Gliwice

Gliwice
miasto na prawach powiatu
Ilustracja
Panorama Starego Miasta
HerbFlaga
HerbFlaga
Dewiza: Przyszłość jest TU
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Konurbacja

górnośląska

Prawa miejskie

przed 1276[1]

Prezydent

Adam Neumann

Powierzchnia

133,88[2] km²

Wysokość

200–278 m n.p.m.

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności
• gęstość


177 049[3]
1322,4 os./km²

Strefa numeracyjna

32

Kod pocztowy

44-100 do 44-164

Tablice rejestracyjne

SG

Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Gliwice”
Położenie na mapie Polski
Ziemia50°17′32″N 18°40′03″E/50,292222 18,667500
TERC (TERYT)

2466011

SIMC

0940000

Hasło promocyjne: Przyszłość jest TU
Urząd miejski
ul. Zwycięstwa 21
44-100 Gliwice
Strona internetowa
BIP
Rzeka Kłodnica w Gliwicach
Widok z wieży kościoła Wszystkich Świętych na starówkę
Maszt radiostacji gliwickiej

Gliwice (wymowa łac. Glivitium, niem. Gleiwitz, cz. Glivice albo Hlivice, śl. Gliwice[4]) – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, na Górnym Śląsku, w województwie śląskim, położone na Wyżynie Śląskiej, nad rzeką Kłodnicą.

Siedziba władz powiatu gliwickiego.

Miasto przyłączono do Polski w 1945 roku. W latach 1945–1950 należało do województwa śląskiego, natomiast w latach 1950–1975 do tak zwanego dużego województwa katowickiego, a w latach 1975–1998 do tak zwanego małego województwa katowickiego.

W dniu 31 grudnia 2020 roku Gliwice zajmowały na liście największych miast Polski 19. miejsce, zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności. Natomiast w samym województwie śląskim plasują się na czwartej pozycji pod względem liczby mieszkańców, która na dzień 31 grudnia 2020 roku wynosiła 177 049 osób[3].

Geografia

Położenie

Miasto Gliwice jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego i konurbacji górnośląskiej, na Wyżynie Katowickiej, nad rzeką Kłodnicą.

W latach 1945–1950 należało do województwa śląskiego, w latach 1950–1975 do tak zwanego dużego województwa katowickiego, a w latach 1975–1998 do tak zwanego małego województwa katowickiego

Gliwice sąsiadują z miastem Zabrze oraz powiatami gliwickim i tarnogórskim.

Powierzchnia

1 stycznia 2017 roku powierzchnia miasta wynosiła 133,88 km²[2].

Demografia

  • Wykres liczby ludności Gliwic na przestrzeni ostatnich 145 lat

Największą populację Gliwice odnotowały w 1988 roku – według danych GUS 223 403 mieszkańców[5]. Począwszy od roku 1996 liczba mieszkańców stale spada.

  • Piramida wieku mieszkańców Gliwic w 2014 roku[6]

Piramida wieku Gliwice.png

Podział administracyjny

Gliwice podzielone są na 21 dzielnic[7], będących jednostkami pomocniczymi gminy[8].

Baildona

Dodatkowo w latach 2011–2015 istniało osiedle Żwirki i Wigury, które został najpierw wydzielone z osiedla Trynek, a następnie ponownie do niego włączone[9].

Ochrona środowiska

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Gliwice zostały sklasyfikowane jako dwudzieste drugie najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej[10].

W Gliwicach znajduje się 8 pomników przyrody, m.in. eratyk Diabelski Kamień, oraz część obszaru rezerwatu przyrody „Las Dąbrowa” będącego ostoją rzadkiego dzięcioła białogrzbietego[11][12].

Nazwa

Gliwice jako Gluwice na mapie Wacława Grodzieckiego z 1592 roku.
Nazwa Gleywice wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[13]

Dawniej historycy, głównie niemieccy, wiązali pochodzenie nazwy Gliwice/Gleiwitz (pisane dawniej też Glywice lub Glewitze; łac. Glivitium) od czeskiego pojęcia chlewa (oboczność g do h). Taką tezę postawił, między innymi, niemiecki autor pierwszej monografii miasta, Beno Nietsche. Stąd można stwierdzić, że XIII-wieczny endonim został powiązany z czeskim pochodzeniem.

Wywód od nazwy chlew (czes. chlév) nie przesądza jednak o czeskim pochodzeniu tej nazwy, ponieważ termin występuje również w języku polskim. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele poświęconym nazwom miejscowym na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu notuje trzy formy: polską, „Chlewiska”, oraz niemieckie „Gleywitz” i „Glubschiz”[14]. Wywód nazwy od słowa chlew został zweryfikowany przez niemieckich oraz polskich językoznawców i zastąpiony dwiema innymi koncepcjami:

  1. Gliw albo Gliwa – to imię osobowe, które występowało na terenie Śląska w średniowieczu. W tym przypadku Gliwice posiadają nazwę patronimiczną utworzoną od imienia właściciela ziemi lub jej dzierżawcy, względnie założyciela, zasadźcy Gliwic.
  2. Gliw – w językach słowiańskich oznacza często teren gliniasty, obszar podmokły, wilgotny. W języku prasłowiańskim *gliva /*glivъ oznaczało coś oślizłego, śluzowatego, kleistego, a gliwieć oznaczało gnić, psuć się. W języku polskim używa się do chwili obecnej tego wyrazu np. do określenia zepsutego i przypominającego glinę – zgliwiałego sera[15]. W językach słoweńskim, serbsko-chorwackim termin glive / gljive oznacza grzyby, zaś gljivice – małe grzybki. Według tej wykładni nazwa Gliwic jest nazwą topograficzną, utworzoną od właściwości obszaru na którym założono miasto[16][17] w podmokłej, bagnistej dolinie szeroko meandrującej Kłodnicy.

Jedna i druga teza ma swoich zwolenników i przeciwników, choć językoznawcy raczej skłonni się przychylać się do drugiej, topograficznej wykładni. W wielu opracowaniach niemieckich można się jeszcze spotkać z tezą wcześniejszą, powielaną bezpośrednio od Beno Nietschego[18].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest jako Glywitz. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta, na przykład Żerniki zapisane jako Syrdnik, Szobiszowice jako Novo Sobyssowitz, Ostropa jako Rostropitz, Łabędy jako Labant, Czechowice jako Cechowitz[19][20].

W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Gleiwice oraz Glywicze[21]. W historii nazwa miasta notowana była różnorodnie Geibitz, Gleywicz, Hliwicz oraz Gleiwitium[22]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Glywicium[23].

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego wymienione są Gleywice pośród innych śląskich miejscowości[13]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie prowincji śląskiej wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Gleiwitz oraz obecnie używaną polską nazwą Gliwice[24]. Nazwę miejscowości w formie Gliwice-Toszek w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[25]. Polską nazwę Gliwice oraz niemiecką Gleiwitz wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku[22].

Historia

Miasto zostało założone w trakcie kolonizacji na prawie niemieckim w XIII wieku. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z roku 1276. Należało do księstwa opolskiego, z którego w 1281 została wydzielona ziemia bytomska. Od 1289 książęta bytomscy byli lennikami królów czeskich, a cesarz Karol IV Luksemburski włączył ten obszar w 1348 wraz z całą resztą Śląska do ziem Korony Czeskiej. W latach 1337–1342 i 1465–1482 istniało też samodzielne księstwo gliwickie[26][27].

Gliwice według Friedricha Bernharda Wernera w XVIII wieku

Średniowieczne i wczesnonowożytne Gliwice były małym miastem dzielącym losy wschodniego Górnego Śląska. W 1430 zostały na niecały rok zdobyte przez wojska husyckie Zygmunta Korybutowicza[28]. W 1475 zostały przeniesione na prawo magdeburskie. Od 1526 były wraz z całym Śląskiem i ziemiami czeskimi częścią Monarchii Habsburgów, a cesarz Ferdynand I wydzierżawił je w 1557 rodzinie Zetritzów[29]. W czasie wojny trzydziestoletniej przeżyły kilka ataków: w 1623 zostały splądrowane przez polskich lisowczyków, trzy lata później obroniły się przed wojskami Ernsta von Mansfelda, a w 1645 zdobyli je Szwedzi pod wodzą Lennarta Torstenssona[30].

