Gleichschaltung

Ten artykuł od 2018-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Gleichschaltung (pol. też glajchszaltung) – określenie pochodzące z nazistowskiej ideologii III Rzeszy, będące synonimem ujednolicenia realizowanego na obszarze życia społecznego, politycznego i instytucjonalnego.

Słowo powstało w 1933 r., gdy wprowadzony był proces ujednolicania całego życia społecznego i politycznego – zarówno publicznego, jak i prywatnego. Celem było przy tym zniesienie w państwie i społeczeństwie pluralizmu.

Po raz pierwszy użył go i rozpowszechnił minister sprawiedliwości Rzeszy Franz Gürtner. Jako datę pierwszego oficjalnego użycia należy uznać 31 marca 1933. W tym dniu weszła w życie pierwsza ustawa glajchszaltująca, wraz z którą niemieckie kraje związkowe utraciły swoją polityczną suwerenność.

W powszechnym znaczeniu zglajchszaltowanie oznacza ograniczenie bądź utratę indywidualnej osobowości, względnie niezależności, wolności człowieka poprzez regulacje i ustawy lub inne zarządzenia zrównania i ujednolicenia mas.