Gniezdowo

Gniezdowo
Гнёздово
Ilustracja
Stacja kolejowa
Państwo

 Rosja

Obwód

 smoleński

Rejon

smoleński

Powierzchnia

3,33 km²

Wysokość

171 m n.p.m.

Populacja (2010)
• liczba ludności


436[1]

Nr kierunkowy

+7 481[2]

Kod pocztowy

214525[3]

Tablice rejestracyjne

67

Położenie na mapie Smoleńska
Mapa konturowa Smoleńska, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gniezdowo”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gniezdowo”
Położenie na mapie obwodu smoleńskiego
Mapa konturowa obwodu smoleńskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gniezdowo”
Ziemia54°47′01″N 31°52′05″E/54,783611 31,868056
Portal Rosja

Gniezdowo[4] (ros. Гнёздово) – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w osiedlu wiejskim Gniozdowskoje rejonu smoleńskiego w obwodzie smoleńskim.

Geografia

Miejscowość położona jest nad Dnieprem, 2 km od stacji kolejowej Gniezdowo, przy drodze federalnej R120 (Orzeł – Briańsk – Smoleńsk – Witebsk), 7,5 km od drogi magistralnej M1 «Białoruś», 1,5 km od centrum administracyjnego osiedla wiejskiego Nowyje Batieki, 12 km na zachód od Smoleńska.

W granicach miejscowości znajdują się ulice: imieni Awdusina, Pocztowaja Stancyja, Sadowaja, Sławianskaja, Wariażskaja, Zawodskaja[5].

Demografia

W 2010 r. miejscowość liczyła sobie 436 mieszkańców[1].

Historia

Przed I wojną światową Gniezdowo wraz z lasem katyńskim należało do rodziny Koźlińskich. W XIX wieku Piotr Koźliński ożenił się z Leokadią Lefftreu, która była córką dyrektora brytyjskiego przedsiębiorstwa budującego linie kolejowe m.in. w Rosji. Na mocy intercyzy Gniezdowo i Katyń stały się współwłasnością przedsiębiorcy brytyjskiego[6].

Cmentarzysko Wikingów

Gniezdowo jako kluczowa stacja na szlaku od Waregów do Greków. Mapa: Marika Mägi In Austrvegr (2018).
Napis z Gniezdowa
Kurhany z Gniezdowa - grodzisko "centralne".
Jeden z kurhanów przy linii kolejowej w Gniezdowie
Artefakty z wykopalisk w Gniezdowie w muzeum historycznym w Smoleńsku

W rejonie Gniezdowa znajdują się dwa grodziska oraz siedem skupisk cmentarzysk kurhanowych z IX–X wieku n.e., składające się z około 3 – 5 tys. kurhanów usypanych na miejscu spalenia zwłok[7]. Kurhany i grodziska związane z ważną stacją na wikińskim rzecznym szlaku handlowym od Waregów do Greków[8][9].

Łączna ilość kurhanów nie jest jasna, ponieważ znaczna część z nich została zniszczona podczas budowy linii kolejowej, a także podczas rozbudowy dwóch żwirowni. Jako pierwszy badania w Gniezdowie przeprowadził w 1874 roku polski archeolog Michał Kuściński z Lepela, który rozkopał 18 kurhanów. W gniezdowskich kurhanach znaleziono liczne pochówki zawierające przedmioty pochodzenia skandynawskiego (naszyjniki żelazne z przywieszonymi młotami Thora, miecz z napisem „ULFBERHT”, zapinki żółwiowate[10]) lub też wykonane z wykorzystaniem skandynawskich stylów zdobniczych oraz słowiańską ceramikę. Znaleziono także pochówki typowo skandynawskie (zwłoki spalone w łodziach)[7].

W kurhanie w Gniezdowie odkryto najstarszy napis rosyjski cyrylicą w Rosji, z końca I poł. X wieku znajdujący się na glinianym dzbanie odkrytym przez archeologa Daniła Antonowicza Awdusina w 1949 r.[11][12][13]

Niektórzy autorzy uznają wczesnośredniowieczne Gniezdowo za kolonię szwedzką (wareską)[14][8]. Na terenie dawnego cmentarzyska w Gniezdowie znajduje się rezerwat archeologiczny[15]. W dnie doliny Dniepru znajdowała się duża osada związana z kompleksem osadniczym w Gniezdowie. Znaleziska z wieloletnich, prowadzonych od XIX wieku badań w Gniezdowie znajdują się głównie w Moskwie, a część w muzeum w Smoleńsku[16].

Miejsce kaźni

Stacja kolejowa w Gniezdowie znajduje się ok. 3 km w linii prostej od miejsca egzekucji polskich oficerów z obozu jenieckiego w Kozielsku, którzy w 1940 roku zostali zamordowani w Katyniu przez NKWD na polecenie Biura Politycznego KC WKP(b)[17]. Polaków przywożono pociągami na stację kolejową w Gniezdowie i stąd transportowano na miejsce straceń karetkami więziennymi lub autobusami o zamalowanych oknach[17]. Według relacji rosyjskich świadków zebranych w 1943 roku przez Józefa Mackiewicza, w trakcie każdego transportu więźniów do Gniezdowa dwa lub trzy wagony z jeńcami podstawiano na krótki ślepy tor na północnej stronie stacji, z boku; kiedy więźniowie przechodzili z wagonów do autobusów więziennych typu „czornyj woron”, teren był otoczony kordonem funkcjonariuszy NKWD z bronią gotową do strzału[18]. W latach 1999–2000 na terytorium Gniezdowa urządzono Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu.