Po pierwszej wojnie śląskiej w 1742 doszło do podziału Śląska i Gliwice przypadły Królestwu Prus. Powstał powiat Toszek-Gliwice (Landkreis Tost-Gleiwitz), który po reformie administracyjnej w 1815 stał się częścią rejencji opolskiej (Regierungsbezirk Oppeln) w ramach prowincji Śląsk (Provinz Schlesien).

Stary port na Kanale Kłodnickim w XIX wieku

W 1796 z inicjatywy Friedricha Wilhelma von Redena, pioniera rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku, została założona Królewska Odlewnia Żeliwa (Königlich Preussische Eisengiesserei) posiadająca pierwszy wielki piec opalany koksem na kontynencie europejskim[31]. W 1812 uruchomiono Kanał Kłodnicki łączący nowe zagłębie przemysłowe z Odrą. Gliwice stały się obok Bytomia i później też Katowic centrum konurbacji górnośląskiej, przeżywając w XIX wieku gwałtowny rozwój. W 1838 r. miasto liczyło 6415 mieszkańców, a w 1880 r. już ok. 18 tysięcy[32]. W czwartym wydaniu Meyers Konversations-Lexikon z lat 1885–1890 czytamy: Gliwice są centralnym ośrodkiem ruchu komercyjny w górnośląskim okręgu górniczym i hutniczym. Oprócz Królewskiej Odlewni Żeliwa, Huty Gliwice i wielkich zakładów maszynowych (800 robotników) posiadają znaczące odlewnie żeliwa, zakłady maszynowe i produkcji kotłów parowych, odlewnię stali, fabryki rur gazowych, wyrobów z żelaza i drutu, maszyn rolniczych, papieru, cementu, wielką fabrykę szamotu, hutę i szlifiernię szkła, stolarnię parową i inne[33]. W parze z rozkwitem przemysłu szedł rozwój urbanistyczny. Reprezentacyjną osią nowego śródmieścia stała się Wilhelmstraße (obecnie Zwycięstwa), która w latach 80. XIX wieku połączyła Stare Miasto z dworcem kolejowym. Połączenie kolejowe Gliwice zyskały poprzez Kolej Górnośląską już w 1845. W 1892 na ulicach miasta pojawiły się tramwaje.

Germaniaplatz (Plac Piastów) w 1915

Od 1897, po przyłączeniu Trynku i Szobiszowic, Gliwice były samodzielnym powiatem miejskim. W roku 1910 liczyły 66 981 mieszkańców, z tego 73,9% niemieckojęzycznych, 14,7% mówiących po polsku albo „wasserpolsku” i 11,1% dwujęzycznych. Przeważali katolicy (81,5%), wyznania protestanckiego było 15,5%, w mieście żyło też 1786, czyli 2,7% żydów[34][35].

Radiostacja gliwicka przy dzisiejszej ulicy Radiowej w 1929

W plebiscycie górnośląskim po I wojnie światowej 78,7% głosujących opowiedziało się za pozostaniem w granicach Niemiec[36]. Po podziale Górnego Śląska w 1922 miasto liczyło ok. 83 tys. mieszkańców[32]. Gliwice znalazły się w bezpośredniej bliskości nowej granicy państwowej – niedaleki Knurów już należał do Polski. W 1927 przyłączono Ligotę Zabrską, Sośnicę, Wójtową Wieś i Żerniki, a liczba ludności przekroczyła sto tysięcy. Istniały w okresie międzywojennym koncepty połączenia Gliwic, Zabrza i Bytomia w jeden ośrodek miejski (tzw. Dreistädteeinheit Gleiwitz-Hindenburg-Beuthen albo Tripolis)[37]. W latach 1934–1939 wybudowano Kanał Gliwicki, który zastąpił przestarzały Kanał Kłodnicki. W 1936 dokończono północną obwodnicę Gliwic – część autostrady Rzeszy RAB 29 z Wrocławia do Bytomia.

Do historii przeszedł sfingowany atak na radiostację gliwicką 31 sierpnia 1939 – operacja false flag przeprowadzana przez SS, która miała posłużyć jako pretekst do ataku III Rzeszy na Polskę. W latach 1944–1945 funkcjonowały w Gliwicach cztery podobozy Auschwitz-Birkenau.

Brzezinka na widokówce z 1944 roku
Ruina spalonego teatru Victoria (stan w 2012)
Bumar Łabędy
(c) Roton Piotr, CC BY-SA 3.0
Budowa Drogowej Trasy Średnicowej w miejscu po dawnym porcie na Kanale Kłodnickim (2013)

24 stycznia 1945 Gliwice zajęła Armia Czerwona. Miasto nie ucierpiało w wyniku działań wojennych, ale po wkroczeniu Sowietów zostało splądrowane. Spłonął m.in. ikoniczny gmach hotelu Haus Oberschlesien i teatr Victoria, w sumie uszkodzonych zostało 978 budynków, czyli 20% zabudowy[38] (według innego źródła spaleniu uległo około 30% tkanki miejskiej[39]). Żołnierze radzieccy tylko w pierwszym tygodniu zamordowali co najmniej 817 cywilów[40], niektóre szacunki mówią nawet o 1500 ofiarach[41]. Bezprawie trwało aż do lata, 10 maja 1945 zastrzelono pierwszego komunistycznego wiceprezydenta Gliwic Tadeusza Gruszczyńskiego, gdy ten przyłapał czerwonoarmistów na rabunku w jednym z mieszkań[42]. W koszarach gliwickich znajdował się jeden z obozów przejściowych, przez które przechodzili Gornoślązacy deportowani do pracy przymusowej w ZSRR, kolejny znajdował się w dzisiejszej dzielnicy Łabędy[43].

Na podstawie ustaleń jałtańskich i poczdamskich Gliwice zostały po II wojnie światowej przyznane Polsce. W mieście osiadło wielu polskich przesiedleńców ze Lwowa i Galicji Wschodniej. Na lwowskich kadrach naukowych została oparta Politechnika Śląska mieszcząca się od czerwca 1945 w Gliwicach, do tamtejszych tradycji nawiązał również klub sportowy Piast Gliwice. Niemcy i Ślązacy mogli pozostać, jeżeli przeszli tzw. weryfikację narodowościową i złożyli deklarację na wierność narodowi i państwu polskiemu[44]. Niemniej w związku z emigracją i asymilacją ich liczba w kolejnych dekadach systematycznie spadała. W 2002 narodowość polską zadeklarowało 89,5% mieszkańców, 2244 osoby, czyli 1,10% stanowili Niemcy, 2154 osób, czyli 1,05% określiło się jako Ślązacy, a 8,1% nie podało swojej narodowości[45]. W 2011 narodowość śląską zadeklarowało 9,7% mieszkańców (18 169 osób)[46].

W drugiej połowie XX wieku Gliwice zachowały swoją pozycję jednego z głównych ośrodków konurbacji górnośląskiej. W 1951 przyłączono Stare Gliwice, w 1964 Łabędy i Czechowice, w 1975 Bojków (Szywołd), Brzezinkę, Ostropę i Wilcze Gardło. Od lat 80. do początków XXI wieku liczba ludności Gliwic przekraczał a dwieście tysięcy. Na bazie fabryki zbrojeniowej budowanej od 1938 powstały po wojnie Huta Łabędy i Zakłady Mechaniczne Łabędy, które dziś pod nazwą Bumar Łabędy są jednym z głównych polskich producentów techniki wojskowej. Po 1996 w południowo-wschodniej i północno-zachodniej części miasta stworzono rozległe podstrefy Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w których znalazł swoje miejsce szereg zakładów przemysłowych z Opel Manufacturing Poland na czele. Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych przejął w 2008 holding Newag. W 2010 ukończono węzeł autostradowy Gliwice-Sośnica (wbrew nazwie znajduje się w Ligocie Zabrskiej) łączący autostrady A1 i A4 i uważany za jedno z największych skrzyżowań tego typu w Europie[47]. Fala krytyki towarzyszyła decyzjom o likwidacji komunikacji tramwajowej w 2009 i budowie odcinka Drogowej Trasy Średnicowej przecinającego śródmieście w latach 2012–2016[48][49]. Zygmunt Frankiewicz był w latach 1993–2019 nadłużej urzędującym prezydentem miasta w dziejach demokratycznej Polski[50].

