Gleby inicjalne

Gleby inicjalnegleby w pierwszej fazie kształtowania, o bardzo płytkim poziomie organicznym lub próchnicznym. Gleby inicjalne mogą tworzyć się na litych skałach, rumoszu, w wyniku erozji, lub akumulacji fluwialnej na dwóch rodzajach podłoża: twardym oraz sypkim. Gleby inicjalne mogą powstać zarówno ze skał bezwęglanowych jak i węglanowych.

W systematyce gleb Polski

Gleby inicjalne w systematyce gleb Polski z 2011 r. mają kategorię rzędu, który obejmuje 4 typy gleb:

  • Rząd 1. Gleby inicjalne (I)
    • Typ 1.1. Gleby inicjalne skaliste (IS)
    • Typ 1.2. Gleby inicjalne rumoszowe (IO)
    • Typ 1.3. Gleby inicjalne erozyjne (IY)
    • Typ 1.4. Gleby inicjalne akumulacyjne (IJ)

W systematyce gleb Polski z 1989 r. gleby inicjalne nie były wydzielone w żadną kategorię. Zawierały się one w dziale I gleby litogeniczne, rzędach: gleby mineralne bezwęglanowe słabo wykształcone oraz gleby wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju[1]. Nie zmienia to faktu, że pojęcie to funkcjonowało w odniesieniu do poszczególnych typów gleb od dawna.

Morfologia i właściwości fizyczne

Gleby inicjalne charakteryzują się poziomem organicznym lub próchnicznym o miąższości do 10 cm, pod którą znajduje się bezpośrednio skała macierzysta[2]. Gleby inicjalne nie mają typowej barwy, gdyż zależy ona od skał otaczających, z których ta gleba powstała[2].

Najbardziej rozpowszechnionym profilem glebowym jest AC-C lub O-R (zapis ten oznacza, patrząc od powierzchni):

  • O - poziom organiczny
  • A – poziom próchniczny
  • C – poziom skały macierzystej
  • R - podłoże skalne (lita skała)

Właściwości chemiczne

Skład chemiczny gleb inicjalnych zależy od skał otaczających, z których ta gleba powstała[3] i może być bardzo różny, ze względu na to, że mogą one powstawać zarówno ze skał bardzo kwaśnych jak i zasadowych (węglanowych, siarczanowych). Odczyn poziomu próchnicznego lub organicznego gleby jest często nieco bardziej kwaśny od skały ze względu na roślinność i obecność kwasów humusowych[4].

Występowanie

Gleby inicjalne powstają głównie w górach[2] i wyżynach o urozmaiconej rzeźbie. Największy zwarty obszar gleb inicjalnych występuje na Saharze[5].

Roślinność naturalna i przydatność rolnicza

Gleby inicjalne skaliste lub rumoszowe w pierwszej fazie tworzenia porasta roślinność naskalna i murawowa. W dalszej fazie kształtowania zaczyna je porastać kosodrzewina oraz świerki. Rozwój roślinności powoduje, że gleby inicjalne przeobrażają się w gleby słabo ukształtowane. Przydatność gleb inicjalnych w rolnictwie zazwyczaj jest niewielka, ze względu na płytki profil oraz niewielką żyzność[2].

Przypisy

  1. Systematyka gleb Polski, wydanie 4. „Roczniki gleboznawcze”. 40, 3/4, s. 1-150, 1989. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze. Warszawa. 
  2. a b c d Stanisław Uziak, Zbigniew Klimowicz: Elementy geografii gleb i gleboznawstwa. s. 143.
  3. I. Gleby litogeniczne. [dostęp 2010-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)].
  4. Stefan Skiba, Wojciech Szymański, Michał Mędzka, Ryszard Prędki. Inicjalne gleby (Lithic Leptosols ) piętra połonin w Bieszczadach i Czarnohorze (Karpaty Wschodnie). „Roczniki Bieszczadzkie”. 17, s. 361, 2009. 
  5. Bohdan Dobrzański: Zarys Geografii Gleb. Warszawa: PWN, 1966, s. 80.

Bibliografia

  • Systematyka gleb Polski, wydanie 5. „Roczniki gleboznawcze - Soil Science Annual”. 62, 3, s. 1-193, 2011. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze. Warszawa. 
  • Jerzy Marcinek, Jolanta Komisarek: Systematyka gleb Polski. W: Andrzej Mocek (red.): Gleboznawstwo. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2015, s. 302-312. ISBN 978-83-01-17994-6. (pol.)