Giuseppe Tomasi di Lampedusa

Giuseppe Tomasi di Lampedusa
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 grudnia 1896
Palermo

Data i miejsce śmierci

23 lipca 1957
Rzym

Narodowość

włoska

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła

Lampart

Giuseppe Tomasi di Lampedusa.jpg
Giuseppe Tomasi di Lampedusa w pałacu w Stommersee w Inflantach (lata 30. XX wieku)

Giuseppe Tomasi di Lampedusa (ur. 23 grudnia 1896 w Palermo, zm. 23 lipca 1957 w Rzymie)[1]włoski pisarz i arystokrata, książę Lampedusy i diuk Palmy.

Życiorys

Urodził się w Palermo na Sycylii, w rodzinie arystokratycznej Giulia Maria Tomasiego, księcia Lampedusa, diuka Palma di Montechiaro.

W czasie pierwszej wojny światowej służył jako oficer artylerii[2]. Dostał się do niewoli na Węgrzech, ale uciekł i na piechotę powrócił do Włoch. Wydarzenia te spowodowały u niego problemy nerwowe i uniemożliwiły karierę dyplomaty, do której był przygotowywany[2].

Posiadany majątek pozwolił mu na poświęcenie się rozwojowi intelektualnemu – czytał literaturę piękną w kilku językach obcych, dyskutował o niej w grupie najbliższych przyjaciół, pisał dla własnej przyjemności.

W 1932 ożenił się z Alexandrą von Wolff, pochodzącą z niemieckiej, arystokratycznej rodziny, mieszkającej na Łotwie w rodowej rezydencji w Stāmerienie (niem. Stomersee).

Był przeciwnikiem dyktatury Benita Mussoliniego, w okresie rządów faszystów starał się jednak trzymać się z daleka od spraw publicznych. Pod koniec życia, jako znawca literatury francuskiej i angielskiej, prowadził prywatne wykłady dla studentów uniwersytetu w Palermo.

Zmarł w 1957 w Rzymie.

Zarówno jego najsłynniejsza powieść Lampart, jak i inne dokonania literackie zostały opublikowane już po jego śmierci[1].

Twórczość

Lampart

Jako pisarz zasłynął dzięki pisanej w latach 1955–1957, a wydanej w 1958 już po jego śmierci książce Lampart (wł. Il Gattopardo)[1]. Dzieło, napisane w konwencji powieści XIX-wiecznej, ukazuje schyłek świata starej burbońskiej arystokracji na Sycylii w czasach zjednoczenia Włoch[3]. Powieść w samych Włoszech miała ponad sto wznowień.

W 1959 roku powieść wyróżniono najbardziej prestiżową włoską nagrodą literacką – Nagrodą Stregi.

W 1963 Lampart został sfilmowany przez włoskiego reżysera Luchina Viscontiego z gwiazdorską obsadą – w rolach głównych wystąpili Burt Lancaster (jako tytułowy Lampart – książę Fabrizio Salina), Alain Delon i Claudia Cardinale[4]. Film zdobył wiele nagród i wyróżnień – na festiwalu w Cannes w 1963 został wyróżniony Złotą Palmą. Znalazł się także na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne[5][6], a w plebiscycie krytyków filmowych, zorganizowanym w 2012 r. przez czasopismo Brytyjskiego Instytutu Filmowego „Sight & Sound”, zajął 57. miejsce[7].

W 2009 ukazała się w Polsce książka Davida Gilmoura Ostatni Lampart. Życie Giuseppe Tomasi di Lampedusy[8], będąca opowieścią biograficzną o artyście. W październiku 2009 ukazał się nowy polski przekład najsłynniejszej książki autora, pod tytułem Gepard pióra Stanisława Kasprzysiaka (tytuł jest trudny do przetłumaczenia, gdyż dosłownie oznacza przedstawiciela rodziny kotowatych. W książce il gattopardo jest herbem rodowym rodziny Salina).

Di Lampedusa pisał także opowiadania oraz eseje poświęcone twórczości Stendhala i Szekspira[2] (wydane również w Polsce), jednak żadne z jego dzieł nie cieszy się sławą zbliżoną do Lamparta.

Publikacje

Książki Giuseppe Tomasiego wydane po polsku[9]:

  • Lampart (1961) (wł. Il gattopardo, 1958), wydanie z 2008 jako Gepard
  • Opowiadania (1964) (wł. Racconti, 1961)
  • O Stendhalu (wł. Lezioni su Stendhal)
  • Szekspir (wł. Il mito, la gloria)

Upamiętnienie

Na jego cześć jedna z planetoid pasa głównego została nazwana (14846) Lampedusa[10].

Przypisy

  1. a b c Tomasi di Lampedusa Giuseppe, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-07-14].
  2. a b c Giuseppe Tomasi di Lampedusa, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2015-07-14] (ang.).
  3. Norman Davies: Europa. Rozprawa historyka z historią. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999, s. 876-877. ISBN 83-7006-883-9.
  4. Lampart (1963). Filmweb. [dostęp 2015-07-14].
  5. Niektóre ważne filmy czyli tzw. lista watykańska. kultura.wiara.pl. [dostęp 2010-05-01].
  6. usccb.org. usccb.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-06)]. Film and Broadcasting –Vatican Best Films List (ang.)
  7. Critics’ Top 250 Films. [w:] Sight & Sound [on-line]. British Film Institute, 2012. [dostęp 2014-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-26)]. (ang.).
  8. David Gilmour. Ostatni Lampart. Życie Giuseppe Tomasi di Lampedusy, przeł. Anna Wójcicka. Warszawa 2009, Wydawnictwo Sic!.
  9. Giuseppe Tomasi di Lampedusa. lubimyczytac.pl. [dostęp 2015-07-14].
  10. (14846) Lampedusa w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)

Bibliografia

  • David Gilmour, Ostatni Lampart. Życie Giuseppe Tomasi di Lampedusy, przeł. Anna Wójcicka, Sic!, Warszawa 2009, ISBN 978-836045769-6

Media użyte na tej stronie

Tomasi di Lampedusa.jpg
Giuseppe Tomasi di Lampedusa
Giuseppe e Licy nel castello di Stomersee.jpg
Giuseppe e Licy affacciati a una finestra del castello di Stomersee
Giuseppe Tomasi di Lampedusa.jpg
Italian writer Giuseppe Tomasi di Lampedusa