Zabytki

Zabytkowy Hotel Diament przy ulicy Zwycięstwa

Architektura

Dawna poczta główna

Budynki

Fontanny, pomniki, rzeźby

Fontanna z Neptunem

Miejsca

Plac Krakowski w dzielnicy Politechnika, po lewej budynek Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śl.

Inne obiekty

Cmentarze

Dom przedpogrzebowy przy nowym cmentarzu żydowskim przy ul. Poniatowskiego

Muzea

Wspólnoty wyznaniowe

Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła
Kościół św. Bartłomieja
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Kościół Wszystkich Świętych
Kościół ewangelicki Zbawiciela w Gliwicach

Kościoły katolickie

Gliwice są siedzibą kurii diecezji gliwickiej[51].

Kościoły protestanckie

Restoracjonizm

  • Świadkowie Jehowy – 8 zborów (Gliwice–Południe, Gliwice–Północ (w tym grupa angielskojęzyczna), Gliwice–Zachód, Gliwice–Sośnica–Południe, Gliwice–Sośnica–Północ, Gliwice–Łabędy, Gliwice–Szobiszowice, Gliwice–Ukraiński); kompleks dwóch Sal Królestwa przy ul. Wiertniczej 9, kompleks dwóch Sal Królestwa przy ul. Marzanki 10[64]
  • Świecki Ruch Misyjny „Epifania”:
    • zbór w Gliwicach[65]

Inne

Opieka zdrowotna

Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie

Na terenie Gliwic funkcjonuje 5 szpitali:

  • Gliwickie Centrum Medyczne, ul. Kościuszki 29;
  • NZOZ Vito-Med, ul. Radiowa 2;
  • Szpital Wielospecjalistyczny, ul. Kościuszki 1;
  • Szpital Miejski nr 4, ul. Zygmunta Starego 100;
  • Instytut imienia Marii Skłodowskiej-Curie, Centrum Onkologii, ul. Wybrzeże Armii Krajowej 15[69].

Edukacja

Ulica Wieczorka 10 – jeden z budynków Sądu Rejonowego (dawniej Zasadniczej Szkoły Samochodowej)

W Gliwicach znajdują się liczne placówki oświatowe publiczne i niepubliczne:

W mieście znajdują się również placówki oświatowe innego typu, takie jak: centra edukacyjne, szkoły sportowe, szkoły policealne, szkoły nauki języków obcych oraz centra kultury.

Nauka

Instytut Metali Nieżelaznych
Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej

Na terenie miasta znajduje się wiele instytutów naukowo-badawczych oraz wydziałów szkół wyższych. Część z nich to samodzielne instytucje, część należy do sieci Polskiej Akademii Nauk, a część to wydziały Politechniki Śląskiej.

Instytuty/Wydziały

Rozrywka

Kina

Teatry

Teatr Miejski w Gliwicach

Chóry

Galerie

  • Centrum Organizacji Kulturalnych „Perełka”
  • Czytelnia Sztuki
  • Galeria Art-Studio
  • Galeria Brama
  • Galeria Figur Stalowych
  • Galeria Melina
  • Galeria Na6
  • Galeria SMS (Salon Młodej Sztuki)
  • Galeria Sztuki Marii Wójciak
  • Galeria Sztuki Współczesnej Esta
  • Galeria Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej
  • Galeria Zakamarek w Bibliotece Politechniki Śląskiej
  • Galeria Za Drzwiami
  • Pokusa
  • Stacja Artystyczna Rynek
  • Galeria Barwna

Miejsca

Festiwale

  • Gliwicki Offowy Festiwal Filmowy GOFFR
  • Gliwicki Festiwal Bachowski
  • Jazz w Ruinach
  • Festiwal Młodych Artystów Rytm Gliwice
  • Międzynarodowy Festiwal „Dni Muzyki Organowej” w Gliwicach

Ważne wydarzenia

  • 17.06.1999 wizyta Papieża Jana Pawła II
  • 30.05.2018 odbyło się otwarcie nowej hali Arena Gliwice i na otwarcie odbyła się 850 edycja koncertu „A State Of Trance 850: Be In The Moment”. Zagrali wówczas Armin van Buuren, Ruden de Ronde B2B Rodg, KhoMha, John O’Callaghan, Arctic Moon B2B Indecent Noise.
  • 13.10.2018 odbyła się Polska edycja „Sensation White”
  • 27.04.2019 odbyła się Polska edycja „Dreamstate Europe 2019”
  • Konkurs Piosenki Eurowizji dla Dzieci 2019

Rekreacja

Gliwice zaliczane były niegdyś do najbardziej „zielonych” miast w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym. Jednak według danych Głównego Urzędu Statystycznego parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej stanowiły w 2020 roku tylko 3,2% całkowitej powierzchni miasta, co sprawia, że Gliwice należą obecnie do miast regionu o najmniejszym udziale terenów zieleni w całkowitej powierzchni. W latach 2004–2020 wskaźnik ten wahał się w przedziale od 2,7% do 4,0%, najniższą wartość osiągając w roku 2009, zaś maksimum w roku 2004[73].

Parki

Park im. Fryderyka Chopina
  • Park im. Bolesława Chrobrego
  • Park im. Fryderyka Chopina
  • Park Kultury i Wypoczynku
  • Park Plac Grunwaldzki
  • Park Starokozielski
  • Park Szwajcaria

Kąpieliska

  • Kąpielisko Leśne
  • Ośrodek wypoczynkowy Czechowice

Baseny kryte

Basen „Olimpijczyk”
  • Basen „Delfin”
  • Basen „Olimpijczyk”
  • Basen „Mewa”
  • Basen „Neptun”

Inne

Turystyka

Szlak Krawędziowy GOP przy placu Krakowskim

Przez Gliwic przebiega 6 szlaków pieszych oraz 2 szlaki tematyczne[74].

Szlaki piesze

Szlaki tematyczne

Gospodarka

W Gliwicach znajduje się fabryka Opel Manufacturing Poland, w której produkowany był model Astra IV, a także japońska fabryka NGK Ceramics wytwarzająca filtry, katalizatory oraz czujniki NOx do samochodów. Obydwie spółki działają na terenie Podstrefy Gliwice Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, której miasto jest udziałowcem. Na terenie Gliwic działa także park technologiczny Technopark Gliwice.

W dzielnicy Łabędy mieszczą się Zakłady Mechanicze Bumar Łabędy, produkujące czołgi PT-91 oraz maszyny budowlane.

Na terenie Gliwic działa również Kopalnia Węgla Kamiennego Sośnica, a siedzibę ma największy polski producent i dystrybutor odczynników chemicznych Avantor Performance Materials Poland (dawniej Polskie Odczynniki Chemiczne).

Transport

Komunikacja miejska

Gliwice – Plac Piastów – Solaris Urbino 12 i 18
Gliwice – dzielnica Wójtowa Wieś – Tramwaj Konstal 111N na pętli

System transportu zbiorowego w Gliwicach oparty jest na komunikacji autobusowej. Głównym organizatorem komunikacji miejskiej w Gliwicach jest Zarząd Transportu Metropolitalnego[75]. Według stanu z 2013 długość tras obsługiwanych na zlecenie KZK GOP na terenie miasta wynosiła 143,63 km, w tym 143,21 km tras autobusowych i 0,42 km tras tramwajowych. Łączna długość linii w tym okresie wynosiła 461,25 km, w tym 459,80 km linii autobusowych i 1,45 km linii tramwajowych. Roczna praca eksploatacyjna wyniosła niespełna 7 mln wzkm[76]. Głównym przewoźnikiem działającym na zlecenie KZK GOP na terenie Gliwic jest PKM Gliwice. Przedsiębiorstwo powstało w 1991 roku po rozpadzie WPK, jego głównym udziałowcem jest miasto[77]. W czerwcu 2016 roku PKM dysponowało 180 autobusami, z których 152 były wykorzystywane w codziennym ruchu[78].

