Glifosat
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | C3H8NO5P | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa | 169,07 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | biały proszek lub kryształy, bez zapachu[1] | ||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 1071-83-6 | ||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||
Glifosat – organiczny związek chemiczny z grupy fosfonianów. Jest aktywnym składnikiem niektórych nieselektywnych herbicydów. Hamuje działanie bardzo ważnego dla roślin enzymu syntazy EPSPS (syntaza 5-enolopirogroniano-szikimowo-3-fosforanowa)[6], który jest kluczowym enzymem na szlaku metabolicznym kwasu szikimowego, związanego z biosyntezą aromatycznych aminokwasów (fenyloalaniny, tyrozyny i tryptofanu).
Glifosat wprowadziła na rynek firma Monsanto w 1974 roku, jako składnik herbicydu totalnego (nieselektywnego) Roundup; stosowany jest w postaci soli amonowej lub izopropyloamoniowej. W środkach ochrony roślin glifosat występuje zazwyczaj w postaci zmodyfikowanej (soli amonowej, sodowej i innych), środki ochrony roślin zawierają także substancje ułatwiające jego przenikanie przez błony komórkowe[7]. Obecnie na rynku polskim dostępne jest kilkanaście generycznych środków zawierających w swoim składzie glifosat; niektóre z nich to: Avans Premium 360 SL, Glifocyd 360 SL, Klinik 360 SL, Kosmik 360 SL, Taifun 360 SL.
Zastosowania
Preparaty oparte na glifosacie powodują zamieranie większości roślin, umożliwiając łatwe i tanie niszczenie chwastów, w tym wieloletnich, wcześniej bardzo trudnych do likwidacji. Stosowane są do zwalczania roślinności na torach kolejowych, likwidacji nieużytków, odchwaszczania upraw sadowniczych, desykacji zbóż i rzepaku[8]. Glifosat uzyskał szczególne znaczenie po opracowaniu roślin uprawnych modyfikowanych genetycznie, które zawierają gen kodujący syntazę EPSPS odporną na działanie glifosatu (pochodzi ona od bakterii[6]). Umożliwia to opryski upraw tym środkiem w celu selektywnego niszczenia chwastów.
Zwalcza niemal wszystkie chwasty; do nielicznych wyjątków należy skrzyp. Z biegiem czasu niektóre rośliny wykształciły jednak odporność na glifosat (dzięki powieleniu genów kodujących EPSPS lub zabezpieczeniu merystemu wierzchołkowego pędu)[6]. Znanych jest kilkanaście gatunków chwastów odpornych na glifosat, z czego w Polsce występują: życica wielokwiatowa, przymiotno kanadyjskie i babka lancetowata[9].
Bezpieczeństwo
W 2014 roku metaanaliza ponad 1000 badań spełniających wymagane standardy przeprowadzona przez BfR wykazała, że glifosat nie wywołuje nowotworów, uszkodzeń płodu ani zaburzeń płodności[10]. Rok później z wnioskami tymi zgodziła się EFSA[11] [12] (co skrytykowało 96 naukowców w liście otwartym[13]), natomiast Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (MABR) zaklasyfikowała glifosat jako substancję prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi (grupa 2A) ze względu na względne dowody na zwiększanie ryzyka wystąpienia chłoniaka nieziarniczego[14]. Zgodnie z metodologią MABR, aby dana substancja została uznana za „prawdopodobnie rakotwórczą”, wystarczy, że część badań na to wskazuje, nawet jeśli inne temu przeczą[15]. Na tej podstawie Kalifornia zaklasyfikowała glifosat jako rakotwórczy, co Monsanto (producent tego herbicydu) zaskarżyło do sądu[16]. BfR skrytykowało MABR za przeanalizowanie tylko części prac naukowych[17][2], a wielu innych naukowców i organizacji wytknęło MABR błędy[18][19]. W 2016 roku na obradach FAO i WHO zaakceptowano wyniki badań na wielu organizmach zwierzęcych, wskazujące, że glifosat po podaniu doustnym nie powodował efektów genotoksycznych w dawkach do 2 g/kg masy ciała. Modele te uznano za właściwe do szacowania ryzyka genotoksyczności dla ludzi. Jako maksymalne dopuszczalne dzienne spożycie glifosatu i jego metabolitów ustalono dawkę 1 mg/kg m.c., a z powodu niskiej toksyczności glifosatu uznano, że nie ma potrzeby ustalania maksymalnej dopuszczalnej dawki jednorazowej (ARfD, z ang. acute reference dose)[20]. Analiza ta spotkała się z zarzutem „zbieżności interesów”, jako że przewodniczący obrad prowadzi instytut, który otrzymał dotację od Monsanto[21]. W tym samym roku EPA stwierdziła, że glifosat nie jest kancerogenny[12]. W 2017 roku Europejska Agencja Chemikaliów podtrzymała, że glifosat silnie uszkadza oczy i jest niebezpieczny dla organizmów wodnych. Jednocześnie skonkludowała, że obecne badania nie pozwalają sklasyfikować glifosatu jako kancerogen, mutagen czy związek chemiczny zagrażający reprodukcji[22].
