Gmach Państwowego Banku Rolnego w Krakowie

Gmach
Państwowego Banku Rolnego

nr rej. A–1517/M z 7 czerwca 2019[1]
Widok z północnego wschodu (2018)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Juliana Dunajewskiego 8 ul. Garbarska 2
Architekt	Wacław Krzyżanowski
Rozpoczęcie budowy	1938
Ukończenie budowy	1951
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Gmach Państwowego Banku Rolnego
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gmach Państwowego Banku Rolnego
Położenie na mapie województwa małopolskiego Gmach Państwowego Banku Rolnego
Położenie na mapie Krakowa Gmach Państwowego Banku Rolnego
50°03′56,25″N 19°56′05,42″E/50,065625 19,934839

Gmach Państwowego Banku Rolnego – budynek, znajdujący się w Krakowie w dzielnicy I, przy ul. Dunajewskiego 8 na rogu ul. Garbarskiej 2, na Piasku.

Historia

Gmach został wzniesiony na trapezoidalnej działce w miejscu wyburzonego XIX-wiecznego neogotyckiego Hotelu Krakowskiego. Projekt budynku wykonał w 1938 architekt Wacław Krzyżanowski^[2], który został wybrany w drodze konkursu zamkniętego^[2]. Budowę rozpoczęto w tym samym roku. W czasie II wojny światowej budynek miał być przebudowany na hotel^[2]. 9 października 1948 Państwowy Bank Rolny rozpoczął urzędowanie w gmachu, ale prace wykończeniowe trwały jeszcze do 1951^[3]. Pierwotnie gmach miał być wyższy o jedną kondygnację, lecz został obniżony podczas niemieckiej okupacji^[2]. Po wojnie prace kontynuowano pod kierunkiem Wacława Krzyżanowskiego^[2].

Architektura

Wnętrze (2022)

Jest przykładem architektury modernistycznej końca lat 30. XX wieku, gdzie funkcjonalizm połączono z luksusowymi materiałami wykończeniowymi oraz monumentalnym, nowym klasycyzmem. Gmach łączy w sobie funkcję mieszkalną^[2] i biurową, z wydzieloną częścią bankową^[2]. Wzniesiono go w konstrukcji mieszanej: w dolnych partiach od poziomu suteren do pierwszego piętra zastosowano żelbet, powyżej przeważa lekki, żelazny szkielet. Założenie podzielono na dwie części: przednią, dwukondygnacyjną z pomieszczeniami bankowymi oraz tylną w formie wieżowca z biurami w parterze oraz mieszkaniami na wyższych piętrach. Fasada części mieszkalnej wygina się łukowo, a jej centralna partia posiada na całej wysokości prześwit podzielony monumentalnymi, smukłymi filarami. W budynku zaprojektowano mieszkania o zróżnicowanym standardzie: od kawalerskich po pięciopokojowe ze służbówkami. W części bankowej wyróżnikiem jest wstęgowy układ okien bocznych elewacji. W obu partiach widoczne są odniesienia do tradycji klasycznej: wejście do banku ujęto w portyk z wielkim porządkiem filarów, dźwigających niepełne belkowanie z trójdzielnym architrawem. Wrażenie klasycyzowania wzmacnia rytm filarów w prześwicie oraz wydatne gzymsy zwieńczające wieżowiec. Starannie wykończono elewacje budynku, które pierwotnie posiadały kwadratowe i prostokątne podziały, obecnie zachowane jedynie w partii mieszkalnej. Wnętrza banku posiadają reprezentacyjny charakter. Szerokie schody prowadzą do foyer, za którym znajduje się obszerna sala bankowa nakryta żelbetowo-szklanym stropem z kasetonami. Wzdłuż ściany, naprzeciwko wejścia umieszczono kolumnadę stanowiącą tło dla stanowisk operacyjnych, natomiast z drugiej strony znajdują się półkoliste schody z chromowanymi balustradami w konwencji art déco. Sala operacyjna udekorowana jest wielobarwnymi materiałami okładzinowymi^[3].

Przypisy

Źródła

• Praca zbiorowa: Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1
• Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2