W latach 1894–2009 po Gliwicach kursowały tramwaje. W maju 2009 prezydent Gliwic Zygmunt Frankiewicz wystąpił do KZK GOP z wnioskiem o likwidację komunikacji tramwajowej na terenie miasta Gliwice, który to wniosek został rozpatrzony pozytywnie i 1 września zawieszono kursowanie tramwajów, a w ich miejsce wprowadzono linię autobusową A4. Zawieszenie ruchu tramwajowego spotkało się ze sprzeciwem pewnych grup mieszkańców, które złożyły wniosek o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania prezydenta i rady miasta. W referendum, które odbyło się 8 listopada 2009 roku, niemal 90% uczestników zagłosowało za odwołaniem władz miasta oraz przeciwko likwidacji tramwajów w Gliwicach. Referendum zostało jednak uznane za nieważne ze względu na zbyt niską frekwencję (20 tys. głosujących przy wymaganym progu 33 tys. osób). W czerwcu 2010 rozpoczęto demontaż torów na terenie miasta[79]. Mimo rezygnacji z tramwajów czynna pozostała zajezdnia Gliwice[80]. Obecnie jest to najkrótsza czynna miejska sieć tramwajowa w Polsce. Czynny jest wyłącznie około 75-metrowy odcinek od granic Gliwic do zajezdni tramwajowej w Zatorzu, na którym znajduje się jeden przystanek.

13 listopada 2018 roku zostały uruchomione Metropolitalne Linie Lotniskowe. Do lotniska w Pyrzowicach można dojechać autobusem bezpośrednio linią AP1 z Placu Piastów[81].

Drogowy

Układ głównych dróg w Gliwicach
Węzeł Gliwice-Sośnica
Drogowa Trasa Średnicowa w centrum Gliwic
Autostrady

Gliwice leżą na skrzyżowaniu dwóch autostrad:

Na terenie miasta znajdują się 4 węzły autostradowe: Gliwice-Bojków (A4), Gliwice-Ostropa (A4), Gliwice-Sośnica (miejsce przecięcia autostrad A1 i A4) i Gliwice-Wschód (A1)[86][87].

Drogi krajowe i wojewódzkie

Ponadto przez Gliwice przebiegają 3 drogi krajowe i 3 wojewódzkie:

Obwodnica

W 2008 roku do użytku oddano pierwszą część obwodnicy zachodniej, niespełna 1,5-kilometrowy odcinek łączący DK88 z ul. Sowińskiego. Docelowo obwodnica ma łączyć DK88 z ul. Rybnicką[94]. 21 lutego 2017 podpisana została umowa na unijne dofinansowanie na odcinek pomiędzy ulicami Daszyńskiego a Rybnicką[95], a w połowie stycznia 2019 miasto podpisało z konsorcjum firm Eurovia Polska i PRUIM umowę na budowę tego odcinka[96].

Kolejowy

Dworzec kolejowy

2 października 1845 otwarto linię kolejową łączącą Wrocław z Gliwicami, wraz z którą wybudowano gliwicki dworzec. Budowę linii zakończono ostatecznie 3 października 1846 w Mysłowicach. Linia liczyła 196,3 km, a otwarcia dokonał król pruski Fryderyk Wilhelm IV[97].

Gliwicki dworzec kolejowy jest drugim pod względem wielkości dworcem kolejowym w konurbacji górnośląskiej, według kategoryzacji PKP oznaczony kategorią Premium[98].

Poza stacją Gliwice, ruch pasażerski obsługuje również stacja Gliwice Łabędy oraz przystanek Gliwice Kuźnica. Do końca maja 1997 pociągi pasażerskie obsługiwały również stację Gliwice Sośnica, która od tego czasu obsługuje wyłącznie ruch towarowy. Ruch towarowy prowadzony jest ponadto na stacji Gliwice Port[99]. W przyszłości planowana jest budowa przystanku kolejowego Gliwice Kopernik pomiędzy stacjami Gliwice a Gliwice Łabędy[100].

Do początku lat 90. na terenie Gliwic funkcjonowały również Górnośląskie Koleje Wąskotorowe[101].

Centrum przesiadkowe

Po północnej stronie dworca kolejowego miasto planuje budowę centrum przesiadkowego, w którym poza dworcem kolejowym ma znaleźć się: zespół przystanków autobusowych, dworzec autobusowy, postoje taksówek, zespoły parkingowe z podziałem na postoje krótkoterminowe i długoterminowe w systemie park&ride, parkingi dla rowerów oraz budynek dworcowy północny z pomieszczeniami obsługi podróżnych[102].

W maju 2010 miasto wraz PKP podpisały porozumienie odnośnie do wyłonienia przez samorząd przedsiębiorstwa, które przygotuje koncepcję zagospodarowania wokół dworca kolejowego[103]. Koncepcja została wykonana przez P.A. Nova i została zaprezentowana w sierpniu 2011[104]. W grudniu 2015 miasto odkupiło od PKP tereny wokół dworca kolejowego[105]. W 2016 pracownia projektowa An Archi Group zaprezentowała 3 koncepcje architektoniczne centrum przesiadkowego opracowane na zlecenie miasta[106]. W czerwcu 2016 wybrana została jedna z nich[107]. 17 marca 2017 miasto podpisało z pracownią Pas Projekt na wykonanie projektu centrum przesiadkowego z rocznym terminem realizacji. 8 listopada 2018 miasto odstąpiło od umowy z Pas Projektem ze względu na opóźnienia i błędy w projekcie[108]. 24 stycznia 2019 miasto podpisało z przedsiębiorstwem Mostostal Zabrze Biprohut umowę na dokończenie dokumentacji projektowej[109]. W październiku 2019 ogłoszono przetarg na budowę centrum przesiadkowego[110].

Inwestycję realizowało konsorcjum firm: Mostostal Zabrze, Gliwickie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego oraz gliwickie Przedsiębiorstwo Remontów Ulic i Mostów SA. Całkowity kosz prac wyniósł ok. 200 mln. zł, z czego ze środków unijnych Gliwice pozyskały 129,5 mln zł.

Centrum rozpoczęło swą działalność w dniu 3 grudnia 2022 r.[111]

Wodny

Nieistniejący port na Kanale Kłodnickim

Gliwice oraz Górnośląski Okręg Przemysłowy przez Kanał Gliwicki i dalej przez rzekę Odrę ma połączenie z zespołem portowym Szczecin-Świnoujście oraz z innymi europejskimi drogami wodnymi.

Lotniczy

Hangar lotniska na Trynku

W odległości do 100 km od Gliwic znajdują się trzy międzynarodowe porty lotnicze:

Poza tym na terenie miasta w dzielnicy Trynek znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Gliwickiego.

Rowerowy

Droga dla rowerów przy ul. Bojkowskiej
93. Gliwicka Masa Krytyczna (czerwiec 2017)

W 2011 roku na terenie miasto znajdowały się 94 km tras rowerowych, w tym 57 km prowadzących drogami utwardzonymi i 37 km nieutwardzonymi[112], a udział liczby podróży rowerowych pośród wszystkich rodzajów podróży wynosił 1,75%[113]. W 2014 roku na terenie miasta było 3,6 km asfaltowych dróg dla rowerów oraz 23,5 km ciągów pieszo-rowerowych (w większości wykonanych z kostek lub płytek betonowych)[114].

Układ tras rowerowych nie ma charakteru spójnego systemu. Stosunkowo dobrze ukształtowany jest układ tras rowerowych na obrzeżach miasta, choć dojazd do nich z centrum miasta jest utrudniony[115]. Dodatkowo w mieście istnieje kilka samoobsługowych stacji napraw rowerów[116].

Na początku 2014 roku opublikowana została kompleksowa koncepcja rozbudowy infrastruktury rowerowej na terenie miasta przewidująca budowę ponad 300 km tras rowerowych. Koncepcję przygotowała firma Inkom na zlecenie Urzędu Miasta[117]. Ze strony władz miasta nie ma jednak jednoznacznej deklaracji co do realizacji opracowanej koncepcji[118].

W latach 2017–2019 w mieście funkcjonował Gliwicki Rower Miejski, składający się początkowo z 10 stacji i 100 rowerów, a później z 15 stacji i 150 rowerów. Jego operatorem był Nextbike[119][120].

Od kwietnia 2009 roku w Gliwicach cyklicznie odbywa się Masa Krytyczna[121]. W 2012 roku powstała Gliwicka Rada Rowerowa – zespół organizacji pozarządowych, zaangażowanych w sprawy polityki rowerowej[122]. W 2016 roku GRR przekształciła się w stowarzyszenie[123].

