Glossata

Glossata
Fabricius, 1775
Ilustracja
Głowa wyposażona w ssawkę
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typstawonogi
Gromadaowady
(bez rangi)Dicondylia
(bez rangi)owady uskrzydlone
Infragromadanowoskrzydłe
NadrządEndopterygota
(bez rangi)Panorpida
(bez rangi)Amphiesmenoptera
Rządmotyle
(bez rangi)Angiospermivora
(bez rangi)Glossata

Glossataklad i podrząd owadów z rzędu motyli.

Termin Glossata wprowadził już Johan Christian Fabricius w 1775 roku[1]. Współcześnie ich monofiletyzm nie jest kwestionowany[2].

Przekrój przez aparat gębowy Glossata: a: pilifer, b: nadgębie, c: żuwka zewnętrzna, d: tchawka, e: nerw, f: mięśnie wewnętrzne ssawki, g: przewód pokarmowy, h: warga dolna, i: głaszczek wargowy

Najbardziej charakterystyczną cechą tych motyli jest budowa ssącego aparatu gębowego imagines. Żuwaczki są niefunkcjonalne, nie mają wyraźnego połączenia stawowego z puszką głowową i zwykle są silnie zredukowane. Żuwki zewnętrzne pierwszej pary szczęk są wydłużone i tworzą zwiniętą w pozycji spoczynkowej ssawkę. Żuwki wewnętrzne w postaci zesklerotyzowanej nie występują. Przewód pokarmowy w ssawce pierwotnie wyłożony jest wyraźnie odrębnymi płytkami kutykularnymi. Między drugim a trzecim członem głaszczków szczękowych brak jest mięśni zginaczy[2][3]. Podgębie pozbawione jest kieszonek wewnątrzpoliczkowych[3]. Wykształcenie w tej grupie ssawki jest również związane z modyfikacją mięśni szczęk. Musculi stipitogalealis mają często po dwie wiązki, a u Myoglossata wykształca się z nich wewnętrzne umięśnienie ssawki[4].

Inne cechy zlokalizowane na głowie dorosłych Glossata obejmują: redukcję szwu epistomalnego, pierwotnie większe niż u innych motyli ramiona grzbietowe tentorium oraz włączenie komisury tritocerebralnej w masę podprzełykową i dalszą tendencję do całkowitego zlania mózgu ze zwojem podprzełykowym[2][3]. Sugerowaną autapomorfią Glossata była także budowa gruczołów dodatkowych w narządach rozrodczych samicy głównie z komórek "typu 3", jednak u odkrytych w 2015 roku Aenigmatineidae gruczoły te budują komórki "typu 1"[2].

Poczwarki z tego podrzędu odznaczają się słabo odgraniczonym, nieoszczeconym nadustkiem[3]. Cechą charakterystyczną gąsienic jest natomiast obecność wyrostka przędnego (ang. spinneret process) na wierzchołku płata przedwargowo-podgębiowego[2][3].

Do Glossata należy ponad 99% wszystkich znanych gatunków motyli[5]. Jeden z systemów dzielił je na dwie kohorty: Dacnonypha i Myoglossata[6], jednak te pierwsze nie były monofiletyczne w takim ujęciu[3]. Współcześnie dzieli się je na 6 infrarzędów, z których pierwsze 4 zawierają tylko po 1 rodzinie[1]:

  • Dacnonypha
  • Acanthoctesia
  • Lophocoronina
  • Neopseustina
  • Exoporia
  • Heteroneura

Wyniki analiz molekularnych przeprowadzonych przez Riegera i współpracowników w 2015 roku bardzo silnie wspierają koncepcję, zgodnie z którą Glossata są grupą siostrzaną podrzędu Heterobathmiina, z którym tworzą klad Angiospermivora[2].

Zobacz też

  • Systematyka Glossata

Przypisy

  1. a b Erik J. van Nieukerken i inni, Order Lepidoptera Linnaeus, 1758, [w:] Zhi-Qiang Zhang (red.), Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, ''[w:] „Zootaxa”'', wyd. 3148, 2011, s. 212–221 [dostęp 2015-11-20].
  2. a b c d e f Jerome C. Regier, Charles Mitter, Niels P. Kristensen, Donald R. Davis, Erik J. Van Nieukerken, Jadranka Rota, Thomas J. Simsonen, Kim T. Mitter, Akito Y. Kawahara, Shen-Horn Yen, Michael P. Cummings, Andreas Zwick. A molecular phylogeny for the oldest (nonditrysian) lineages of extant Lepidoptera, with implications for classification, comparative morphology and life-history evolution. „Systematic Entomology”. 40 (4), s. 671–704, 2015. DOI: 10.1111/syen.12129. 
  3. a b c d e f Lepidoptera, Moths and Butterfiles. Vol 1: Evolution, Systematics and Biogeography. Niels P. Kristensen (red.). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 1998, s. 51, seria: Handbook of Zoology.
  4. Lepidoptera, Moths and Butterfiles. Vol 2: Morphology, Physiology, and Development. Niels P. Kristensen (red.). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 2003, s. 56, seria: Handbook of Zoology.
  5. Classification of Lepidoptera. W: Ross A. Layberry, Peter W. Hall, J. Donald Lafontaine: The Butterflies of Canada. University of Toronto Press, 1998.
  6. Encyclopedia of Entomology vol. 4. John L. Capinera (red.). Wyd. 2. Springer, 2008, s. 628.

Media użyte na tej stronie

Butterfly tongue.jpg
Scanning electron microscope image of a pyralidae moth. Side view of head.