Gniazdo (film 1974)

Gniazdo − polski, historyczny film fabularny z 1974 roku, wyreżyserowany przez Jana Rybkowskiego.

Realizacja

Film kręcono w unikalnej scenerii, w pobliżu pozostałości wczesnośredniowiecznego grodu pruskiego znajdującego się na Wielkiej Żuławie, leżącej w granicach administracyjnych Iławy, w wąwozach w okolicach wsi Słupia Nadbrzeżna i nad brzegiem Bałtyku.

Na potrzeby scenariusza wybudowano na wyspie gród drewniany wraz z podgrodziem oraz mostem prowadzącym na wyspę. Budowle te zostały rozebrane kilka lat po realizacji Gniazda i istnieją dziś już tylko w filmie.

Konsultantami podczas pracy nad obrazem byli dwaj wybitni naukowcy polscy: mediewista prof. Aleksander Gieysztor oraz historyk wojskowości prof. Andrzej Nadolski.

W czasie kręcenia filmu 5 października 1973 miał miejsce tragiczny wypadek, w którym zginął znany aktor Mieczysław Stoor. Przebywając na planie w swoim lokum, uległ zaczadzeniu podczas snu. Nakręcone z jego udziałem sceny nie weszły w skład filmu, rolę przejął inny aktor.

Opis fabuły

Osią akcji filmu jest rok 972 − od tej daty następują liczne retrospekcje. Nocą przed mającą nazajutrz nastąpić bitwą pod Cedynią książę Mieszko I wspomina drogę do zdobycia władzy i panowanie naznaczone wysiłkiem w budowaniu zrębów państwa polskiego.

Film kończy się scenami bitwy, w której wojska dowodzone przez Mieszka pokonują siły margrabiego Hodona.

Gniazdo jest filmem o Mieszku I, w dziejach księcia Polan odbija się jednak kluczowy moment historyczny − kształtowanie się państwa z plemienia ukrytego wśród niedostępnych moczarów i bagien oraz jego wejście na arenę międzynarodową. Otwarcie na Zachód zostało przedstawione jako historyczna konieczność. W przyjęciu chrześcijaństwa i walce z pogaństwem widzi filmowy Mieszko jedyny sposób na uniknięcie podboju przez Niemców, na przetrwanie i budowanie potęgi. "Obrócę kraj w drugą stronę, jak obraca się wóz na drodze" − mówi młody władca, obejmując rządy po śmierci ojca Ziemomysła.

Film ukazuje Mieszka jako człowieka światłego, myślącego perspektywicznie i zdecydowanego w działaniu, choć także bezwzględnego w walce o władzę. Książę jest ambitny, planuje rozszerzenie swej "dziedziny" i wielokrotnie powiększa terytorium władania. Nie cofa się przed sprzeniewierzeniem poglądom i decyzjom konserwatywnego ojca ani przed skonfliktowaniem z opozycją na dworze. Umiejętnie porusza się w świecie ówczesnej polityki międzynarodowej, zjednując sobie przychylność cesarza Ottona I (w imię nowej wiary wspólnie zwalczają słowiańskie plemię Wieletów), a poprzez małżeństwo z Dobrawą zyskuje sojusznika w jej ojcu, księciu czeskim Bolesławie Okrutnym.

W scenie finałowej Mieszko I daruje życie i wolność pokonanemu Hodonowi, by ten wrócił w swe strony i zaświadczał o zwycięstwie oraz potędze Polan.

Obsada

• Wojciech Pszoniak − książę Mieszko I
• Wanda Neumann − księżna Dobrawa
• Marek Bargiełowski − Czcibor, brat Mieszka
• Bolesław Płotnicki − Ziemiomysł, ojciec Mieszka
• Henryk Bąk − książę czeski Bolesław I Okrutny, ojciec Dobrawy
• Edmund Fetting − brat Krystian, syn Bolesława Okrutnego
• Czesław Wołłejko − cesarz Otton I Wielki
• Franciszek Pieczka − Mrokota
• Kazimierz Wichniarz − Dźwigor
• Iga Mayr − wiedźma
• Andrzej Szalawski − Odolan, wuj Mieszka
• Włodzimierz Maciudziński − Świętopełk, brat Mieszka
• Janusz Bylczyński − margrabia Hodon
• Leonard Pietraszak − Zygfryd, rycerz Hodona
• Ryszard Ronczewski − kupiec arabski
• Lech Grzmociński − Bronisz
• Lech Ordon − Radost
• Ryszard Pietruski − Derwan
• Tadeusz Białoszczyński − margrabia Geron
• Aleksander Gąssowski − ustępujący przewodniczący rady starszych
• Aleksander Fogiel − uczestnik chrztu Mieszka
• August Kowalczyk − dostojnik na dworze czeskim
• Feliks Żukowski − arcybiskup
• Jerzy Braszka − woj Czcibora
• Krzysztof Kowalewski − Bolesław, syn Bolesława I Okrutnego
• Wirgiliusz Gryń − Żegota
• Bernard Michalski − woj Mieszka

Zobacz też

• Bolesław Śmiały (film)

Bibliografia

• Gniazdo w bazie filmpolski.pl

Linki zewnętrzne

• Gniazdo w bazie IMDb (ang.)
• Gniazdo w bazie Filmweb
• Gniazdo w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Gniazdo w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”