W lipcu 1941 roku na stanowisku dowodzenia obroną Smoleńska przed Wehrmachtem, które znajdowało się w Gniezdowie, przebywali Dowódca Frontu Zachodniego Marszałek ZR Siemion Timoszenko i jego oficer polityczny-politruk Nikita Chruszczow[19].

Osobliwości

  • Kompleks archeologiczny – całkowita powierzchnia rezerwatu wynosi 438,9 ha, a najstarsze obiekty znajdujące się na jego terenie pochodzą z epoki brązu, obiekt dziedzictwa kulturowego o znaczeniu federalnym[15].

Przypisy

  1. ↑ a b Смоленская область. Численность населения на 01.10.2010 года. pop-stat.mashke.org. [dostęp 2021-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ros.)
  2. ↑ Телефонные коды городов Российской Федерации. na-svyazi.ru. [dostęp 2021-02-11]. (ros.)
  3. ↑ Поиск объектов почтовой связи. vinfo.russianpost.ru. [dostęp 2021-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-15)]. (ros.)
  4. ↑ W niektórych publikacjach poświęconych zbrodni katyńskiej oprócz nazwy „Gniezdowo” stosowana jest również nazwa „Gniazdowa”, por. Zdzisław Stahl, Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, Londyn 1950, s. 147 [1].
  5. ↑ Деревня Гнёздово на карте. mapdata.ru. [dostęp 2021-02-11]. (ros.)
  6. ↑ Tadeusz A. Kisielewski, Zabójcy. Widma wychodzą z cienia, Poznań 2006, s. 40.
  7. ↑ a b Hasło „Gniezdowo”, Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, tom. IV, Warszawa 1963, s. 290.
  8. ↑ a b Władysław Duczko, Ruś wikingów, Warszawa 2007, s. 131–157.
  9. ↑ Гнёздовский археологический комплекс (Гнёздово) (ros.) gnezdowo.com [dostęp 2011-08-13].
  10. ↑ Maria Magdalena Blombergowa, Michał Kuściński – pierwszy badacz Gniezdowa, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [dostęp 2020-06-11] (pol.).
  11. ↑ Гнёздово • Большая российская энциклопедия, bigenc.ru [dostęp 2019-11-21] (ros.).
  12. ↑ Нефедов В. С. Археологический контекст «древнейшей русской надписи» из Гнёздова. 125 лет исследования памятника. Труды ГИМ. Вып 124. М., 2001. С. 65.
  13. ↑ Львов А. С. Еще раз о древнейшей русской надписи из Гнездова // Известия АН СССР. Отделение литературы и языка. – Т. XXX. Вып. 1. М., 1971. С. 47–52.
  14. ↑ Henryk Łowmiański: Zagadnienie roli Normanów w genezie państw słowiańskich, Warszawa 1957, s. 80.
  15. ↑ a b О Гнёздовском археологическом комплексе и его статусе. gnezdovo-museum.ru. [dostęp 2021-02-11]. (ros.)
  16. ↑ r, Gniezdowo, Gunthera miejsce w sieci, 3 sierpnia 2015 [dostęp 2017-08-17].
  17. ↑ a b M. Synoradzki, J. Grodecki, V. Plewak Katyń. Modus operandi (pol.) katyn.org.au [dostęp 2011-08-11].
  18. ↑ Józef Mackiewicz, Sprawa mordu katyńskiego, Londyn: Kontra, 2009, s. 190–192, ISBN 978-0-907652-65-6, ISBN 978-0-907652-29-8, OCLC 750622152.
  19. ↑ Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska, Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć, Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 269, ISBN 978-83-247-2036-1, OCLC 750956033.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Russia edcp location map.svg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.

EquiDistantConicProjection : Central parallel : 

* N: 54.0° N

Central meridian : 

* E: 100.0° E

Standard parallels: 

* 1: 49.0° N
* 2: 59.0° N

Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.

Notice
 
Russia
 
other countries
 
disputed areas
 
international border
 
disputed border

Because the southern Kuril islands are claimed by Russia and Japan, they are shown as disputed. For more information about this see: en:Kuril Islands dispute. These islands are since 1945 under the jurisdiction of the Russian Federation.

 
Smolensk location map.png
Autor: Smat, Licencja: ODbL
Location map
Gnezdovo complex - Central kurgan group - 14.jpg
Autor: Mikra72, Licencja: CC0
Гнёздовский археологический комплекс. Центральная курганная группа.
Gniezdowo.jpg
Autor: Frotto, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stacja kolejowa Gniezdowo
Outline Map of Smolensk Oblast.svg
Autor: Nzeemin, Licencja: CC BY-SA 2.0
Административная карта Смоленской области, Россия.
  • Проекция: Меркатор
  • Координаты для GMT: -R30.68/35.46/53.37/56.10
  • Инструменты: GMT, Inkscape
Smolensk Historical Museum - 0151.jpg
Autor: Mikra72, Licencja: CC0
Смоленский Исторический музей.
Gnezdovo complex - Central hillfort - 02.jpg
Autor: Mikra72, Licencja: CC0
Гнёздовский археологический комплекс. Городище "Центральное".
Гнёздовская надпись.png
Autor: RedAndr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Inscription from a Kerch amphora which was found in 1949 afrom Gnezdovo in Smolensk Oblast with the earliest inscription attested in the Old Russian language. The excavator has inferred that the word горушна (gorušna), inscribed on the pot in Cyrillic letters, designates mustard that was kept there.
Kaubateed varjaagide juurest kreeklasteni.gif
Autor: Minnekon, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kaubateed varjaagide juurest kreeklasteni / Idatee / Austrvegr. Allikad: *Marika Mägi (2011). "Viking Age and early medieval Eastern Baltic between the West and the East"; *Mauri Kiudsoo (2016). "Viikingiaja aarded Eestist: Idateest, rauast ja hõbedast."