Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie

Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności
w Warszawie

Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności, obecnie Poczta Główna w Warszawie
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Świętokrzyska 31/33
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Józef Handzelewicz
Rozpoczęcie budowy	1922
Ukończenie budowy	1923
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie
52°14′07,66″N 21°00′37,10″E/52,235461 21,010306

Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności – wczesnomodernistyczny budynek znajdujący się przy ul. Świętokrzyskiej 31/33 w Warszawie.

Został wzniesiony w latach 1922–1923 według projektu Józefa Handzelewicza na potrzeby głównych biur Pocztowej Kasy Oszczędności. Przebudowany w okresie II Rzeczypospolitej, a po zniszczeniach z czasów II wojny światowej odbudowany w 1961 na potrzeby głównego oddziału Poczty Polskiej. Mieści się tu obecnie Urząd Pocztowy Warszawa 1 oraz biura Dyrekcji Okręgu.

Historia

Zaprojektowany w latach 1921–1922 przez Józefa Handzlewicza gmach był pierwszym budynkiem publicznym wzniesionym w Warszawie po odzyskaniu niepodległości przez Polskę^[1].

Najstarsza część budynku powstała w latach 1922–1923 na rogu ul. Świętokrzyskiej 31 i ul. Jasnej 9 i posiadała 6 kondygnacji^[2]. W 1930 dokonano rozbudowy skrzydła na działce ul. Świętokrzyska 33. Około 1932 podwyższono gmach o dwie kondygnacje^[3].

Gmach PKO po podwyższeniu o dwie kondygnacje w 1932 roku

Pod koniec lat 30. planowano połączenie budynku ze wzniesionym w latach 1938–1939 według projektu B. Szmidta i J. Vogtmana gmachem Centrali PKO (ul. Marszałkowska 134 róg ul. Świętokrzyskiej) zrujnowanym w okresie powstania warszawskiego i nie odbudowanym (szkielet po gmachu rozebrano dopiero w latach 60.; obecnie w tym miejscu znajduje się południowo-wschodnie wyjście ze stacji metra Świętokrzyska)^[4].

W czasie powstania warszawskiego w gmachu mieściła się siedziba dowódcy powstania płk. Antoniego Chruściela „Montera” oraz szpital polowy. W wyniku bombardowania niemieckiego 30 sierpnia 1944 zostały zniszczone naziemne części budynków i wyższe poziomy schronów. 4 września bombardowania zawaliły część stropów, a gmach zaczął się palić. Zarządzono ewakuację całego szpitala. Mimo szalejącego pożaru uratowano wiele z wyposażenia oraz leki, środki opatrunkowe. Następnego dnia po ewakuacji ruiny budynku zostały doszczętnie zburzone^[5].

Gmach PKO w czasie powstania warszawskiego – powstańcy prowadzą jeńców niemieckich

Odbudowę budynku zakończono w 1961. Jest on niższy od gmachu przedwojennego o jedną kondygnację. Od 1961 mieści się w nim Urząd Pocztowy Warszawa 1 oraz biura Dyrekcji Okręgu^[6][7].

Architektura

Obiekt wzniesiono w stylu półmodernistycznym z elementami pseudoklasycyzmu (kolumny w stylu jońskim w części parterowej)^[8]. Obecna bryła ukształtowana ostatecznie w 1961 jest efektem dwóch przebudów (z 1930 i po 1932) oraz odbudowy ze zniszczeń wojennych. Gmach ma 7 kondygnacji. Posiada konstrukcję żelbetową. Autorem nowatorskiej spawanej konstrukcji zastosowanej przy podwyższeniu gmachu po roku 1932 był Stefan Bryła^[2][8]. Narożna część budynku zwieńczona jest kopułą^[9].

Zobacz też

• Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Łodzi

Przypisy

Bibliografia

• MartaM. Leśniakowska MartaM., Architektura w Warszawie. Lata 1918–1939, wyd. Wyd. 2, Warszawa: „Arkada” Pracownia Historii Sztuki, 2002, s. 19, ISBN 83-908950-4-8, OCLC 749379532 .