W 2012 roku w rankingu miast najbardziej przyjaznych rowerzystom przeprowadzonym przez magazynu Rowertour Gliwice zajęły 34. miejsca na 41 ocenionych miast, a w 2014 roku 37. miejsce[114]. W 2016 roku Gliwice nie zostały sklasyfikowane, gdyż miasto odmówiło wzięcia udziału w badaniu[124].

Sport

Kluby sportowe

Arena Gliwice

Kluby piłkarskie

Piast Gliwice – klub piłkarski grający w Ekstraklasie

Kluby futsalowe

  • GAF Gliwice – klub futsalowy, grający obecnie w Ekstraklasie
  • P.A. Nova Gliwice – nieistniejący obecnie klub futsalowy, wielokrotny mistrz Polski
  • NBiT Gliwice klub futsalowy, który w sezonie 2014/15 awansował do Futsal Ekstraklasy w której będzie rywalizował między innymi z GAF Jasna Gliwice
  • Radan Gliwice – nieistniejący obecnie klub futsalowy
  • Tango Gliwice – nieistniejący obecnie klub futsalowy
  • Piąteczki G-ce – reprezentacja Gliwic w Futsalu Kobiet, grające w I Lidze Ogólnopolskiej w futsalu kobiet – liga powstała w 2007
  • Piast Gliwice – klub futsalowy, powstały 10 czerwca 2016 przez połączenie dwóch gliwickich zespołów grających w Ekstraklasie: GAF Gliwice i NBiT Gliwice

Kluby koszykarskie

  • Gliwickie Towarzystwo Koszykówki – klub koszykarski, grający obecnie w Energa Basket Lidze.

Kluby futbolu amerykańskiego

  • Gliwice Lions

Samorząd i polityka

Gliwice – Ratusz na rynku

Samorząd miasta

Gliwice są miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Gliwicach 25 radnych[126]. Organem wykonawczym samorządu jest prezydent miasta.

Rada Miasta Gliwice
UgrupowanieKadencja
2002-2006[127]		Kadencja
2006-2010[128]		Kadencja
2010-2014[129]		Kadencja
2014-2018[130]		Kadencja
2018-2023[131]
Sojusz Lewicy Demokratycznej11 (SLD-UP)2 (LiD)21 (SLD Lewica Razem)–
Koalicja dla Gliwic Zygmunta Frankiewicza10–91011
Dzielnicowe Listy Mieszkańców Miasta Gliwice45–––
Prawo, Sprawiedliwość, Rodzina – Inicjatywa Samorządowa3––––
Platforma Obywatelska–121076 (Koalicja Obywatelska)
Prawo i Sprawiedliwość–6478

Miasto jest członkiem Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i Związku Miast Polskich.

Polityka

Gliwice są siedzibą komisji okręgu wyborczego w wyborach do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

W Gliwicach mieszczą się trzy placówki konsularne:

Media

Prasa

  • „Nowiny Gliwickie” – najstarszy miejski tygodnik, istniejący od 1956
  • „Miejski Serwis Informacyjny” – bezpłatny tygodnik wydawany przez Urząd Miejski w Gliwicach

Radio

  • Radio CCM

Telewizja

  • infogliwice.pl – portal miejski i telewizja
  • 24GLIWICE.pl – telewizja i portal miejski

Gliwiczanie

Sąsiednie gminy

Gierałtowice, Knurów, Pilchowice, Pyskowice, Rudziniec, Sośnicowice, Zabrze, Zbrosławice

Miasta partnerskie

Lista miast partnerskich Gliwic[132]:

Przypisy

  1. ↑ Dzieje miasta. gliwice.eu. [dostęp 2017-09-27].
  2. ↑ a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2017 r. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2017-10-20].
  3. ↑ a b Gliwice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2021-08-17] (pol.).
  4. ↑ Reinhold Olesch, Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg, Wiesbaden: Kommission bei Otto Harrassowitz, 1958.
  5. ↑ Bank Danych Regionalnych GUS, faktyczne miejsce zamieszkania 31 grudnia 1988.
  6. ↑ Gliwice w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-10-20] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  7. ↑ Uchwała Nr IV/86/2019 z dnia 28 marca 2019 r.. bip.gliwice.eu. [dostęp 2019-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-15)].
  8. ↑ Wykaz utworzonych jednostek pomocniczych. bip.gliwice.eu. [dostęp 2019-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-26)].
  9. ↑ Rada Osiedla Żwirki i Wigury. bip.gliwice.eu. [dostęp 2017-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-03)].
  10. ↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
  11. ↑ CRFOP – Wyszukiwanie, crfop.gdos.gov.pl [dostęp 2018-02-20].
  12. ↑ Plan Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Rudziniec sporządzony na okres od 1 stycznia 2016 roku do 31 grudnia 2025 r. Program ochrony przyrody., s. 36–37.
  13. ↑ a b Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
  14. ↑ Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, OCLC 456751858 (niem.).
  15. ↑ Słownik etymologiczny języka polskiego.
  16. ↑ Piotr Rościszewski, Gliwice i okolica, Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej Oddział w Katowicach/Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział w Gliwicach 1993.
  17. ↑ Gliwice, Wyd. RSW Prasa – Książka – Ruch, 1973.
  18. ↑ Benno Nietsche, Historia miasta Gliwice w wersji cyfrowej Śląska Biblioteka Cyfrowa.
  19. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  20. ↑ H. Markgraf, J.W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
  21. ↑ Franz Xaver Seppelt, Die Breslauer Diözesansynode vom Jahre 1446, Franz Goerlich, Breslau 1912, s. 15, 97. – tekst łaciński statutów w wersji zdigitalizowanej.
  22. ↑ a b Gliwice w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom II, s. 592.
  23. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 176. ISBN 978-83-910595-2-4.
  24. ↑ Knie 1830 ↓, s. 927.
  25. ↑ Józef Lompa: Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej. Głogówek 1847, s. 12.
  26. ↑ Rudolf Žáček: Dějiny Slezska v datech. Praha: Libri, 2004, s. 415. ISBN 80-7277-172-8.
  27. ↑ Hugo Weczerka: Handbuch der historischen Stätten. T. Schlesien. Stuttgart: Kröner, 1977, s. 124. ISBN 3-520-31601-3.
  28. ↑ Marian Jabłoński: Husyci w Gliwicach. Gliwickie Matamorfozy – Stowarzyszenie na rzecz Dziedzictwa Kulturowego Gliwic, 2005. [dostęp 2021-04-27].
  29. ↑ Beata Lejman, Tomasz Torbus: Gleiwitz/Gliwice. [w:] Online-Lexikon zur Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa [on-line]. Carl von Ossietzky Universität Oldenburg, 2013. [dostęp 2021-04-27].
  30. ↑ Edward Wieczorek: Dzieje miasta. Gliwice.eu. [dostęp 2021-04-27].
  31. ↑ Jerzy Jaros. Dzieje hutnictwa żelaza w rejonie Gliwic i Zabrza. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 18 (4), s. 691–705, 1973. 
  32. ↑ a b Edmund Całka (red.): Ziemia Gliwicka. Przewodnik-informator, Wydawnictwo Towarzystwa Miłośników Ziemi Gliwickiej, Gliwice 1971
  33. ↑ Hasło Gleiwitz w IV wydaniu Meyers Konversations-Lexikon.
  34. ↑ Regierungsbezirk Oppeln. W: Gemeindelexikon für die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quelle. Berlin: Königlich Preussisches Statistisches Landesamt, 1912, s. 8–9.
  35. ↑ Michael Rademacher: Stadt Gleiwitz und Landkreis Tost-Gleiwitz. Deutsche Verwaltungsgeschichte 1870 – 1990. [dostęp 2021-04-27].
  36. ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie Toszek-Gliwice i mieście Gliwice. home.arcor.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-21)]..
  37. ↑ Karl Schabik, Albert Stütz, Paul Wolf: Dreistädteeinheit Beuthen, Gleiwitz, Hindenburg, Landkreis Beuthen. Berlin, Leipzig, Wien: Friedrich Ernst Hübsch Verlag, 1929.
  38. ↑ Dariusz Węgrzyn. Górnoślązacy jako forma reparacji: deportacje z Górnego Śląska do ZSRR w 1945 roku. „Zesłaniec – Kwartalnik Rady Naukowej Związku Sybiraków”. 35, s. 55, 2008. 
  39. ↑ Rosjanie utopili miasto w morzu bestialstwa. W rocznicę wydarzeń stycznia 1945 roku w Gliwicach. Nowiny Gliwickie, 2018-01-27. [dostęp 2021-06-21].
  40. ↑ Ibidem, s. 54.
  41. ↑ Małgorzata Lichecka: Rosjanie utopili miasto w morzu bestialstwa. W rocznicę wydarzeń stycznia 1945 roku w Gliwicach. Nowiny Gliwickie, 2018-01-27. [dostęp 2021-04-27].
  42. ↑ Zbrodnie Armii Czerwonej w 1945 r. w powiecie gliwickim. Instytut Pamięci Narodowej, 2009-06-30. s. 11–12. [dostęp 2021-04-27].
  43. ↑ Marek Lyszczyna: Encyklopedia Województwa Śląskiego: Tragedia Górnośląska. Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej. [dostęp 2021-04-27].
  44. ↑ Paweł Kacprzak. Weryfikacja narodowościowa ludności rodzimej i rehabilitacja tzw. „volksdeutschów” w latach 1945–1949. „Czasopismo Prawno-Historyczne”. LXIII (2), s. 149–164, 2011. 
  45. ↑ Deklaracje narodowościowe w gminach w spisie ludności 2002.
  46. ↑ Narodowość śląska w powiatach wg GUS. Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej, 2013-07-26. [dostęp 2021-04-27].
  47. ↑ Adam Sieroń: Sośnica w drogowym sercu Europy. Polski Przemysł, 2010-09-30. [dostęp 2021-04-27].
  48. ↑ Likwidacja komunikacji tramwajowej w Gliwicach (skrócenie linii 1 i 4). W: Jakub Halor: Komunikacja tramwajowa w aglomeracji katowickiej jako przedmiot polityki transportowej w okresie transformacji gospodarczej (1989–2010). Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, 2013, s. 104–106.
  49. ↑ Tomasz Czoik: DTŚ w Gliwicach ma już rok. Urzędnicy chwalą, część mieszkańców narzeka. Gazeta Wyborcza, 2017-03-26. [dostęp 2021-04-27].
  50. ↑ Anna Kropaczek: Po 26 latach zmieni się prezydent w Gliwicach. RMF FM, 2019-10-15. [dostęp 2021-04-27].
  51. ↑ Kancelaria, diecezja.gliwice.pl [dostęp 2022-05-13].
  52. ↑ a b c d e f g h i j k l Dekanat Gliwice, diecezja.gliwice.pl [dostęp 2022-05-13].
  53. ↑ a b c d e f Dekanat Gliwice-Łabędy, diecezja.gliwice.pl [dostęp 2022-05-13].
  54. ↑ a b c d e f g h i Dekanat Gliwice-Sośnica, diecezja.gliwice.pl [dostęp 2022-05-13].
  55. ↑ Lista zborów, chwz.info.pl [dostęp 2022-05-13].
  56. ↑ Zbory, adwent.pl [dostęp 2022-05-13].
  57. ↑ Zbory, kbwch.pl [dostęp 2022-05-13].
  58. ↑ Wspólnoty i misje, kosciolmocy.pl [dostęp 2022-05-16].
  59. ↑ Federacja Apostolska Obóz Boży, obozbozy.pl [dostęp 2022-05-16].
  60. ↑ Gliwice, luteranie.pl [dostęp 2022-05-13].
  61. ↑ Parafie, metodysci.pl [dostęp 2022-05-13].
  62. ↑ Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2022-05-13].
  63. ↑ Gliwickie Stowarzyszenie Biblijne, ziemiagoszen.pl [dostęp 2022-07-09].
  64. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-12-01].
  65. ↑ Gliwice, epifania.pl [dostęp 2022-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-12].
  66. ↑ Gliwice, buddyzm.pl [dostęp 2022-05-13].
  67. ↑ Gliwice, zazen.pl [dostęp 2022-05-13].
  68. ↑ Gmina, gwzkatowice.weebly.com [dostęp 2022-05-13].
  69. ↑ Opieka medyczna | Miasto Gliwice. gliwice.eu. [dostęp 2016-07-21].
  70. ↑ Strona Strona Kolegium Nauk Społecznych i Filologii Obcych.
  71. ↑ Strona Instytutu Fizyki – Centrum Naukowo-Dydaktycznego Politechniki Śląskiej.
  72. ↑ Park Naukowo-Technologiczny Technopark Gliwice|.
  73. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Bank Danych Lokalnych: Stan i ochrona środowiska, Tereny zieleni, Tereny zieleni – wskaźniki; udział parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w powierzchni ogółem. 2022-01-25. [dostęp 2022-07-27]. (pol.).
  74. ↑ Turystyka piesza. gliwice.pttk.pl. [dostęp 2016-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-26)].
  75. ↑ ZTM organizatorem komunikacji w Metropolii, gliwice.eu, 2 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-09].
  76. ↑ Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla obszaru Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na lata 2013–2020, „{{{czasopismo}}}”, Katowice, Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, luty 2013, s. 31–37 [dostęp 2016-06-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-10] (pol.).
  77. ↑ O FIRMIE. pkm-gliwice.com.pl. [dostęp 2016-06-24].
  78. ↑ 11 nowych autobusów dla Gliwic. gliwice.eu, 2016-06-22. [dostęp 2016-06-24].
  79. ↑ Jakub Halor, Komunikacja tramwajowa w aglomeracji katowickiej jako przedmiot polityki transportowej w okresie transformacji gospodarczej (1989-2010).
  80. ↑ Plan schematyczny tramwajów katowickich w 2012 r.. W: Krzysztof Soida, Zbigniew Danyluk, Przemysław Nadolski: Tramwaje Górnośląskie Tom II. Rybnik: Eurosprinter, 2012, s. wyklejka II. ISBN 978-83-931006-6-8.
  81. ↑ Katowice: Wystartowały ekspresowe linie autobusowe do lotniska – Rynek Lotniczy, rynek-lotniczy.pl [dostęp 2018-12-16].
  82. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
  83. ↑ Plan rozbudowy dróg wojewódzkich w województwie śląskim, 12 maja 2015 [dostęp 2016-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-23].
  84. ↑ Serwis dla kierowców – Opłaty za autostrady [dostęp 2016-05-30].
  85. ↑ A4 za darmo, ale tylko między Sośnicą a Kleszczowem, 30 maja 2012 [dostęp 2016-05-30].
  86. ↑ Węzły na A4 zmieniają nazwy. Będą zmiany na A4, a co z DTŚ, 6 maja 2015 [dostęp 2016-05-30].
  87. ↑ Utrudnienia w rejonie węzła A1 Gliwice Wschód. Rusza remont DK 88, 27 września 2013 [dostęp 2016-05-30].
  88. ↑ DK 88 na starym filmie z lat ’50. Droga podobna, samochodów mniej (TV), 24GLIWICE – Portal Gliwice, 3 września 2014 [dostęp 2021-11-19] (pol.).
  89. ↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 26 czerwca 2015 r. w sprawie ustalenia przebiegu dróg krajowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 941).
  90. ↑ Droga wojewódzka nr 408 [dostęp 2016-05-30].
  91. ↑ Droga wojewódzka nr 901 [dostęp 2016-05-30].
  92. ↑ Droga wojewódzka nr 902 [dostęp 2016-05-30].
  93. ↑ DTŚ w Gliwicach otwarta. Uwaga, jedziemy 70 km/h! Dlaczego nie można szybciej?, dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-05-30].
  94. ↑ Gliwice otrzymają 116 mln zł dofinansowania na dokończenie zachodniej obwodnicy. gliwice.wyborcza.pl, 2017-01-06. [dostęp 2017-01-06].
  95. ↑ Władze Gliwic podpisały umowę na dofinansowanie budowy zachodniej obwodnicy miasta. gliwice.wyborcza.pl, 2017-02-21. [dostęp 2017-02-21].
  96. ↑ Umowa na odcinek zachodniej obwodnicy Gliwic podpisana, gliwice.eu, 14 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-14].
  97. ↑ Przemysław Nadolski, Tomasz Roszak, Krzysztof Soida, Edward Wieczorek: Węzeł Kolejowy Gliwice. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2010. ISBN 978-83-931006-1-3.
  98. ↑ Nowy podział dworców w Polsce wg PKP. Które trafiły na listę ‘Premium’, wroclaw.wyborcza.pl, 12 sierpnia 2015 [dostęp 2016-06-19] (pol.).
  99. ↑ Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2014. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2014, s. R20. ISBN 978-83-63652-12-8. (pol.).
  100. ↑ Gliwice: PKP PLK planują nowy przystanek przy Osiedlu Kopernika, forsal.pl [dostęp 2019-01-09].
  101. ↑ Paweł Korcz: Atlas Wąskotorówek. Wyd. pierwsze. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2006. ISBN 83-920757-3-0.
  102. ↑ Krok w stronę budowy nowego centrum miasta. Przetarg na koncepcję centrum przesiadkowego. gliwice.gazeta.pl, 2015-03-04. [dostęp 2015-03-08].
  103. ↑ Inwestycje wokół gliwickiego dworca. wnp.pl, 2010-05-12. [dostęp 2016-07-03].
  104. ↑ Czy tak będzie wyglądało Nowe Centrum Gliwic? Wizualizacje. infogliwice.pl, 2011-08-01. [dostęp 2016-07-03].
  105. ↑ Gliwice: powstanie nowe centrum miasta. warszawa.naszemiasto.pl, 2015-02-09. [dostęp 2016-07-03].
  106. ↑ Pomysły na nowe centrum. gliwice.eu, 2016-02-05. [dostęp 2016-06-30].
  107. ↑ Gliwice wybrały koncepcję centrum przesiadkowego – nowe wizualizacje. inforail.pl, 2016-06-30. [dostęp 2016-06-30].
  108. ↑ Centrum Przesiadkowe z przeszkodami. gliwice.eu, 2018-12-13. [dostęp 2018-12-16].
  109. ↑ Centrum Przesiadkowe na prostej. gliwice.eu, 2019-02-04. [dostęp 2019-02-04].
  110. ↑ Gliwice z przetargiem na centrum przesiadkowe. transport-publiczny.pl, 2019-10-16. [dostęp 2020-02-03].
  111. ↑ Centrum Przesiadkowe już działa. Tak wygląda pierwszy dzień na oddanym do użytku obiekcie [1]
  112. ↑ 2. Analiza istniejących korytarzy ruchu rowerowego miasta pod kątem planowania i projektowania dróg rowerowych, [w:] Budowa dróg rowerowych – wykonanie koncepcji projektowej rozbudowy sieci dróg rowerowych na terenie miasta Gliwice. Cz. a2. Analiza stanu istniejącego i uwarunkowań, wrzesień 2013 [dostęp 2016-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-16].
  113. ↑ Jan Gregorowicz, Piotr Trybuś, Opracowanie modelu ruchu pasażerskiego w Gliwicach – etap I. Opracowanie modelu ruchu dla stanu istniejącego, grudzień 2011, s. 15.
  114. ↑ a b Marek Rokita. Niech nadejdzie globalne ocieplenie. „Rowertour”. 11/2014, s. 44–53. Poznań: Dom Wydawniczy „Kruszona”. ISSN 1898-8512. 
  115. ↑ 11.1. Parametry techniczne istniejącego układu rowerowego, [w:] Budowa dróg rowerowych – wykonanie koncepcji projektowej rozbudowy sieci dróg rowerowych na terenie miasta Gliwice. Cz. a2. Analiza stanu istniejącego i uwarunkowań, wrzesień 2013 [dostęp 2016-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-16].
  116. ↑ Samoobsługowe stacje napraw dla rowerów. Pojawią się w kilku punktach miasta. 24gliwice.pl, 2016-07-15. [dostęp 2016-07-15].
  117. ↑ Miasto planuje stworzenie sieci ścieżek rowerowych. infogliwice.pl, 2014-03-05. [dostęp 2017-02-18].
  118. ↑ Czy w Gliwicach powstanie spójna sieć dróg rowerowych? „To jest kwestia wielu lat”. 24gliwice.pl, 2014-03-05. [dostęp 2017-10-28].
  119. ↑ Dziś rusza Gliwicki Rower Miejski. transport-publiczny.pl, 2017-03-28. [dostęp 2017-03-28].
  120. ↑ Gliwice. Koniec sezonu GRM i umowy z Nextbike, infobike.pl [dostęp 2020-03-24] (pol.).
  121. ↑ XIII Jubileuszowa Gliwicka Masa Krytyczna. zsms.com.pl, 2010-04-09. [dostęp 2016-06-29].
  122. ↑ Rowerem przez... Gliwice!. gliwice.eu, 2015-02-16. [dostęp 2017-02-16].
  123. ↑ Powstaje rowerowe stowarzyszenie. „Chcemy wykorzystać energię i potencjał rowerzystów. 24gliwice.pl, 2016-04-19. [dostęp 2017-03-30].
  124. ↑ Marek Rokita. Polska wielu prędkości. „Rowertour”. 11/2016, s. 37–47. Poznań: Dom Wydawniczy „Kruszona”. ISSN 1898-8512. 
  125. ↑ Gliwicki Klub Strzelecki. strona Facebook.
  126. ↑ Zarządzenie Nr 111 Wojewody Śląskiego z dnia 8 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2010 r., Nr 64, poz. 1062).
  127. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe, wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26].
  128. ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza, wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26] (pol.).
  129. ↑ Dituel Sp., Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – – m. Gliwice, wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26].
  130. ↑ PKW | Samorząd 2014, samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26].
  131. ↑ Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26].
  132. ↑ Miasta partnerskie. UM Gliwice. [dostęp 2013-11-09].

