Gołębiowate

Gołębiowate
	Columbidae
	Leech, 1820
	; Przedstawiciel rodziny – sierpówka (Streptopelia decaocto)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	gołębiowe
Rodzina	gołębiowate
	Typ nomenklatoryczny
	Columba Linnaeus, 1758
Podrodziny
	3 podrodziny – zobacz opis w tekście
	3 podrodziny – zobacz opis w tekście

Gołębiowate^[2], gołębie właściwe (Columbidae) – rodzina ptaków z rzędu gołębiowych (Columbiformes). Obejmuje w większości gatunki związane z drzewami, lecz występują również związane ze skałami i naziemne, zamieszkujące cały świat poza okolicami okołobiegunowymi^[3], wyspami Grzbietu Śródatlantyckiego i Hawajami^[4].

Cechy charakterystyczne

Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:

krępa budowa ciała^[4]
w upierzeniu zwykle dominują różne odcienie szarości, brązu i różu; na boku szyi, skrzydłach lub ogonie obecne wyraźnie odcinające się kolorystyczne obszary^[4]
stosunkowo mała głowa i dziób
u nasady dzioba nabrzmiała, miękka woskówka
miękkie^[4] i gęste upierzenie
większość lata dobrze i szybko
długość ciała 15–75 cm, masa ciała 30–2000 g^[5]
pokarm roślinny – zasadniczo nasiona, do tego owoce i zielone liście, niekiedy bezkręgowce; często połykają drobne kamyki (gastrolity)^[4]
pijąc zanurzają dziób w wodzie i wsysają ją^[4]
gniazdo stanowi zazwyczaj platforma z drobnych gałązek^[4]
zazwyczaj dwa jaja w zniesieniu (rzadziej jedno); cechuje je niewielka masa w porównaniu do masy ciała samicy, najmniejsza wśród jaj ptaków lądowych^[4]
gniazdowniki; opuszczają gniazda zanim osiągną wielkość i masę ciała dorosłych osobników, zwykle ważą około 65% z docelowej masy ciała^[4]
oboje rodzice wysiadują jaja (zwykle 13–18 dni) i karmią młode^[4]
pokarm piskląt przez pierwsze dni stanowi ptasie mleczko^[4].

Systematyka

Gołębie przystosowały się do życia w mieście: tutaj żywią się porozrzucanymi resztkami z pudełka.

Do rodziny gołębiowatych należą następujące podrodziny^[2]:

Claravinae Todd, 1915 – siniaczki
Columbinae Leech, 1820 – gołębie
Raphinae Wetmore, 1930 – trerony

Rodzaje o niejasnym pokrewieństwie i nieklasyfikowane w żadnej z podrodzin:

Microgoura Rothschild, 1904 – jedynym przedstawicielem jest wymarły na początku XX wieku^[6] Microgoura meeki Rothschild, 1904 – korończyk.
Cryptophaps Salvadori, 1893 – jedynym przedstawicielem jest Cryptophaps poecilorrhoa (Brüggemann, 1876) – rotangowiec.
Starnoenas Bonaparte, 1838 – jedynym przedstawicielem jest Starnoenas cyanocephala (Linnaeus, 1758) – modrogłowik.

Prócz tego do rodziny należał rodzaj Natunaornis z jednym znanym, wymarłym prawdopodobnie w holocenie, gatunkiem nielotnych ptaków – Natunaornis gigoura^[7].

Kladogram (uproszczony) rodziny Columbidae^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]:

