Glossina palpalis
| Glossina palpalis | |
| (Robineau-Desvoidy, 1830) | |
._Coloured_drawing_by_A.J.E._Wellcome_V0022551.jpg) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | Glossinidae |
| Rodzaj | |
| Gatunek | Glossina palpalis |
| Zasięg występowania | |
 | |
Glossina palpalis – gatunek owada z rodzaju Glossina (pot. muchy tse-tse) z rzędu muchówek, główny wektor śpiączki afrykańskiej w tropikalnej Afryce.
Charakterystyka
Klasyfikacja gatunków much tse-tse opiera się głównie na morfologii genitaliów, choć grupy rozróżnia się też dzięki różnicom w ekologii, składzie chemicznym kutikuli oraz feromonów poszczególnych gatunków[1]. U G. palpalis walwy górnej pary samców są połączone cienką błoną, szeroko oddzielone od siebie. U samic występuje sześć płytek genitalnych. Biorąc pod uwagę wyłącznie ułożenie i kompletność zestawu płytek genitalnych, można wywnioskować, że to najbardziej pierwotna grupa tse-tse[2].
Samce rozpoznają samice głównie dzięki feromonom obecnym w kutikuli. Są nimi rozgałęzione długołańcuchowe alkany o budowie charakterystycznej dla płci i gatunku. U samic G. palpalis są to łańcuchy o długości 35 atomów węgla, z trzema bocznymi grupami metylowymi rozdzielonymi odcinkami trójmetylenowymi CH
2CH
2CH
2[2][3]. W grupie gatunkowej palpalis (G. fuscipes fuscipes, G. palpalis palpalis, G. tachinoides) występuje 6 chromosomów: 2n = 6[2].
Występowanie
G. palpalis występuje w dorzeczach prowadzących do Oceanu Atlantyckiego i do Morza Śródziemnego (nie spotyka się jej w ciekach prowadzących do Oceanu Indyjskiego). Jej środowiskiem są tereny położone blisko wodnych cieków, wzdłuż których migruje w lasach galeriowych, nie występuje w pasie sawann, gdzie jest ograniczony dostęp do wody lub „wysp leśnych”[1].
Wyróżnia się dwa podgatunki:
- Glossina palpalis gambiensis – występuje na zachód od sawanny obejmującej Togo i Benin;
- Glossina palpalis palpalis – głównie na wschód od sawanny obejmującej Togo i Benin aż do zachodniego Kamerunu[2].
Ekologia
W dzień wypoczywa na zdrewniałych częściach roślin, w nocy natomiast na liściach, często w koronach drzew. Wraz ze wzrostem temperatury za dnia muchy wypoczywają bliżej gruntu. Tam, gdzie występują zarówno G. palpalis i G. morsitans, G. palpalis wypoczywają w niższych, a G. morsitans w wyższych strefach roślinności[2].
Wszystkie tse-tse znoszą dużą wilgotność, ale tolerancja na ten czynnik nieco różni się u różnych grup. U G. palpalis wynosi 75–80%, a G. morsitans 60–75%. Zmiany wilgotności nie wpływają na płodność. G. palpalis w Nigerii wytrzymywały ogromne zmiany w klimacie, wahające się od lat bez miesięcy suszy do takich z 5 miesiącami suszy[4].
Nawyki żywieniowe Glossina zależą od dostępności pokarmu, ale niektóre gatunki mają tendencję do wybierania konkretnych żywicieli a niektóre nawet miejsca ugryzienia[2]. G. palpalis jest oportunistą i nie jest całkowicie zależna od dzikiego środowiska – odżywia się głównie krwią gadów i ludzi, gdy nie są dostępni, żywicielem stają się duże ssaki leśne. W zachodniej Afryce ważnym źródłem krwi dla G. palpalis jest świnia domowa. Mucha jest wektorem świdrowców – wywołuje trypanosomozę w populacjach ssaków, u człowieka śpiączkę afrykańską, u zwierząt domowych naganę[4] (choć w mniejszym stopniu, jest słabym wektorem Trypanosoma congolense)[1]. Miejsce ugryzienia muchy na ciele człowieka zależy od gatunku. G. palpalis robi to zazwyczaj powyżej pasa, a G. tachinoides pod kolanem[2].
Przypisy
- ↑ a b c Stephen G.A. Leak, Tsetse Fly, [w:] Encyclopedia of Insects, Vincent H. Resh, Ring T. Cardé (red.), Elsevier/Academic Press, 2009, s. 1020-1024, DOI: 10.1016/B978-0-12-374144-8.00267-8, ISBN 978-0-08-092090-0 (ang.).
- ↑ a b c d e f g A.M. Jordan: Tsetse-flies (Glossinidae). W: Medical Insects and Arachnids. Richard P. Lane, Roger W. Crosskey (red.). Springer, 1993, s. 333-388. DOI: 10.1007/978-94-011-1554-4_9. ISBN 978-94-011-1554-4. (ang.).
- ↑ Nelson, Dennis R., Carlson, David A.. Cuticular hydrocarbons of the tsetse flies Glossina morsitans morsitans, G. austeni and G. pallidipes. „Insect Biochemistry”. 16 (2), s. 403-416, 1986. DOI: 10.1016/0020-1790(86)90054-5.
- ↑ a b Clive Spinage: African Ecology. Benchmarks and Historical Perspectives. Springer, 2012, s. ?. DOI: 10.1007/978-3-642-22872-8. ISBN 978-3-642-22871-1.
Media użyte na tej stronie
mosca tse tse en dejuni i després d'haver-se alimentat
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0
A tsetse fly (Glossina palpalis). Coloured drawing by A.J.E. Terzi.
Iconographic Collections
Keywords: Amedeo John Engel Terzi