Gnieszawa

Herb Gnieszawa i jego odmiana
Gnieszawa
Gnieszawa (odmiana)
Wizerunek z 1848 roku
Gnieszawa (odmiana z 1848 roku)
Wizerunek z 1853 roku
Wizerunek z 1900 roku
Wizerunek z 1900 roku według Emilian von Źernicki-Szeliga na Francuskiej nowoczesnej tarczy herbowej
Patent szlachecki z wizerunkiem herbu Gnieszawa
Przód
Tył
Oryginalna treść Patentu
Strona z Tablic odmian herbowych Chrząńskiego. Herb Gnieszawa w 1 rzędzie, 2 kolumnie.

Gnieszawa – polski herb szlachecki, przynależny tylko jednej rodzinie (herb własny).

Opis herbu

Opis z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego[1]:

W polu czerwonym, nad barkiem połutoczenicy złotej, zdobnej w klejnot i obramującej różę czteropłatkową, srebrną – strzała złota żeleźcem do góry.

Klejnot: Nad hełmem w koronie ogon pawi przeszyty strzałą złotą.

Powyższy opis pochodzi od J. K. Ostrowskiego. Niektórzy autorzy, tacy jak Chrząński[2] i Pawliszczew[3], podawali w klejnocie nie ogon pawi, ale pięć piór pawich[4].

Najwcześniejsze wzmianki

Herb pojawia się w źródłach stosunkowo późno. Podług Ostrowskiego, używany w Księstwie siewierskim w XVII wieku[5]. Heroldia Polska wzmiankuje zaś uprawnioną do jego używania rodzinę dopiero w 1786 roku[3].

Antoni Stanisław Jan Słodkowski został wylegitymowany ze szlachectwa 9 lutego 1848. Patent wystawiony na tę okazję zawiera jedno z pierwszych przedstawień herbu Gnieszawa w dokumentach historycznych[6].

W herbarzu Pawliszczewa (rok 1853), przytoczono między innymi wizerunek herbu Gnieszawa ze wspomnianego patentu. Przedstawienie to jest pierwszym pojawieniem się Gnieszawy w herbarzach – herbu tego nie znali bowiem Bartosz Paprocki ani Kasper Niesiecki[3]:

Herb GNIESZAWA. W polu czerwoném, strzała złota żeleźcem do góry, na połowie takiegoż pierścienia; pod pierścieniem róża biała. W szczycie hełmu pięć piór pawich, strzała złota w prawo przeszytych. Używają go: Słodkowscy w dawném Księztwie Siewierskiém. Z tych Stanisław Słodkowski, naprzód Burgrabia Grodzki Bobrownicki, od roku 1786 Urząd Rejenta Akt Ziemskich i Grodzkich w témże Księztwie Siewierskiém sprawował.

Herbowni

Ponieważ herb Gnieszawa był herbem własnym, prawo do posługiwania się nim przysługuje tylko jednemu rodowi herbownemu – Słodkowskim[7].

Nazwisko Rodowe Słodkowski legitymowało się również Herbem Jastrzębiec[8].

Etymologia

Gnieszawa – od imion złożonych na "Gnie-", typu Gniewomir, Gniewisław[9].

Gnieszawa-Słodkowski – złożenia brak; Gnieszawa od imion złożonych na "Gnie-", typu Gniewomir, Gniewisław; Słodkowski od słodzić, słód "skiełkowane ziarno zbóż, surowiec w piwowarstwie", słodki[10].

Zobacz też

  • Słodkowski

Przypisy

  1. Alfred Znamierowski, Paweł Dudziński: Wielka księga heraldyki. Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 104-108. ISBN 978-83-247-0100-1.
  2. Stanisław Teodor Chrząński: Tablice odmian herbowych. Warszawa: Juliusz Karol Ostrowski, 1909, s. tabl VI.
  3. a b c Nikołaj Aleksandrowicz Pawliszczew: Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony. T. 2. Warszawa: 1853, s. 49.
  4. Między pięcioma piórami pawimi a ogonem pawim jest subtelna różnica – ogon pawi przedstawiano w heraldyce jako siedem piór pawich, bądź dwa rzędy po trzy pióra
  5. Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897-1906, s. 91.
  6. Zob. reprodukcja patentu w galerii
  7. Tadeusz Gajl: herbyszlachty.pl. [dostęp 2010-10-16].
  8. Tadeusz Gajl: herbyszlachty.pl. [dostęp 2010-10-16].
  9. Kazimierz Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Nazwy osobowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Kraków 2001
  10. Kazimierz Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Etymologia nazwisk, Tom 2 , Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Szablon.svg
Autor: Zirguezi, Licencja: CC0
Generic Coat of arm
Postac Patentu z 1848 roku str.2.jpg
Patent szlachecki z wizerunkiem herbu Gnieszawa
Postac Patentu z 1848 roku str.3.jpg
Oryginalna treść Patentu szlacheckiego z wizerunkiem herbu Gnieszawa
Wizerunek herbu Gnieszawa z 1853 roku.jpg
Wizerunek herbu Gnieszawa z 1853 roku
Wizerunek herbu Gnieszawa z 1900 roku.jpg
Wizerunek herbu Gnieszawa z 1900 roku
Postac Patentu z 1848 roku str.1.jpg
Patent szlachecki z wizerunkiem herbu Gnieszawa
Gnieszawa na Francuskiej nowoczesnej tarczy herbowej.png
Gnieszawa na Francuskiej nowoczesnej tarczy herbowej
Wizerunek herbu Gnieszawa z Patentu szlacheckiego z 1848 roku.jpg
Wizerunek herbu Gnieszawa z Patentu szlacheckiego z 1848 roku