Giuseppe Garampi

Giuseppe Garampi

Kardynał prezbiter
Data i miejsce urodzenia	29 października 1725 Rimini
Data i miejsce śmierci	4 maja 1792 Rzym
Arcybiskup ad personam Montefiascone
Okres sprawowania	20 maja 1776–4 maja 1792
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	31 maja 1749
Sakra biskupia	9 lutego 1772
Kreacja kardynalska	14 lutego 1785 Pius VI
Kościół tytularny	Ss. Ioannis et Pauli

Giuseppe Garampi (ur. 29 października 1725 w Rimini, zm. 4 maja 1792 w Rzymie) – włoski biskup rzymskokatolicki, kardynał.

Życiorys

Urodził się 29 października 1725 roku w Rimini, jako drugie dziecko hrabiego Lorenza Garampiego i markizy Diamante Belmonti. Otrzymał szczegółowe wykształcenie, a jednym z jego nauczycieli był Giovanni Vianchi. Garampi początkowo był przygotowywany do studiowania nauk przyrodniczych, jednakże postanowił podjąć naukę prawa, historii i antyku. Jego wykładowcami byli m.in. Giovanni Lami, Paolo Maria Paciaudi, Raimondo Adami i Annibale degli Abati Olivieri, a w Modenie poznał także Ludovica Antonia Muratoriego. W 1745 roku został najmłodszym studentem Accademia dei Lincei w Rimini. Rok później zdecydował się objąć drogę duchownego i po otrzymaniu tzw. święceń niższych, udał się do Rzymu. We wrześniu 1747 roku otrzymał święcenia subdiakonatu i diakonatu. W Rzymie studiował prawoznawstwo i historię Kościoła w dominikańskiej Accademia Ecclesiastica, pod kierownictwem ojca Tommasa Marii Mamachiego. Nawiązał wówczas kontakty z erudytami, chcącymi przeprowadzić reformę Kościoła, a także napisał książkę „De nummo argenteo Benedicti III pont. max. Dissertatio in qua plura ad pontificiam historiam illustrandam, et Johannae papissae fabulam refellendam proferuntur”, którą zadedykował papieżowi Benedyktowi XIV^[1].

31 maja 1749 roku otrzymał święcenia prezbiteratu^[2]. Został wówczas koadiutorem prefekta Tajnych Archiwów Watykańskich, z prawem sukcesji. Stanowisko objął w 1751 roku, zostając jednocześnie kanonikiem bazyliki św. Piotra na Watykanie. W latach 50. został także prefektem archiwów bazyliki patriarchalnej, Zamku Świętego Anioła, osobistym prałatem i kapelanem Jego Świątobliwości. Rozpoczął wówczas pracę nad zebraniem obszernych zbiorów obu archiwów i stworzył monumentalne, 124-tomowe dzieło, które wciąż ma znaczenie dla badań archiwalnych. Z uczonymi europejskimi pracował także nad 22-tomowym „Orbis Christianus” – historią wszystkich diecezji Kościoła katolickiego, która pozostała jednak niedokończona i nieopublikowana. W czerwcu 1761 roku został mianowany wizytatorem apostolskim klasztoru cystersów w Salem, z tajną misją zadbania o interesy Stolicy Apostolskiej podczas konferencji pokojowej w Augsburgu, która próbowała położyć kres wojnie siedmioletniej. Wyjechał z Salem w sierpniu, w towarzystwie sekretarza Callisto Mariniego i odbył liczne podróże, by odwiedzić archiwa i biblioteki klasztorów niemieckich i szwajcarskich oraz nawiązać relacje z lokalnymi uczonymi^[1].

W lipcu 1762 roku odbył podróż po landach Królestwa Niemieckiego, odwiedzając m.in. Bonn, Baden-Baden, Frankfurt, Karlsruhe, Koblencję, Kolonię, Mannheim, Moguncję oraz Rastatt. W czasie tych wypraw zaobserwował, jak pokojowo współistnieją tam katolicy, luteranie, kalwini i żydzi, a także nawiązał znajomość z elektorem Palatynatu Reńskiego Karolem IV Teodorem. Po dwóch miesiącach podróży po krajach niemieckich pojechał do Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandzkich, by zebrać informację o sytuacji katolików, a także o obecności jansenistów. Następnie udał się do Niderlandów Austriackich, gdzie wizytował w Antwerpii (spotkał się tam z bollandystami), Brukseli, Mechelen i na uniwersytecie w Lowanium. Kolejnym etapem jego ekspedycji było biskupstwo Liège, a następnie Królestwo Francji, gdzie został do początku 1763 roku, prowadząc badania archiwistyczne w bibliotekach. Zdecydował się wówczas ponownie udać się do Królestwa Niemieckiego, aby rozstrzygnąć kwestie sporne pomiędzy Stolicą Piotrową a biskupem Augsburga. Wkrótce potem rozpoczął podróż powrotną do Rzymu, zatrzymując się w Salzburgu i Wiedniu. W ciągu miesięcznego pobytu wizytował w tamtejszych uniwersytetach i Bibliotece Cesarskiej, a także, za pośrednictwem nuncjusza papieskiego Vitaliana Borromea, poznał cesarzową Marię Teresę Habsburżankę. Pod koniec maja powrócił do Rzymu, po niemalże rocznej nieobecności^[1].

