartolomea Bonghi (1560-63)
Data i miejsce urodzenia	1520/1524 Albino
Data i miejsce śmierci	1578 Bergamo
Narodowość	włoska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	manieryzm
Ważne dzieła
Krawiec Portret Antonia Navagero Gian Gerolamo Grumelli Rzeźbiarz Alessandro Vittoria

Portret krawca (ok. 1570)

Rycerz w czerni (ok. 1567)

Giovanni Bressani (1562)

Giovanni Battista Moroni (ur. 1520/24 w Albino k. Bergamo, zm. 5 lutego 1578 w Bergamo) – włoski malarz okresu manieryzmu; portrecista.

Życie i twórczość

Jako kilkunastoletni chłopiec został uczniem Moretta w Brescii. Pierwsze artystyczne kroki stawiał w Trydencie, w czasie obrad soboru powszechnego (1545-1563), przesiąkając kulturą rodzącej się kontrreformacji. Przebywał tam w latach 1548 oraz 1551, malując m.in. obrazy nastawy ołtarzowej do bazyliki Santa Maria Maggiore.

Działał głównie w Bergamo i okolicach. Początkowo malował obrazy religijne, głównie ołtarzowe, dla kościołów w Brescii, Albino, Gorlago, Trydencie i Bergamo nawiązujące do stylu Lorenza Lotta. Zasłynął jednak przede wszystkim jako twórca znakomitych portretów wyróżniających się głębią psychologiczną, chłodną gamą kolorystyczną i doskonałym warsztatem malarskim. Cenił je sam Tycjan, który polecał mu osoby, których sam nie miał czasu malować: „Biegnijcie do niego, będziecie zadowoleni”^[1]. Portretował przedstawicieli lokalnej arystokracji i duchowieństwa, innych artystów oraz zwykłych ludzi pogrążonych w myślach lub zajętych codziennymi sprawami. Szczególnie często malował mężczyzn w czerni (najmodniejszym wówczas kolorze), kontrastując ciemne całopostaciowe sylwetki z subtelnymi odcieniami szarości i srebra w tle^[2]. Najbardziej znanym jego dziełem jest Portret krawca – jeden z pierwszych przykładów portretu rodzajowego (wizerunku człowieka zajętego pracą, nie zaś pozującego). Jego ostatnim dziełem jest monumentalny (ukończony przez ucznia artysty – Francesca Terziego, 1525-1691) fresk Sąd Ostateczny w kościele San Pancrazio w Gorlago inspirowany dziełem Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej.

Twórczość Moroniego wywarła duży wpływ na innych artystów, m.in. Fra Gargalia i Pietra Longhiego. .

