Glejak wielopostaciowy

Nowotwór złośliwy mózgu

Glioblastoma multiforme
Preparat sekcyjny glejaka wielopostaciowego, przekrój czołowy. Ognisko pierwotne znajdowało się w lewej półkuli, guz naciekał też na ciało modzelowate (środek przekroju).
ICD-10	C71
C71.0	Mózg z wyjątkiem płatów i komór
C71.1	Płat czołowy
C71.2	Płat skroniowy
C71.3	Płat ciemieniowy
C71.4	Płat potyliczny
C71.5	Komory mózgowe
C71.6	Móżdżek
C71.7	Pień mózgu
C71.8	Zmiana przekraczająca granice mózgu
C71.9	Mózg, nieokreślony

RM głowy ze wzmocnieniem kontrastowym w projekcji czołowej 15-letniego pacjenta z glejakiem wielopostaciowym

RM głowy w projekcji strzałkowej tego samego pacjenta

Glejak wielopostaciowy (GBM; łac. glioblastoma multiforme) – pierwotny nowotwór złośliwy mózgu pochodzenia glejowego, należący do szeregu astrocytarnego, o nieznanej etiologii. Obecna klasyfikacja WHO z 2007 roku klasyfikuje glejaka wielopostaciowego jako glejaka o IV stopniu złośliwości^[1]. Jest to najczęściej występujący pierwotny guz nowotworowy OUN^[2].

Charakterystyka guza

Glejak wielopostaciowy charakteryzuje się wzrostem naciekającym, intensywną migracją i szybkim szerzeniem się nowotworu w obrębie otaczającej tkanki nerwowej. Następuje naciekanie wzdłuż włókien nerwowych, naczyń krwionośnych, opon miękkich, wokół komórek nerwowych; ten typ wzrostu guza utrudnia całkowitą chirurgiczną resekcję glejaka – stąd wznowienia guzów. Glejaki generalnie nie mają zdolności przerzutowania, rzadko spotykane jest zjawisko implantacji drogami płynowymi.

Lokalizacja

Guz najczęściej spotykany jest w półkulach mózgu, w płacie czołowym i skroniowym.

Obraz histologiczny

Obraz histologiczny glejaka wielopostaciowego mózgu

Histologicznie stwierdza się bardzo dużą atypię komórek i obecność ognisk martwicy otoczonych gęstym pasem komórek nowotworowych – tzw. martwica palisadowata. Ogniskowo proliferują drobne naczynia.

Objawy i przebieg

Objawy kliniczne zależą w pierwszej kolejności od umiejscowienia guza i obejmują:

• objawy ogólne (objawy nadciśnienia śródczaszkowego – bóle głowy, nudności i wymioty najbardziej nasilone rano, zespół psychoorganiczny – osłabienie sprawności umysłowej, zaburzenia pamięci, uogólnione napady padaczkowe; obrzęk mózgu)
• objawy ogniskowe, specyficzne dla lokalizacji guza (niedowład, zaburzenia czucia, zaburzenia mowy, wzroku, słuchu, objawy móżdżkowe – np. zaburzenia równowagi, uszkodzenie nerwów czaszkowych, ogniskowe napady padaczkowe).

Guz zlokalizowany w płacie czołowym może się manifestować postępującym otępieniem, obniżeniem napędu, brakiem krytycyzmu, niekiedy agresją i niepohamowanym popędem seksualnym. Guz płata skroniowego może dawać takie objawy jak stany lękowe, depresyjne oraz upośledzenie pamięci świeżej (chory zapomina fakty sprzed kilku godzin czy dni). Guz móżdżku powoduje zaburzenia równowagi i zawroty głowy, a także oczopląs. Spośród innych objawów ogniskowych częste są niedowłady kończyn, zaburzenia mowy, czucia, zaburzenia równowagi i chodu.

Rozpoznanie

W obrazowaniu metodą rezonansu magnetycznego stwierdza się guz o niejednorodnym sygnale, ze współistniejącymi zmianami wstecznymi. Glejak wielopostaciowy ulega silnemu, nieregularnemu, brzeżnemu wzmocnieniu kontrastowemu.

W tomografii komputerowej guz objawia się w początkowym okresie jako ognisko hipodensyjne, nie ulega wzmocnieniu po podaniu kontrastu. Później współczynnik osłabienia jest zróżnicowany, ognisko ma nieregularne granice i otoczone jest szerokim pasmem obrzęku.

Leczenie

Obecne metody leczenia: chirurgiczna resekcja, embolizacja, chemioterapia, radioterapia (brachyterapia i teleradioterapia, w tym operacja przy pomocy noża gamma) oraz terapie eksperymentalne, między innymi terapie genowe i immunoterapie.

Pewne nadzieje budzi terapia wykorzystująca zmienne pole elektryczne (ang. tumor-treating fields)^[3][4], w szczególności jako uzupełnienie chemioterapii.

Przypisy

Bibliografia

• Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. W: Dariusz J. Jaskólski, Wielisław Papierz, Wojciech Biernat, Paweł P. Liberski: Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 152–153. ISBN 83-200-2636-9.
• Jerzy Stachura, Wenancjusz Domagała Patologia znaczy słowo o chorobie. Tom II: Patologia narządowa. Wydawnictwo PAU, Kraków 2005, ISBN 83-88857-91-6.
• Bogdan Pruszyński (red.) Radiologia. Diagnostyka obrazowa. Rtg, TK, MR i radioizotopy. Wyd. II unowocześnione, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003 ISBN 83-200-2780-2.