Gliese 581
 Niebo wokół gwiazdy Gliese 581, widocznej w centrum | |||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||
| Gwiazdozbiór | Waga | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja | 15h 19m | ||||||||
| Deklinacja | -07° 43′ 20,2″ | ||||||||
| Paralaksa (π) | 158,79 ± 1,58″ | ||||||||
| Odległość | 20,5 ly 6,30 pc | ||||||||
| Wielkość obserwowana | 10,61m | ||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||
| Rodzaj gwiazdy | czerwony karzeł | ||||||||
| Typ widmowy | M5,0 V | ||||||||
| Masa | 0,31 ± 0,05 M☉ | ||||||||
| Promień | 0,3 ± 0,01 R☉ | ||||||||
| Wielkość absolutna | 11,6m | ||||||||
| Wiek | 8+3−1 miliardów lat | ||||||||
| Temperatura | 3498 ± 56 K | ||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||
| |||||||||
Gliese 581 (wymowa /ˈɡliːzə/) – czerwony karzeł typu widmowego M5,0 V znajdujący się w gwiazdozbiorze Wagi 20 lat świetlnych od Ziemi[1]. Gliese 581 jest na 89 miejscu na liście najbliższych Słońcu gwiazd i jest jednym z najbliższych systemów planetarnych[2]. Masa oraz promień gwiazdy wynoszą w przybliżeniu jedną trzecią masy i promienia Słońca[3]. Po licznych obserwacjach odkryto cztery planety orbitujące wokół Gliese 581: e, b, c, d (istnienie tej planety jest kwestionowane[4][5]). Analizy z 2010 roku sugerowały istnienie jeszcze dwóch planet, g i f[6], jednak późniejsze badania w roku 2014 wykluczyły istnienie tej pierwszej, a prawdopodobieństwo istnienia drugiej jest bardzo wątpliwe[7]. Gliese 581 jest gwiazdą zmienną typu BY Draconis.
Charakterystyka
Nazwa
Nazwa Gliese 581 pochodzi z wydanego w 1957 roku Katalogu Gliesego, zbioru gwiazd znajdujących się w promieniu 25 parseków od Słońca[8]. Inne nazwy to między innymi BD-07° 4003, z katalogu gwiazd Bonner Durchmusterung, w którym po raz pierwszy pojawiła się wzmianka o tej gwieździe, oraz HO Librae (nazwa nadana zgodnie z zasadami nazewnictwa gwiazd zmiennych). Gliese 581 nie posiada swojej indywidualnej nazwy tak jak Syriusz czy Procjon.
Położenie
Gliese 581 jest czerwonym karłem typu widmowego M5,0 V znajdującym się w gwiazdozbiorze Wagi, 20,5 roku świetlnego od Ziemi. Na nocnym niebie znajduje się około dwa stopnie na północ od najjaśniejszej gwiazdy gwiazdozbioru Wagi, beta Librae. Ze względu na swoją niską jasność nie jest widoczna gołym okiem.
Układ planetarny
Do października 2010 roku ogłoszone zostało odkrycie 6 planet okrążających Gliese 581, z których istnienie dwóch ostatnich zostało zakwestionowane. Pierwszą odkrytą planetą w tym układzie jest Gliese 581 b, którą odkryto w sierpniu 2005, o masie nieco mniejszej od masy Neptuna. Jest to najmasywniejsze znane ciało krążące wokół tej gwiazdy.
W kwietniu 2007 odkryte zostały dwie planety kilkakrotnie masywniejsze od Ziemi – Gliese 581 c oraz d, która krąży blisko zewnętrznego skraju ekosfery i może być dużą planetą skalistą lub oceaniczną. W 2009 odkryto krążącą najbliżej gwiazdy skalistą planetę o masie prawie dwukrotnie większej od Ziemi, Gliese 581 e. Promień największych planet typu ziemskiego w tym układzie może wynosić nawet 12 000 km, prawie 2 razy więcej niż Ziemi.
30 września 2010 doniesiono o odkryciu 2 nowych planet: Gliese 581 f i g. Parametry fizyczne i orbitalne planet sugerowały, że planeta g jest ciałem skalistym, krążącym w środkowej części ekosfery swojej gwiazdy, a zatem na jej powierzchni może się utrzymywać woda w stanie ciekłym. Wiele wskazywało, że jest to planeta najbardziej podobna do Ziemi spośród wszystkich dotąd odkrytych. Istnienia tych dwóch ciał nie potwierdzały jednak opublikowane niedługo później dane ze spektrometru HARPS[9]. Dalsze obserwacje i analizy danych również podważają istnienie tych planet[7].
