Gnieszawa
Gnieszawa – polski herb szlachecki, przynależny tylko jednej rodzinie (herb własny).
Opis herbu
Opis z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego[1]:
W polu czerwonym, nad barkiem połutoczenicy złotej, zdobnej w klejnot i obramującej różę czteropłatkową, srebrną – strzała złota żeleźcem do góry.
Klejnot: Nad hełmem w koronie ogon pawi przeszyty strzałą złotą.
Powyższy opis pochodzi od J. K. Ostrowskiego. Niektórzy autorzy, tacy jak Chrząński[2] i Pawliszczew[3], podawali w klejnocie nie ogon pawi, ale pięć piór pawich[4].
Najwcześniejsze wzmianki
Herb pojawia się w źródłach stosunkowo późno. Podług Ostrowskiego, używany w Księstwie siewierskim w XVII wieku[5]. Heroldia Polska wzmiankuje zaś uprawnioną do jego używania rodzinę dopiero w 1786 roku[3].
Antoni Stanisław Jan Słodkowski został wylegitymowany ze szlachectwa 9 lutego 1848. Patent wystawiony na tę okazję zawiera jedno z pierwszych przedstawień herbu Gnieszawa w dokumentach historycznych[6].
W herbarzu Pawliszczewa (rok 1853), przytoczono między innymi wizerunek herbu Gnieszawa ze wspomnianego patentu. Przedstawienie to jest pierwszym pojawieniem się Gnieszawy w herbarzach – herbu tego nie znali bowiem Bartosz Paprocki ani Kasper Niesiecki[3]:
Herb GNIESZAWA. W polu czerwoném, strzała złota żeleźcem do góry, na połowie takiegoż pierścienia; pod pierścieniem róża biała. W szczycie hełmu pięć piór pawich, strzała złota w prawo przeszytych. Używają go: Słodkowscy w dawném Księztwie Siewierskiém. Z tych Stanisław Słodkowski, naprzód Burgrabia Grodzki Bobrownicki, od roku 1786 Urząd Rejenta Akt Ziemskich i Grodzkich w témże Księztwie Siewierskiém sprawował.
Herbowni
Ponieważ herb Gnieszawa był herbem własnym, prawo do posługiwania się nim przysługuje tylko jednemu rodowi herbownemu – Słodkowskim[7].
Nazwisko Rodowe Słodkowski legitymowało się również Herbem Jastrzębiec[8].
Etymologia
Gnieszawa – od imion złożonych na "Gnie-", typu Gniewomir, Gniewisław[9].
Gnieszawa-Słodkowski – złożenia brak; Gnieszawa od imion złożonych na "Gnie-", typu Gniewomir, Gniewisław; Słodkowski od słodzić, słód "skiełkowane ziarno zbóż, surowiec w piwowarstwie", słodki[10].
Zobacz też
- Słodkowski
Przypisy
- ↑ Alfred Znamierowski, Paweł Dudziński: Wielka księga heraldyki. Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 104-108. ISBN 978-83-247-0100-1.
- ↑ Stanisław Teodor Chrząński: Tablice odmian herbowych. Warszawa: Juliusz Karol Ostrowski, 1909, s. tabl VI.
- ↑ a b c Nikołaj Aleksandrowicz Pawliszczew: Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony. T. 2. Warszawa: 1853, s. 49.
- ↑ Między pięcioma piórami pawimi a ogonem pawim jest subtelna różnica – ogon pawi przedstawiano w heraldyce jako siedem piór pawich, bądź dwa rzędy po trzy pióra
- ↑ Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897-1906, s. 91.
- ↑ Zob. reprodukcja patentu w galerii
- ↑ Tadeusz Gajl: herbyszlachty.pl. [dostęp 2010-10-16].
- ↑ Tadeusz Gajl: herbyszlachty.pl. [dostęp 2010-10-16].
- ↑ Kazimierz Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Nazwy osobowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Kraków 2001
- ↑ Kazimierz Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Etymologia nazwisk, Tom 2 , Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa Słodkowskich herbu Gnieszawa i herbu Jastrzębiec
- Księga herbowa rodów polskich " / Cz. 2, str. 91 / – Juliusz Ostrowski / Warszawa / 1855 – 1917
- Tablice odmian herbowych Chrząńskiego (tekst), str. 10, wydał Juliusz Ostrowski, Warszawa 1909
- Tablice odmian herbowych Chrząńskiego : (tablice) / wydał Juliusz Ostrowski, Warszawa 1909
- S. Orgelbranda " Encyklopedia Powszechna Z IlUSTRACJAMI I MAPAMI". Warszawa 1900, Tom VI, str. 196.
- Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony. Cz.2, str.49, Warszawa 1853
- Jerzy Seweryn Hr. Dunim-Borkowski "Spis nazwisk szlachty polskiej", Lwów 1887, str. 403.
- Słownik Heraldyczny Dla Pomocy W Poszukiwaniach Archeologicznych, Stanisław Krzyżanowski, Kraków 1870, Str.49
Media użyte na tej stronie
Patent szlachecki z wizerunkiem herbu Gnieszawa
Oryginalna treść Patentu szlacheckiego z wizerunkiem herbu Gnieszawa
Wizerunek herbu Gnieszawa z 1853 roku
Wizerunek herbu Gnieszawa z 1900 roku
Patent szlachecki z wizerunkiem herbu Gnieszawa
Gnieszawa na Francuskiej nowoczesnej tarczy herbowej
Wizerunek herbu Gnieszawa z Patentu szlacheckiego z 1848 roku