Gmatwek dębowy
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | gmatwek |
| Gatunek | gmatwek dębowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Daedalea quercina (L.) Pers. Syn. Met. Fung. (Göttingen) 2: 500 (1801) | |
_Pers_175597.jpg)
Gmatwek dębowy (Daedalea quercina (L.) Pers.) – gatunek grzybów z rodziny pniarkowatych (Fomitopsidaceae)[1]
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Daedalea, Fomitopsidaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Agaricus quercinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon, przenosząc go do rodzaju Daedalea[1].
Synonimów naukowych ma 40. Niektóre z nich[2]:
- Agarico-suber daedaleum Paulet 1793
- Agaricus antiquus Willd. 1787
- Agaricus labyrinthiformis Bull. 1788
- Agaricus labyrinthiformis Hoffm. 1789
- Agaricus quercinus L. 1753
- Antrodia hexagonoides (Fr.) P. Karst. 1879
- Daedalea inzengae Fr. 1861
- Daedalea nigricans Pers. 1801
- Daedalea quercina f. hexagonoides (Fr.) Bondartsev 1953
- Daedaleites quercinus (L.) Mesch. 1892
- Hexagonia minor Lázaro Ibiza 1916
- Lenzites quercina (L.) P. Karst. 1888
- Merulius quercinus (L.) Pers. 1794
- Striglia inzengae (Fr.) Kuntze 1891
- Striglia quercina (L.) Kuntze 1891
- Trametes hexagonoides Fr. in Quélet 1872
- Trametes quercina (L.) Pilát in Kavina & Pilát 1939
Nazwa rodzajowa (Daedalea) pochodzi od Dedala z mitologii greckiej i związana jest z tym, że grzyb ten tworzy labiryntowate blaszki, na kształt mitycznego labiryntu, w którym błądził Dedal. Nazwa gatunkowa (quercina) pochodzi od łacińskiej nazwy dębu (Quercus)[3].
Nazwę polską podał Feliks Berdau w 1876 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba dębowa, siatkowiec dębowy i gmatwak dębowy[4].
Morfologia
Jest wieloletni, osiąga wiek do 10 lat. Do podłoża przyrasta bokiem i ma różnorodny kształt. Może być półkolisty, półeczkowaty, czasami poduszeczkowaty, rozpostarto-odgięty lub nieregularny. Szerokość 5-25 cm, grubość 2-6 cm, brzeg owocnika ostry. Powierzchnia naga, pofałdowana i zazwyczaj niestrefowana, jedynie przy brzegu występuje nieznaczne strefowanie. Kolor jasnobrązowawy, podobny do koloru drewna[5][6].
Blaszkowy, labiryntowaty. Blaszki niewarstwowane, elastyczne i grube, o długości 2-5 cm, w kolorze kremowobrązowym[6].
W kolorze od kremowego do brązowego, korkowaty i elastyczny. Po wysuszeniu staje się bardzo lekki[5].
Biały. Zarodniki cylindryczne, gładkie o rozmiarach 5-6 x 2-3,5 μm[7]
Występowanie i siedlisko
W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, zasięg występowania pokrywa się z zasięgiem występowania dębów. Ponadto występuje w Afryce Północnej (w Tunezji), w Azji od Kaukazu do Indii, a także w Australii[8]. Szeroko rozprzestrzeniony jest także w Ameryce Północnej, ale na zachód od Missisipi jest rzadki[7]. W Polsce jest pospolity[4].
Rośnie na drewnie dębów i bardzo rzadko na drewnie innych gatunków drzew liściastych (spotykano go na grabach i bukach). Występuje na martwych pniach i pniakach drzew w lasach i parkach, ale także na drewnie budowlanym, np. na drewnianych, wykonanych z dęba konstrukcjach mostów, słupach itp[5][5].
Znaczenie
- Grzyb niejadalny[6].
- Saprotrof, w budownictwie grzyb szkodliwy niszczący drewno użytkowe[5]. Wywołuje brunatną zgniliznę drewna[7].
- W badaniach naukowych potwierdzono jego własności lecznicze. Zawiera antyoksydacyjny związek chemiczny kwercinol wykazujący szerokie działanie przeciwzapalne[9].
- K. Moszyński w Kulturze Ludowej Słowian podaje, że na Polesiu palono gmatwka dębowego „w czasie komarowego sezonu” wewnątrz mieszkań w skorupie lub wprost na podłodze jako środek przeciw komarom"[10].
Gatunki podobne
- gmatwica chropowata (Daedaleopsis confragosa) ma podobny, labiryntowaty hymenofor, ale wytwarza cienki i strefowany owocnik o bardzo ostrym brzegu[5].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ ''Daedalea quercina'' [dostęp 2020-11-18].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ a b c d e f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c MushroomExpert. Daedalea quercina. [dostęp 2012-12-16].
- ↑ Kotlaba F. (1984). Zeměpisné rozšiřeni a ekologie chorošů (Polyporales s. l.) v Československu [The range and ecology of Polyporales species in Czechoslovakia Republik]. Věd. Česk.Akad. Praha
- ↑ Quercinol, an anti-inflammatory chromene from the wood-rotting fungus Daedalea quercina (Oak Mazegill).. [dostęp 2012-12-16].
- ↑ Kazimierz Moszyński, Kultura Ludowa Słowian, Tom 1 – Kultura materjalna, 1929, s. 610.
Media użyte na tej stronie
Autor: This image was created by user Oreganic (Eric Badeau) at Mushroom Observer, a source for mycological images.
You can contact this user here., Licencja: CC BY-SA 3.0
Daedalea quercina (L.) Pers.
Autor: Norbert Nagel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Daedalea quercina - oak mazegill - maze-gill fungus, Hesse, Germany.