Ze względu na specyficzną budowę (umożliwiającą teoretycznie istnienie życia na niektórych planetach) układ Gliese 581 stał się obiektem zainteresowania wielu artystów i twórców SF[10][11][12].
Istnienie planet d i g zostało podane w wątpliwość w roku 2014. Po analizie danych spektroskopowych astronomowie doszli do wniosku, że źródłem sygnału branego za dowód istnienia tych planet jest w rzeczywistości sama gwiazda i zachodzące na jej powierzchni zjawiska magnetyczne zbliżone charakterem do plam słonecznych. Istnienie planet b, c i e nie budzi wątpliwości[4]. Metoda użyta przez tych badaczy została jednak uznana za nieadekwatną przez innych uczonych, którzy twierdzą, że aktywność gwiazdy nie stoi w sprzeczności z istnieniem planety d[5].
| Towarzysz | Masa (MJ) | Okres orbitalny (dni) | Półoś wielka (au) | Ekscentryczność |
|---|---|---|---|---|
| e | 0,0061 | 3,14945 ± 0,00017 | 0,028 | 0,32 |
| b | 0,05 | 5,36865 ± 0,00009 | 0,041 | 0,031 ± 0,014 |
| c | 0,017 | 12,9182 ± 0,0022 | 0,073 | 0,07 ± 0,06 |
| g (wątpliwa) | 0,01 | 36,652 ± 0,052 | 0,14601 ± 0,00014 | |
| d (niepewna) | 0,019 | 66,64 ± 0,14 | 0,22 | 0,25 ± 0,09 |
| f (niepotwierdzona) | 0,023 | 433 ± 13 | 0,758 ± 0,015 |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Gliese 581 w bazie SIMBAD (ang.) [dostęp 2015-03-08]
- ↑ THE ONE HUNDRED NEAREST STAR SYSTEMS (ang.). W: RECONS (Research Consortium On Nearby Stars) [on-line]. [dostęp 2011-09-28].
- ↑ GJ 581 b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
- ↑ a b Paul Robertson, Suvrath Mahadevan, Michael Endl, Arpita Roy. Stellar activity masquerading as planets in the habitable zone of the M dwarf Gliese 581. „Science Express”. DOI: 10.1126/science.1253253.
- ↑ a b ‘Habitable’ planet GJ 581d previously dismissed as noise probably does exist (ang.). Queen Mary University of London, 2015-03-06. [dostęp 2015-03-08].
- ↑ NASA and NSF-Funded Research Finds First Potentially Habitable Exoplanet (ang.). NASA. [dostęp 2011-01-05].
- ↑ a b T. Forveille, X. Bonfils, et al.: The HARPS search for southern extra-solar planets XXXII. Only 4 planets in the Gl~581 system (ang.). 2011-09-12. [dostęp 2011-09-28].
- ↑ ARI Data Base for Nearby Stars (ang.). Astronomisches Rechen-Institut. [dostęp 2011-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-30)].
- ↑ F. Pepe et al.: Hunting for the Lowest-Mass Exoplanets. IAU Symposium 276, 2010, seria: The Astrophysics of planetary systems – formation, structure, and dynamical evolution.
- ↑ Fantastyczna wizja Układu Gliese 581 na conworld.wikia.com
- ↑ Artystyczna wizja powierzchni Gliese 581 c
- ↑ Domysły dot. klimatu Gliese 581 g
Linki zewnętrzne
- Neptune-Size Planet Orbiting Common Star Hints at Many More. Space.com, 2005-11-30.
| Gwiazda | |
|---|---|
| Planety |
|
| Wiadomości |
|
Media użyte na tej stronie
Autor: ESO, Licencja: CC BY 4.0
Planetary habitable zones of the Solar System and the Gliese 581 system compared; updated with the discovery of e and the relocation of d within the zone
Autor: ESO and Digitized Sky Survey 2. Acknowledgment: Davide De Martin, Licencja: CC BY 4.0
Niebo wokół Gliese 581, z gwiazdą w centrum (dwa obrazy z dwóch filtrów).
Jigsaw puzzle icon, with a keyhole. It is designed for the Wikimedia project's portals that don't have a standard graphic or image to place in portal boxes.
Autor: RJHall (original source) / Kevin Heider (this version), Licencja: CC BY-SA 3.0
The relative size of the Sun and red dwarf Gliese 581.