Wybrane dzieła

Portrety

• Portret kanonika luterańskiego Giovana Grisostomo Zanchiego – 1545-50, 58 × 50 cm, Accademia Carrara, Bergamo
• Gian Lodovico Madruzzo – 1551-52, 202 × 117 cm, Art Institute of Chicago, Chicago
• Rzeźbiarz Alessandro Vittoria – 1552-53, 87,5 × 70 cm, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, Wiedeń
• Bartolomeo Bonghi – po 1553, 101,6 × 82 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
• Szlachcic z rodu Avogadro – ok. 1555, National Gallery w Londynie
• Portret żołnierza – 1555-59, 119 × 91 cm, Prado, Madryt
• Portret szlachcica (Mężczyzna z okaleczoną nogą) – 1555-60, 202 × 106 cm, National Gallery w Londynie
• Opatka Lucrezia Vertova – 1557, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
• Portret Don Gabriela de la Cueva- 1560, 115 × 91 cm Gemäldegalerie, Berlin
• Gian Gerolamo Grumelli – 1560, Palazzo Moroni, Bergamo
• Portret Moroni Prospero Alessandri – 1560, 105 × 84 cm, Liechtenstein Museum, Wiedeń
• Portret młodej kobiety – 1560-78, 73,5 × 65 cm, Rijksmuseum, Amsterdam
• Gian Federico Madruzzo – ok. 1560, 201,9 × 116,8 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
• Portret mężczyzny – 1561-62, 64,5 × 49 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Portret Antonia Navagero – 1565, 115 × 90 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
• Portret duchownego – 1561-63, 98 × 82,5 cm, Luwr, Paryż
• Giovanni Bressani – 1562, 116 × 89 cm, National Galleries of Scotland, Edynburg
• Portret uczonego – 1566-70, 97,5 × 82 cm, Gemäldegalerie, Berlin
• Portret wdowca z dwojgiem dzieci – ok. 1565, 126 × 98 cm, Narodowa Galeria Irlandii, Dublin
• Portret Bartolomeo Bonghi – 1560-63, Kimbell Art Museum, Fort Worth
• Portret hrabiego Secco Suardo – 1563, 183 × 104 cm, Galeria Uffizi, Florencja
• Rycerz w czerni – ok. 1567, 190 × 102 cm, Museo Poldi Pezzoli, Mediolan
• Assunta – 1570, 360 × 225 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
• Krawiec – ok. 1570, 97 × 74 cm, National Gallery w Londynie,
• Gian Gerolamo Albani – ok. 1570, 110,3 × 77 cm, National Gallery of Australia, Canberra
• Portret szlachcianki z książką – 1570-75, 99 × 78 cm, Accademia Carrara, Bergamo
• Portret Bernarda Spiniego – ok. 1573, 197 × 98 cm, Accademia Carrara, Bergamo
• Portret Pace Rivoli Spini – ok. 1573, 197 × 98 cm, Accademia Carrara, Bergamo
• Portret Jacopa Foscariniego – 1575, 105 × 83,5 cm, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie,

Obrazy religijne

• Chrystus dźwigający krzyż – San Giuliano, Albino
• Koronacja Marii – San Angelo, Brescia
• Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny – 1578, 228 × 148 cm, San Bartolomeo, Almenno
• Matka Boska w chwale z czterema Ojcami Kościoła i św. Janem Ewangelistą – 1551, 322 × 166 cm, Santa Maria Maggiore, Trydent
• Ostatnia wieczerza – 1569, 295 × 195 cm, Santa Maria Assunta e San Giacomo, Romano di Lombardia
• Pokłon Trzech Króli – 260 × 200 cm, San Pancrazio, Gorlago
• Św. Klara – Museo Diocesano, Trydent
• Ukrzyżowanie ze św. Bernardem i św. Franciszkiem – 226 × 133 cm, San Giuliano, Albino
• Zwiastowanie – ok. 1557, 245 × 154 cm, San Leone, Bergamo

Przypisy

Literatura

• Wittkower, Rudolf (1993). Art and Architecture Italy, 1600–1750. Pelican History of Art. Penguin Books. s. 591–595.
• Freedberg, Sydney Joseph (1993). Painting in Italy 1500–1600. Yale University Press. s. 591–595.

Bibliografia

• MatildeM. Battistini MatildeM., LuciaL. Impelluso LuciaL., StefanoS. Zuffi StefanoS., Historia portretu, HannaH. Cieśla (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4235-3, OCLC 749556721 .
• Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ​ISBN 83-7079-076-3​.
• PaoloP. Plebani PaoloP., M. CristinaM.C. Rodeschini M. CristinaM.C., M. PiotrM.P. Michałowski M. PiotrM.P., Tycjan, Veronese, Tiepolo. Arcydzieła malarstwa włoskiego z Accademia Carrara w Bergamo, JuliaJ. Mariotti (tłum.), PiotrP. Drzymała (tłum.), MarcinM. Turski (tłum.), Poznań: Muzeum Narodowe, 2012, ISBN 978-83-89053-94-7, OCLC 823681602 .
• Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007, ​ISBN 978-3-8331-2131-9​.
• Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 3, Warszawa: HPS, 2006. ​ISBN 978-83-60688-17-5​.