Gleiwitz I

Gleiwitz I Arbeitslager Gleiwitz I
Podobóz Auschwitz-Birkenau
Pomnik upamiętniający istnienie obozu
Odpowiedzialny	III Rzesza
Rozpoczęcie działalności	marzec 1944
Zakończenie działalności	18 stycznia 1945
Miejsce	Gliwice
Liczba więźniów	1336 (stan na 17 stycznia 1944)
Narodowość więźniów	głównie Żydzi
Liczebność personelu	około 50 SS-manów[1]
Komendanci	SS Hauptscharführer Otto Moll SS Oberscharführer Friedrich Jansen SS Oberscharführer Richard Stolten[1]
Położenie na mapie Gliwic Gleiwitz I
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gleiwitz I
Położenie na mapie województwa śląskiego Gleiwitz I
50°17′28,399″N 18°42′18,065″E/50,291222 18,705018

Gleiwitz I – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Gliwicach.

Obóz, założony jako pierwszy na terenie Gliwic z inicjatywy komendanta KL Auschwitz Rudolfa Hössa, powstał na terenie warsztatów naprawczych Taboru Kolejowego Rzeszy. Pierwszy transport trafił tam w marcu 1944, byli to więźniowie z obozu Monowitz^[1]. Ich zadaniem była budowa nowego podobozu (baraków dla więźniów i ogrodzenia)^[2]. Pierwszymi więźniami w Gleiwitz I byli wykwalifikowani robotnicy (Polacy, Węgrzy i Ukraińcy)^[3][4], później w obozie zaczęli dominować Żydzi, których największy transport (ok. 2 tys. więźniów) przybył w maju 1944. W czasie istnienia podobozu średnio przebywało w nim nawet 1300 więźniów^[1][3].

Więźniowie podobozu pracowali przez dwie 12-godzinne zmiany, głównie przy remontach wagonów kolejowych i lokomotyw, przy budowie drogi oraz pobliskiego lotniska^[2]. Jeżeli dla kogoś zabrakło zajęcia, wykonywał on tzw. Steinetragen – przenosił kamienie z hałdy do obozu i z powrotem^[2]. W obozie panowała wysoka śmiertelność. Co jakiś czas przeprowadzano selekcję – niezdolnych więźniów wywożono do komór gazowych w Birkenau. Wiele egzekucji przeprowadzał sam komendant obozu Otto Moll. Przez pewien czas nie zarządzał on obozem, został oddelegowany do nadzorowania akcji masowej eksterminacji Żydów węgierskich (Ungarn-Aktion)^[5].

W nocy z 18 na 19 stycznia 1945 nastąpiła ewakuacja więźniów. Tuż przed nią przeprowadzono selekcję, po której 100 więźniów niezdolnych do marszu rozstrzelano^[2][4]. Następnie pozostałych poprowadzono pieszo do obozu Blechhammer. W pozostałych po obozie barakach przetrzymano więźniów z innych obozów, których później przewieziono do KL Groß-Rosen, KL Buchenwald i KL Sachsenhausen^[3][4].

Do dzisiejszych czasów po podobozie zachowały się budynki, w których mieszkali więźniowie^[6]. Na ścianie budynku Zakładów Doświadczalnych Instytutu Spawalniczego, przy ulicy Przewozowej, w 1979 roku umieszczono tablicę upamiętniającą obóz^[4].

Przypisy