Bibliografia

  • Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
  • Adam Bednarski, Architektura jednorodzinnych zespołów mieszkaniowych w Gliwicach z lat 1919–1939, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2007.
  • Wolfgang Bukowski, Als wir jung in Gleiwitz waren..., Laumann-Verlag, Bülmen 1990.
  • Gleiwitz, Berlin-Friedenau 1925.
  • Gliwice. Zarys rozwoju miasta i okolicy, Andrzej Szefer (red.), Warszawa 1976.
  • Marek Gabzdyl, Gliwice wczoraj, Gleiwitz gestern, Wydawnictwo „Wokół Nas”, Gliwice 1994.
  • Historia Gliwic, Jan Drabina (red.),Gliwice 1995.
  • Jerzy Horwat, Gliwice w XVI wieku, Gliwice 1993.
  • Ewa Piotrowska-Andruszków, Historia Gliwic od XIII wieku do współczesności, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1993.
  • Damian Recław, Gliwice w starej fotografii, Gliwice 2000.
  • Damian Recław, 90 lat Muzeum w Gliwicach, Gliwice 1995.
  • Sebastian Różyński, Zarys dziejów piwowarstwa gliwickiego, Gliwice 2006.
  • Rudolf Schlegel, Gleiwitz – ein heimatliches Geschichtenbuch, Dülmen Verlag, Dülmen 1982.
  • Rudolf Schlegel, Gleiwitz in alter und neuer Zeit, Dülmen Verlag, Dülmen 1985.
  • Bogusław Tracz, Druga dekada. Gliwice 1957-1970, Gliwice 2008.
  • Bogusław Tracz, Pierwsza dekada. Gliwice 1945-1956, Gliwice 2006.
  • Bogusław Tracz, Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945, Gliwice 2004.
  • Bogusław Tracz, Trzecia dekada. Gliwice 1971-1981, Instytut Pamięci Narodowej, Katowice 2009.
  • Jolanta Wnuk, Leszek Jodliński, Gliwickie witraże, Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2007.
  • Żydzi gliwiccy, Bożena Kubit (red.), Gliwice 2006.

