Glicynia

Glicynia
Ilustracja
Kwiatostany glicynii japońskiej
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządbobowce
Rodzinabobowate
Podrodzinabobowate właściwe
Rodzajglicynia
Nazwa systematyczna
Wisteria Nutt.
Gen. 2: 115. 14 Jul 1818[3]
Typ nomenklatoryczny

Wisteria speciosa Nutt.[4]

Synonimy
  • Bradburia Spreng.
  • Diplonyx Raf.
  • Kraunhia Raf. ex Greene
  • Phaseoloides Duhamel
  • Rehsonia Stritch
  • Thyrsanthus Elliott
  • Wistaria Nutt. ex Spreng.[5]
Glicynia chińska

Glicynia, słodlin, wisteria (Wisteria Nutt.) – rodzaj rośliny z rodziny bobowatych. Obejmuje cztery gatunki[5], z których jeden występuje we wschodniej Ameryce Północnej (W. frutescens), jeden w Japonii (glicynia japońska W. floribunda), a pozostałe dwa w Chinach[5], przy czym w niektórych ujęciach są one rozdzielane w sumie na cztery gatunki[3]. Są to liany występujące w lasach i zaroślach, zarówno na terenach skalistych, jak i nad rzekami[6].

Uprawiane są (także w postaci licznych kultywarów) jako rośliny ozdobne[6], dla okazałych i pachnących (w przypadku wisterii japońskiej) kwiatostanów (największe okazy osiągają ponad 150 m długości i tworzą 1,5 miliona kwiatostanów[7], u odmiany 'Multijuga' największe kwiatostany osiągają 2 m długości[8]). Ze względu na osiągane rozmiary wymagają bardzo solidnych podpór (masa największych okazów przekraczać może 250 ton)[7]. Użytkowane są ich olejki eteryczne[6], kwiaty są jadalne po usmażeniu, także dodawane są do ciast[7], włókna z kory bywają wykorzystywane jako surowiec włókienniczy[6].

Morfologia

Pokrój
Liany owijające się wokół podpór[3] (niektóre owijają się przeciwnie do ruchów wskazówek zegara – np. wisteria chińska, inne zgodnie z nimi – np. wisteria japońska)[7]. Osiągają wysokość do 40 m[8], przy długości pędów sięgającej ponad 150 m[7].
Liście
Zrzucane na zimę. Pąki zimowe jajowate, okryte 3–5 łuskami. Liście skrętoległe, u nasady z przylistkami, nieparzysto pierzaste, o poszczególnych listkach naprzeciwległych, całobrzegich[3]. Liczba listków na liściu wynosi od 3 do 19[8].
Kwiaty
Obupłciowe, motylkowe, zebrane w szczytowe, zwisające grona. Poszczególne kwiaty osiągają od 1,5 do 2,5 cm długości[3]. Kielich u nasady rurkowaty, z 5 nierównymi ząbkami. Korona barwy białej, niebieskiej, fioletowej, rzadko różowej. Pręcików 10, z czego nitki 9 zrastają się, a jeden pozostaje wolny. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią zawierającą 5–16 zalążków[8][3].
Owoce
Strąki okazałe, ale z pojedynczymi nasionami (zwykle 1–3), równowąskie do lancetowatych o skórzastej owocni, wypukłej nad owocami[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj zaliczany jest do plemienia Millettieae z podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae)[9].

Wykaz gatunków[5]
  • Wisteria brachybotrys Siebold & Zucc.
  • Wisteria floribunda (Willd.) DC. – glicynia japońska
  • Wisteria frutescens (L.) Poir.
  • Wisteria sinensis (Sims) DC. – glicynia chińska

Nazewnictwo

Nazwa rodzajowa opisywana jest jako zachowany wariant ortograficzny, pierwotnie zapisany z błędem, a powstały dla upamiętnienia Caspara Wistara (1760–1818) – filantropa wspierającego rozwój nauki na Uniwersytecie Pensylwanii. Alternatywnie jako osoba upamiętniona wskazywany jest Charles Jones Wister Sr. (1782–1865) – przyjaciel Thomasa Nuttalla, autora nazwy[6]. Pierwotnie gatunki tu zaliczane włączone zostały do rodzaju Glycine Willd., co wpłynęło na powstanie nazw zwyczajowych glycine w języku francuskim[8] i polskim[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Zhi Wei & Les Pedley: Wisteria Nuttall. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-12].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
  5. ↑ a b c d Wisteria Nutt.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-12].
  6. ↑ a b c d e G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 372. ISBN 978-1-900347-80-8.
  7. ↑ a b c d e David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 980. ISBN 978-1-107-11502-6.
  8. ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 284. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ Genus Wisteria Nutt. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-12].
  10. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 249. ISBN 83-214-1305-6.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Japanese wisteria, Ashikaga Flower Park 3.jpg
Autor: SLIMHANNYA, Licencja: CC BY-SA 4.0
Japanese wisteria, Ashikaga Flower Park
R08-Matsue English Garden.jpg
Autor: 長谷川 宏亮, Licencja: CC BY 2.1 jp
Wisteria sinensis in bloom at Matsue English Garden in Matsue, Shimane, Japan