Globus
Globus (od łacińskiego słowa globus – kula) – pomniejszony model ciała niebieskiego (najczęściej Ziemi) lub sfery niebieskiej w postaci kuli umieszczonej na osi ustawionej pod kątem odpowiadającym kątowi nachylenia osi danego ciała (przechodzącej przez jego biegun północny i południowy). Na powierzchni globusa umieszcza się mapę pierwowzoru. Zaletą globusa jest brak istotnych zniekształceń, które pojawiają się przy odwzorowaniu obrazu terenu na mapie stanowiącej płaszczyznę.
Prawdopodobnie pierwszy globus Ziemi wykonany został przez Kratesa z Mallos[1] około 150 lat p.n.e. Na globusie tym były przedstawione hipotetyczne położenia lądów, często wzięte z fantazji żeglarzy i autora[2].
Najstarszym istniejącym globusem jest globus Martina Behaima z 1492 roku[2]. Mapy na powierzchni namalował malarz Georg Glockenthon[3]. Globus ten znany jako Erdapfel wykonany jest z mieszanki papieru i gipsu, ma on średnicę 51 cm[4][3].
Najstarszym w Polsce jest globus z ok. 1510 zwany Jagiellońskim, jest on jednym z pierwszych, na których oznaczono Amerykę[4][2].
Najstarszy na świecie globus, na którym znajduje się Ameryka pochodzi z 1504 roku. Składa się on z dwóch dolnych połówek strusiego jaja, na którym widnieją kontynenty i morza. Do 2012 roku, kiedy ten niewielki globus pojawił się na aukcji w Londynie, za najstarszy z zaznaczoną Ameryką uważany był globus miedziany z 1510 roku ze zbiorów Nowojorskiej Biblioteki Publicznej[5][3].
Największym przedstawieniem globusa na świecie jest Pomnik Ziemi w nowojorskim parku Flushing Meadows. Jest to stalowa konstrukcja o kształcie globusa, o średnicy ponad 36,5 m, nazwana Unisphere, ze stalowymi elementami przedstawiającymi kontynenty. Zbudowany została jako symbol pokoju na Wystawę Światową w latach 1964 - 65. Budowla waży w przybliżeniu 400 ton. Dodatkowe 100 ton masy ma utrzymujący ją stojak[6].
Największym obracającym sie globusem na świecie, który w 1999 roku trafił do Księgi Rekordów Guinnessa jest Eartha. Znajduje się w siedzibie firmy DeLorme w miejscowości Yarmouth na południu stanu Maine, zajmującej się tworzeniem map. Globus o średnicy 12 m, ważący 2,5 tony jest podświetlony i znajduje się w szklanym pomieszczeniu. Globus wykonany w skali 1:1 000 000 ma zachowaną standardową kolorystykę: morza są niebieskie, obszary zalesione – zielone, a suche –brązowe. Odległość pomiędzy wschodnią a zachodnią granicą Polski zajmuje ponad metr[7][8]. Poprzednim rekordzistą jest Globe of Peacez (Globus Pokoju) z siedzibą w Apecchio, Pesaro, Włochy.
W 1952 roku powstało Międzynarodowe Towarzystwo Miłośnikow Globusów im. Coronellego – znanego wytwórcy globusów i autora prac na ich temat, (Vincenzo Maria Coronelli(1650-1718)[2]
Przypisy
- ↑ Praca zbiorowa, 2006, Wielka Historia Świata, t.10, Polskie Media Amer.Com, str. 81-82, ISBN 83-7425-365-7
- ↑ a b c d Nowa encyklopedia PWN. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s.543, ISBN 83-01-11097-X.
- ↑ a b c Tam gdzie żyją smoki i byk Poniatowskiego. muzeumzamoyskich.pl. [dostęp 2022-11-05].
- ↑ a b Maciej Baczak, Sławomir Łotysz, Dariusz Machla: 1000 wynalazków, czyli historia ludzkiej pomysłowości. Bielsko Biała: Wydawnictwo Dragon, 2020, s. 28, ISBN 978-83-8172-554-5
- ↑ Adam Robiński: „Tu żyją smoki” - jak wygląda najstarszy na świecie globus?. national-geographic.pl. [dostęp 2022-11-05].
- ↑ Queens w Nowym Jorku - najciekawsze miejsce na wakacje w USA w 2015 roku wg Lonely Planet. podroze.onet.pl. [dostęp 2022-11-05].
- ↑ Eartha. pressreader.com. [dostęp 2022-11-05].
- ↑ Największy globus świata. pcworld.pl. [dostęp 2022-11-05].
Globus Erdapfel. Najstarszy istniejący globus na świecie z 1492 roku, wykonany przez Martina Behaima. Germańskie Muzeum Narodowe w Norymberdze
Globus Eartha. Największy obracający się globus na świecie. Yarmouth, Stany Zjednoczone Ameryki
Największa na świecie konstrukcja przedstawiająca globus. Nowojorski parku Flushing Meadows
Media użyte na tej stronie
Autor: John Phelan, Licencja: CC BY-SA 4.0
Eartha, Delorme, Yarmouth Maine
Autor: Alexander Franke (Ossiostborn), Licencja: CC BY-SA 2.0 de
Terrestrial globe named "Erdapfel" produced by Martin Behaim. Considered to be one of the oldest globes ever made.
(c) I, FxJ, CC-BY-SA-3.0
Jeden z dwóch weneckich globusów Vincenzo Coronelliego z lat 1683-1693 z muzeum w Nieborowie, Polska.