Linki zewnętrzne

Dzielnice Gliwic
obecne
dawne

Herb Gliwic

Województwo śląskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

POL województwo śląskie COA.svg

Miasta województwa śląskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

POL województwo śląskie COA.svg

Gminy górnicze

Symbol Górnictwa

Podział administracyjny Prowincji Śląsk
Rejencja legnicka
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja opolska
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja wrocławska
(1815-1945)
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja dzierżoniowska
(1815-1820)
Powiaty miejskie
  • brak
Powiaty ziemskie

Wappen Preußische Provinzen - Schlesien.png

Gminy Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii

Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii 03.svg

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
POL Szlak czarny.svg
Czarny szlak turystyczny.
Flag of England.svg
Flag of England. Saint George's cross (a red cross on a white background), used as the Flag of England, the Italian city of Genoa and various other places.
Staryportgliwice.jpg
Nieistniejący port w Gliwicach na Kanale Kłodnickim
Budowa Trasy Średnicowej - panoramio (8).jpg
(c) Roton Piotr, CC BY-SA 3.0
Budowa Trasy Średnicowej
Stadion Piasta Gliwice 05.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Stadion Piasta Gliwice przy ul. Okrzei 20 w Gliwicach
POL Gliwice flag 1.svg
Autor: Andrew J.Kurbiko, Licencja: CC0
Gliwice flag
Rathaus (Gleiwitz).JPG
Autor: Gliwi, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gliwice - ratusz z XVIII/XIX w. (zabytek nr A/319/60)
Gliwice - Fontanna z Neptunem 02.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Fontanna Neptuna na rynku w Gliwicach. Autorem rzeźby jest Johannes Nitsche.
Gliwice train station - main entrance 2.jpg
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dworzec kolejowy w Gliwicach po remoncie
Gleiwitz F.B. Werner.png
Gliwice i okolice
Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii 03.svg
Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii
Pl-Gliwice.ogg
(c) Halibutt, CC-BY-SA-3.0
Pronunciation of Gliwice in Polish. Male voice.
Gliwice, Pętla tramwajowa "Wójtowa Wieś" - fotopolska.eu (14516).jpg
(c) Neo[EZN] / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Tramwaj na pętli Wójtowa Wieś. Błagam Nemo - przeznacz w ciągu najbliższych 365 dni chociaż 1 dzień na udokumentowanie chociaż kawałka linii tramwajowej w Gliwicach. Ta linia zacznie znikać w ciągu 1-2 lat a po kilku latach zostaną tylko niewielkie fragmenty. To jest stuletnia historia gliwickich tramwajów, której kres mamy nieszczęście obserwować. Mało kto zdaje sobie sprawę z wartości dokumentalnej zdjęć, które można jeszcze zrobić...
Oberschlesischer Sender in Gleiwitz 1929.jpg
Der Oberschlesische Sender in Gleiwitz
Gliwice, ul. Wieczorka 10 (2).JPG
Autor: KristofferS, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gliwice, ul. Wieczorka 10 - budynek Zespołu Szkół Samochodowych (zabytek A/1373/88)
Airfield EPGL in Gliwice.jpg
Autor:
Wlodek k1
, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok na pomnik oraz hangar
IMN GLIWICE 8423a.jpg
Autor: Sławomir Kokoszka, Licencja: CC BY 3.0
Widok Instytutu Metali Nieżelaznych w Gliwicach. Stan obecny (rok 2011)
Mining symbol.svg
Abbildung eines Bermanngezähes bestehend aus Schlägel und Eisen
Politechnika Śląska - Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki.jpg
(c) I, Pimke, CC-BY-SA-3.0
Politechnika Śląska - Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki, "Wieża Magów"
GliwiceTransport.svg
Autor: Megaemce, Licencja: CC BY-SA 3.0
Docelowy układ dróg w Gliwicach.
GliwiceBlankMap.svg
Autor: Megaemce, Licencja: CC BY-SA 3.0
Czysta mapa Gliwic z zaznaczonymi rzekami i dzielnicami.
Gliwice - Panorama 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Panorama Gliwic z wieży kościoła pw. Wszystkich Świętych w Gliwicach.
Piramida wieku Gliwice.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Gliwic, 2014
Gliwicki Teatr Muzyczny IMG 3403.jpg
(c) I, Nemo5576, CC-BY-SA-3.0
Budynek Gliwickiego Teatru Muzycznego
Gliwice - widok z wieży kościoła Wszystkich Świętych w kier. pd-wsch..JPG
Autor: Bazie, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Miasto w ramach średniowiecznego założenia zamkniętego pierścieniem ulic: Górnych i Dolnych Wałów Gliwice, Gliwice
SAD logo.svg
Autor: Swohmeck, Licencja: CC BY-SA 2.5
Logo szlaku architektury drewnianej w Polsce.
Wezelsosnicafromthesky.JPG
Autor: Mikołaj Welon vel Welones, Licencja: CC BY-SA 3.0
węzeł Gliwice-Sośnica - skrzyżowanie Autostrad A1, A4 oraz Drogi Krajowej nr 44 (ul. Pszczyńska)
Radiostacja Gliwice - przemasban101.JPG
Autor: Przemasban, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Radiostacja Gliwice to jeden z najbardziej rozpoznawalnych obiektów Gliwic. Charakterystyczna wieża antenowa stanowi część zbudowanego w połowie lat trzydziestych XX wieku kompleksu radiowej stacji nadawczej.
Bike road near Bojkowska street in Gliwice.jpg
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 4.0
Droga rowerowa wzdłuż ulicy Bojkowskiej w Gliwicach
Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach.JPG
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Katedra Świętych Piotra i Pawła w Gliwicach
Gliwice - Poczta 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zabytkowy budynek poczty głównej w Gliwicach.
93. Gliwicka Masa Krytyczna na ul. Zwycięstwa w Gliwicach.jpg
Autor: Mikulok, Licencja: CC BY-SA 4.0
93. Gliwicka Masa Krytyczna na ul. Zwycięstwa w Gliwicach
Wappen Preußische Provinzen - Schlesien.png
Coat of arms of the Prussian province of Silesia
Ewangelicki Kościół Zbawiciela w Gliwicach.jpg
(c) I, Pimke, CC-BY-SA-3.0
Ewangelicki Kościół Zbawiciela w Gliwicach
GLIWICE, AB. 113.JPG
Autor: Antekbojar, Licencja: CC0
PARK CHOPINA.
Drogowa Trasa Średnicowa Gliwice 02.jpg
Autor: Kamil Czaiński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Central Highway of the Silesian Metropolitan Area (Drogowa Trasa Średnicowa) dividing the city centre of Gliwice
Green turist path in Gliwice.jpg
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak zielonego szlaku pieszego na budynku rektoratu Politechniki Śląskiej od strony placu Krakowskiego
Gleiwitz - Germaniaplatz 1915.jpg
Gleiwitz, Germaniaplatz in 1915
Gliwice Holy Cross.jpg
(c) PetrusSilesius, CC-BY-SA-3.0
Kościół Świętego Krzyża w Gliwicach został wybudowany w 1623 r. i przebudowany w 1921 r.
Solaris Urbino 12 and 18 in Gliwice at Plac Piastów stop (2).jpg
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 4.0
Solaris Urbino 12 i 18 w Gliwicach na przystanku Plac Piastów
Gliwice, Dom Przedpogrzebowy, widok od pd-zach..JPG
Autor: Bazie, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gliwice, ul. Poniatowskiego 14 - Dom Przedpogrzebowy zwany Małą Synagogą (zabytek nr A/87/03)
Kościół św. Bartłomieja w Gliwicach8.jpg
(c) I, Pimke, CC-BY-SA-3.0
Kościół św. Bartłomieja w Gliwicach
Plac Krakowski w Gliwicach2.jpg
(c) I, Pimke, CC-BY-SA-3.0
Plac Krakowski w Gliwicach
Gliwice, ruiny teatru Victoria, elewacja wschodnia (3).JPG
Autor: Bazie, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gliwice, Aleja Przyjaźni - ruiny Teatru Miejskiego, wzniesionego w 1890 r. (zabytek nr A/1655/97)
Gliwice Bumar.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
zabudowania Bumaru w Gliwicach, na pierwszym planie przystanek autobusowy Łabędy Huta, w oddali zakładowa wieża ciśnień z cegły
1592 Polonia Silesia Wenceslao Godreccio.png
Autor: Wenceslaus Godreccius (cartographer), Abraham Ortelius (print editor), Licencja: CC0
Map of Poland, researched and probably drawn by Wenceslaus Godreccius, printed by Abraham Ortelius in his Theatrum Orbis Terrarum in 1592 (first edited perhaps in 1578). An interesting feature are Polish names even outside the Polish Commonwealth, especially in Silesia.
Polskie-nazwy śląskich miejscowosci z patentu Fryderyka II 1750.jpg
Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750
Szlak architektury icon.svg
Szlak architerktury - icon
Hala-gliwice-20170620.jpg
Autor: Pawel Niemczuk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hala Gliwice, ul. Kujawska, Gliwice
Gliwice - Ul. Zwycięstwa - Hotel Diament 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kamienica z Hotelem Diament przy ul. Zwycięstwa w Gliwicach.