W styczniu 1764 roku ponownie udał się do Frankfurtu, towarzysząc nuncjuszowi Lucerny, Niccolò Oddiemu w koronacji Józefa II Habsburga na nowego cesarza. Garampiemu powierzono wówczas delikatną kwestię rozwiązania konfliktu pomiędzy członkami kapituły katedralnej w Spirze a jej dziekanem, Augustem von Limburg-Stirumem. Spór mógł zagrozić relacjom Państwa Kościelnego z elektorami niemieckimi, jednakże Garampi go załagodził. Wykorzystując okazję, ponownie odbył podróż po Królestwie Niemieckim, Zjednoczonych Prowincjach Niderlandzkich, Niderlandach Austriackich i księstwie Liège. W czasie ekspedycji przeczytał książkę „O stanie Kościoła i prawowitej władzy papieża rzymskiego księga pojedyncza ułożona ku zjednoczeniu rozszczepionych w religii chrześcijan” autorstwa Johanna Nikolausa von Hontheima^[3], z którego teoriami się nie zgadzał. W grudniu 1764 roku powrócił do Rzymu. Dwa i pół roku później, podczas wizyty Józefa II i jego brata Wielkiego Księcia Toskanii Leopolda II, Garampi ponownie miał okazję szczegółowo omówić z cesarzem najważniejsze kwestie polityczne, czym wywołał dobre wrażenie w monarchii. Był członkiem powołanej w 1767 roku przez papieża Klemensa XIII w związku z groźbą przyznania praw dysydentom Kongregacji do Spraw Polskich^[4]. 16 stycznia 1772 roku papież Klemens XIV przyznał mu tytuł doktora utroque iure z ramienia Rzymskiego Uniwersytetu „La Sapienza”^[1].

27 stycznia 1772 został mianowany arcybiskupem tytularnym Berytusu (współcześnie: Bejrut)^[2]. sakrę przyjął 9 lutego z rąk kardynała Lazzara Opizia Pallaviciniego^[1]. 15 kwietnia został mianowany przedstawicielem Stolicy Apostolskiej w Polsce^[2], a cztery dni później został asystentem Tronu Papieskiego^[1]. Do Korony Królestwa Polskiego przybył pod koniec lata i 6 września spotkał się z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim. Rozmawiał z nim o dopiero co przeprowadzonym I rozbiorze Polski. W 1773 roku nastąpiła kasata zakonu jezuitów, która groziła zakłóceniem całego polskiego systemu szkolnictwa, co wiązało się z poważnym ryzykiem w sprawach religijnych. Dzięki umiejętnościom nuncjusza udało się zachować kontrolę nad szkołami przez zsekularyzowanych księży. Te działania sprawiły, że papież Pius VI zaproponował Garampiemu bardziej prestiżową nuncjaturę w Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego i Królestwie Węgier^[1]. Ze stanowiska dyplomatycznego w Warszawie zrezygnował w 1775 roku, a 23 marca 1776 został nuncjuszem przy cesarzu. Dwa miesiące później, 20 maja został także arcybiskupem ad personam Montefiascone (współcześnie diecezja Viterbo)^[2].

Do Wiednia Garampi przyjechał, odwiedzając po drodze Śląsk, Prusy i Saksonię. Z pomocą arcybiskupa Wiednia Christopha Antona von Migazziego przeciwstawił się kościelnej polityce józefinizmu. Zaostrzyło to sytuację przedstawicieli Stolicy Piotrowej z rządem cesarskim, a sam Garampi zaczął być określany mianem „nieprzejednanego fanatyka”. Doprowadziło to do pogorszenia relacji Rzymu i Wiednia, lecz gdy Pius VI odbył podróż na spotkanie z Józefem II Habsburgiem, nuncjusz był obecny przy negocjacjach^[1].

14 lutego 1785 roku został kreowany kardynałem prezbiterem^[2]. Ponieważ przebywał na misji dyplomatycznej, odebrał biret 22 grudnia^[1]. 3 sierpnia 1785 zrezygnował z nuncjatury w Wiedniu, a 3 kwietnia 1786 roku został mu nadany kościół tytularny Ss. Ioannis et Pauli^[2]. W 1790 roku został protektorem Collegium Germanicum. Cierpiąc z powodu reumatyzmu i obrzęków, w końcowych latach życia spędzał czas głównie w Rzymie i Montefiascone, a także w uzdrowiskach pomiędzy tymi miastami. Podarował zbiór 30 tysięcy książek seminarium duchownemu w Montefiascone, a także szkolił kleryków w seminariach diecezjalnych. Włączał się w działania mające usprawnić rolnictwo i zakładać lokalne organizacje charytatywne. Po odkryciu etruskiego grobowca Tomba del Cardinale wznowił swoją działalność naukową. Pomimo zaawansowanego wieku i słabego zdrowia, służył radą dostojnikom kościelnym w delikatnych negocjacjach Stolicy Apostolskiej z innymi państwami^[1].

Zmarł 4 maja 1792 roku w Rzymie. Msza żałobna i pochówek odbył się w bazylice św. Apolinarego przy Termach. 16 listopada trumna z jego szczątkami została przetransportowana do jego kościoła tytularnego – bazyliki świętych Jana i Pawła. Główna część jego kolekcji 85 kodeksów i 27 inkunabułów przekazana została do Biblioteca Civica Gambalunga w Rimini. Około połowę jego kolekcji – 30–40 tysięcy książek wystawiono na sprzedaż. Katalog zebrany w pięciu tomach przez księgarza De Romansa został podzielony na dziedziny (teologia, historia, prawo, literatura i filozofia) i włączony do dzieł pisarzy katolickich i protestanckich, a także publicystów Oświecenia: Jean-Jacques’a Rousseau, Woltera, Monteskiusza i Guillaume’a Raynala^[1].

Przypisy