Columbidae

Columbinae

	Starnoenas

	Geotrygon

	Leptotila

	Leptotrygon

	Zenaida

	Zentrygon

Reinwardtoena

	Turacoena

	Macropygia

	†Ectopistes

	Patagioenas

	Streptopelia

	Columba

Claravinae

Claravis

Uropelia

	Metriopelia

	Columbina

Raphinae

?Henicophaps

Gallicolumba

Pampusana

	Ocyphaps

	Petrophassa

Leucosarcia

Geopelia

	Phaps

	Geophaps

Trugon

†Microgoura

Otidiphaps

Caloenas

	†Raphus

	†Pezophaps

	Didunculus

	Goura

	Treron

Phapitreron

Chalcophaps

	Oena

	Turtur

Ducula

Hemiphaga

Lopholaimus

	Cryptophaps

	Gymnophaps

Ptilinopus

Gołąb w kulturze i wierzeniach

Przypisy

↑ Columbidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Columbidae Leach, 1820 – gołębiowate – Pigeons (wersja: 2022-05-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-06-02].
↑ F. Gill & D. Donsker (red.): Pigeons. IOC World Bird List: Version 8.2. [dostęp 2018-09-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Peter Lack: Gołębiowate. W: redaktor: Christopher Perrins: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 288–192. ISBN 978-83-7670-263-6.
↑ L.F. Baptista, P.W. Trail, H.M. Horblit: Family Columbidae (Pigeons and Doves). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 4: Sandgrouse to Cuckoos. Barcelona: Lynx Edicions, 1997. ISBN 84-87334-22-9. (ang.).
↑ BirdLife International, Microgoura meeki, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2014-02-13] (ang.).
↑ T.H. Worthy. A giant flightless pigeon gen. et sp. nov. and a new species of Ducula (Aves: Columbidae), from Quaternary deposits in Fiji. „Journal of The Royal Society of New Zealand”. 31 (4), s. 763–794, 2001.
↑ J. Boyd III: Columbidae: Doves, Pigeons. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
↑ K.A. Jønsson, M. Irestedt, R.C.K. Bowie, L. Christidis & J. Fjeldså. Systematics and biogeography of Indo-Pacific ground-doves. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 59 (2), s. 538–543, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.01.007. (ang.).
↑ K.P. Johnson & J.D. Weckstein. The Central American land bridge as an engine of diversification in New World doves. „Journal of Biogeography”. 38 (6), s. 1069–1076, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-2699.2011.02501.x. (ang.).
↑ R.G. Moyle, R.M. Jones & M.J. Andersen. A reconsideration of Gallicolumba (Aves: Columbidae) relationships using fresh source material reveals pseudogenes, chimeras, and a novel phylogenetic hypothesis. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 66 (3), s. 1060–1066, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.11.024. (ang.).
↑ T.L. Fulton, S.M. Wagner, C. Fisher & B. Shapiro. Nuclear DNA from the extinct Passenger Pigeon (Ectopistes migratorius) confirms a single origin of New World pigeons. „Annals of Anatomy”. 194 (1), s. 52–57, 2012. DOI: 10.1016/j.aanat.2011.02.017. (ang.).
↑ R.C. Banks, J.D. Weckstein, J.V. Remsen, Jr, & K.P. Johnson. Classification of a clade of New World doves (Columbidae: Zenaidini). „Zootaxa”. 3669 (2), s. 184–188, 2013. DOI: 10.11646/Zootaxa.3669.2.11. (ang.).
↑ J. Bruxaux, M. Gabrielli, H. Ashari, R. Prŷs-Jones, L. Joseph, B. Milá, G. Besnard & C. Thébaud. Recovering the evolutionary history of crowned pigeons (Columbidae: Goura): implications for the biogeography and conservation of New Guinean lowland birds. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 120, s. 248–258, 2018. DOI: 10.1016/j.ympev.2017.11.022. (ang.).

[itis-1] Columbidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-2] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Columbidae Leach, 1820 – gołębiowate – Pigeons (wersja: 2022-05-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-06-02].

[Gill&Donsker-3] F. Gill & D. Donsker (red.): Pigeons. IOC World Bird List: Version 8.2. [dostęp 2018-09-17]. (ang.).

[pwrs-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Peter Lack: Gołębiowate. W: redaktor: Christopher Perrins: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Buchmann, 2010, s. 288–192. ISBN 978-83-7670-263-6.

[hbw4-5] L.F. Baptista, P.W. Trail, H.M. Horblit: Family Columbidae (Pigeons and Doves). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 4: Sandgrouse to Cuckoos. Barcelona: Lynx Edicions, 1997. ISBN 84-87334-22-9. (ang.).

[iucn-6] BirdLife International, Microgoura meeki, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2014-02-13] (ang.).

[7] T.H. Worthy. A giant flightless pigeon gen. et sp. nov. and a new species of Ducula (Aves: Columbidae), from Quaternary deposits in Fiji. „Journal of The Royal Society of New Zealand”. 31 (4), s. 763–794, 2001.

[tif-8] J. Boyd III: Columbidae: Doves, Pigeons. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).

[jon&inni-9] K.A. Jønsson, M. Irestedt, R.C.K. Bowie, L. Christidis & J. Fjeldså. Systematics and biogeography of Indo-Pacific ground-doves. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 59 (2), s. 538–543, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.01.007. (ang.).

[joh&wec-10] K.P. Johnson & J.D. Weckstein. The Central American land bridge as an engine of diversification in New World doves. „Journal of Biogeography”. 38 (6), s. 1069–1076, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-2699.2011.02501.x. (ang.).

[moy&inni-11] R.G. Moyle, R.M. Jones & M.J. Andersen. A reconsideration of Gallicolumba (Aves: Columbidae) relationships using fresh source material reveals pseudogenes, chimeras, and a novel phylogenetic hypothesis. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 66 (3), s. 1060–1066, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2012.11.024. (ang.).

[ful&inni-12] T.L. Fulton, S.M. Wagner, C. Fisher & B. Shapiro. Nuclear DNA from the extinct Passenger Pigeon (Ectopistes migratorius) confirms a single origin of New World pigeons. „Annals of Anatomy”. 194 (1), s. 52–57, 2012. DOI: 10.1016/j.aanat.2011.02.017. (ang.).

[ban&inni-13] R.C. Banks, J.D. Weckstein, J.V. Remsen, Jr, & K.P. Johnson. Classification of a clade of New World doves (Columbidae: Zenaidini). „Zootaxa”. 3669 (2), s. 184–188, 2013. DOI: 10.11646/Zootaxa.3669.2.11. (ang.).

[bru&inni-14] J. Bruxaux, M. Gabrielli, H. Ashari, R. Prŷs-Jones, L. Joseph, B. Milá, G. Besnard & C. Thébaud. Recovering the evolutionary history of crowned pigeons (Columbidae: Goura): implications for the biogeography and conservation of New Guinean lowland birds. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 120, s. 248–258, 2018. DOI: 10.1016/j.ympev.2017.11.022. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Gołębiowate

Spis treści

Cechy charakterystyczne

Systematyka

Gołąb w kulturze i wierzeniach

Przypisy

Media użyte na tej stronie