Giterna
 | |
| Klasyfikacja naukowa | |
| Chordofon złożony | |
| Klasyfikacja popularna | |
| strunowy, szarpany | |
| Podobne instrumenty | |
| Producenci | |
Hans Oth |
Giterna - średniowieczny instrument muzyczny, uważany za przodka dzisiejszej mandoliny. Tylko trzy egzemplarze tego instrumentu zachowały się do dnia dzisiejszego, jeden w Metropolitan Museum of Art[1], drugi w Muzeum Zamkowym w Wartburgu, trzeci odkryto podczas wykopalisk archeologicznych na terenie Starego Miasta w Elblągu.[2][3]
Historia
Najdawniejsze przedstawienia giterny pochodzą z XIII wieku. Instrument ten przybył prawdopodobnie do Europy, z arabskiej Hiszpanii i uważa się go za miniaturową wersję lutni[4], choć niewykluczone, że pochodzi od arabskiego instrumentu (również odmiany lutni) zwanej gabusi[5] [6] Giterna cieszyła się największą popularnością w czasach średniowiecza, jednak w XV wieku została całkowicie niemal zdominowana przez lutnię i z czasem zapomniana. Giterna była wzmiankowana w literaturze jako instrument do akompaniowania pieśni (często śpiewanych w tawernach)[7]. W ikonografii możemy znaleźć przykłady używania plektronu do gry na tym instrumencie.[8] Chociaż się uważa (The Harvard Music Dictionary), że giterna dała początek mandorze, to jednak w XIII-wiecznych poematach trubadurów (Juan Ruiz, Guiraut de Calanso) oraz w wierszach kompozytora Guillaume'a de Machaut spotykamy razem z giterną również mandorę, co udowodnia, że były to dwa różne instrumenty.
Budowa
Giterna przypomina wyglądem małą lutnię. Posiada wypukłe pudło rezonansowe, jednakże w przeciwieństwie do klasycznej lutni, czy mandory, nie jest ono zbudowane z oddzielnych, klejonych ze sobą listewek, lecz dłubane z jednego kawałka drewna. Giterna posiada drewnianą płytę wierzchnią, otwór rezonansowy przykryty ozdobną rozetą, wykonywaną oddzielnie z drewna lub pergaminu i montowaną do płyty, oraz krótki gryf o kształcie mocno zwężającym się w stronę główki i kilkoma jelitowymi progami wiązanymi wokół gryfu[5]. Główka giterny jest mocno wygięta i przypomina kształtem literę C. Giterna posiadała pięć strun albo pięć chórów (pary strun) wykonane z jelit. Strojenie g - d1 - a1 - e2 - h. Struny naciągano na drewniane kołki. Później się pojawiła "oktawna" giterna ze strojeniem G - d - a - e1 - h1, którą stali się nazywać cytrą (później - waldcittern).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Diabolus in Musica Guide to Early Instruments - The Gittern and Citole, www.diabolus.org [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Elbląska Encyklopedia Muzyczna - Muzyczny Elbląg Archiwum Cyfrowe, www.muzycznyelblag.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
- ↑ https://archive.fo/mq9t - zdjęcie giterny z Elbląga
- ↑ History, www.mandolinluthier.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ a b ATLAS of Plucked Instruments - mandolins, www.atlasofpluckedinstruments.com [dostęp 2017-11-23].
- ↑ ATLAS of Plucked Instruments - Africa, www.atlasofpluckedinstruments.com [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Opowieści Kanterberyjskie, Geoffrey Chaucer
- ↑ The Cipher for Viola da Gamba (and 6 course Lute) @TheCipher.com, www.thecipher.com [dostęp 2017-11-23].
Media użyte na tej stronie
A depiction of an angel playing gittern
Gittern made in 1450 by Hans Oth in Nürnberg, exhibited at Wartburg Castle.[1] Its Body, neck and pegbox made from one piece of maple, belly spruce or fir. Rose made of several layers of parchment & wood.[2]