Degradacja
Glifosat jest odporny chemicznie, ale degradują go enzymy wytwarzane przez drobnoustroje glebowe. Produktami degradacji są sarkozyna, kwas aminometylofosfonowy (AMPA)(ang.), amoniak, etanol, woda i fosforany. AMPA może ulegać w glebie wolniejszej degradacji niż glifosat[23]. Czas połowicznego zaniku (DT50) w glebie w obecności tlenu wynosi 12 dni[24].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Glyphosate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 3496 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ a b c Glyphosate, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ a b Glyphosate (nr 45521) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2022-06-07]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ glyphosate (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-04-07].
- ↑ Rebecca L. Tominack i inni, Taiwan National Poison Center survey of glyphosate – surfactant herbicide ingestions, „Clinical toxicology”, 29 (1), 1991, DOI: 10.3109/15563659109038601, PMID: 2005670 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ a b c Jerry Adler. Ekspansja superchwastów. „Świat Nauki”. nr. 6 (238), s. 66–71, czerwiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
- ↑ Marta Kwiatkowska, Paweł Jarosiewicz, Bożena Bukowska, Glifosat i jego preparaty – toksyczność, narażenie zawodowe i środowiskowe, „Medycyna Pracy”, 64 (5), 2013, s. 717–729, DOI: 10.13075/mp.5893.2013.0059.
- ↑ Glifosat Classic 360 SL, www.ochronasadu.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-05-06].
- ↑ Agencja Promocji Rolnictwa i Agrobiznesu APRA, Odporność chwastów na herbicydy / Środki ochrony roślin ceny, rodzaje, zastosowanie / Agropolska, www.agropolska.pl, 12 grudnia 2013 [dostęp 2022-03-10].
- ↑ Glyphosate: no more poisonous than previously assumed, although a critical view should be taken of certain co-formulants, Bundesinstitut für Risikobewertung, 20 stycznia 2014 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ European Food Safety Authority, Conclusion on the peer review of the pesticide risk assessment of the active substance glyphosate, „EFSA Journal”, 13 (11), 2015, DOI: 10.2903/j.efsa.2015.4302 (ang.).
- ↑ a b Glyphosate Issue Paper: Evaluation of Carcinogenic Potential, EPA’s Office of Pesticide Programs, 12 września 2016 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ Gero Rueter, Ruby Russell, Independent scientists warn over Monsanto herbicide, Deutsche Welle, 1 grudnia 2015 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ Kathryn Z. Guyton i inni, Carcinogenicity of tetrachlorvinphos, parathion, malathion, diazinon, and glyphosate, „The Lancet. Oncology”, 16 (5), 2015, s. 490–491, DOI: 10.1016/S1470-2045(15)70134-8, PMID: 25801782 [dostęp 2022-06-05] (ang.).
- ↑ Andrew Pollack, Weed Killer, Long Cleared, Is Doubted, „The New York Times”, 27 marca 2015 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ Monsanto Sues California Over Herbicide Classification, „The New York Times”, 21 stycznia 2016 [dostęp 2022-06-05] (ang.).
- ↑ Löst Glyphosat Krebs aus?, Bundesinstitut für Risikobewertung, 23 marca 2015 [dostęp 2022-06-07] (niem.).
- ↑ IARC glyphosate cancer review fails on multiple fronts, Academics Review, 23 marca 2015 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ Martha Richmond, Development of IARC Monograph 112: Assessment Process, Review Panel Decisions, and Basis for Final Panel Decisions, Cham: Springer International Publishing, 2021, s. 71–93, DOI: 10.1007/978-3-030-81953-8_8, ISBN 978-3-030-81952-1 (ang.).
- ↑ Summary report, [w:] Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues, Geneva, 9–13 May 2016 [online], FAO/WHO, 16 maja 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-10-17] (ang.).
- ↑ Arthur Neslen, UN/WHO panel in conflict of interest row over glyphosate cancer risk, The Guardian, 17 maja 2016 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ Glyphosate not classified as a carcinogen by ECHA, European Chemicals Agency, 15 marca 2017 [dostęp 2022-06-07] (ang.).
- ↑ Teresa Krzyśko-Łupicka, Katarzyna Grata, Ekologiczne skutki działania herbicydu fosforoorganicznego na diafozy glebowe w okresie jesiennym, „Proceedings of ECOpole”, 1 (1/2), 2007, s. 169–173 [dostęp 2022-06-07].
- ↑ Glifocyd 360 SL. Karta charakterystyki, Zakłady Chemiczne „Organika-Sarzyna”, 28 czerwca 2012 [zarchiwizowane z adresu 2015-12-23].
Bibliografia
- Dorota Matelska: Syntaza EPSP jako kluczowy enzym pośredniczący w biosyntezie związków aromatycznych u roślin, bakterii i grzybów. Serwis „Student”. [dostęp 2010-04-28].
Media użyte na tej stronie
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for corrosive substances
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for environmentally hazardous substances
Glyphosate; glyphosphate; Roundup; Silglif; gliphosate
Degradation of glyphosate