Gołasze-Puszcza

Gołasze-Puszcza

wieś
Droga lokalna w miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	wysokomazowiecki
Gmina	Wysokie Mazowieckie
Sołectwo	Gołasze-Puszcza
Liczba ludności (2011)	232[1][2]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-200[3]
Tablice rejestracyjne	BWM
SIMC	0410301[4]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wysokie Mazowieckie Gołasze-Puszcza
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gołasze-Puszcza
Położenie na mapie województwa podlaskiego Gołasze-Puszcza
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego Gołasze-Puszcza
52°57′22″N 22°29′12″E/52,956111 22,486667

Gołasze-Puszcza – wieś sołecka w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Wysokie Mazowieckie^[4][5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Bartłomieja Apostoła w Kuleszach Kościelnych^[6] do parafii św. Jana Chrzciciela w Wysokiem Mazowieckiem^[7].

Archeologia

Podczas budowy Gazociągu Jamał-Europa w 1996 r. w okolicy Gołaszy-Puszcza odkryto:

• osadę kultury trzcinieckiej (wczesna epoka brązu)
• osadę kultury łużyckiej (środkowa i późna epoka brązu)
• osadę kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego - okresu wpływów rzymskich
• ślady osadnictwa z wczesnego i późnego średniowiecza oraz okresu nowożytnego (do XVII w.)

Obserwacje archeologiczne i prace badawcze prowadzone były w zasadzie w szerokości 13-metrowego wykopu pod instalacje gazociągowe. Wszędzie jednak tam, gdzie napotykano na ważniejsze odkrycia, wykop był rozszerzany zależnie od potrzeb i prowadzono dalsze badania. Ratownicze badania wykopaliskowe, przeprowadzone przez mgr. Antoniego Smolińskiego i mgr. Sławomira Żółkowskiego. Finansowane przez EuroPolGaz S.A. Prace przeprowadzono w związku z budową gazociągu tranzytowego Jamał – Europa Zach. Stanowisko znajduje się 0,5 km na północny wschód od miejscowości Gołasze-Puszcza, leży w obrębie mezoregionu Wysoczyzna Wysokomazowiecka.

Na badanym terenie odkryto stosunkowo duże ilości materiału zabytkowego – fragmenty ceramiki, a także półsurowiec krzemienny. Wystąpiły one w 112 obiektach. Na stanowisku zarejestrowano pozostałości osady wielokulturowej – kultury ceramiki sznurowej z okresu neolitu, kultury trzcinieckiej z wczesnej epoki brązu, kultury łużyckiej z środkowej i późnej epoki brązu, kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego – okresu wpływów rzymskich, wczesnego średniowiecza oraz późnego średniowiecza – okresu nowożytnego (XV – XVII w.)^[8].

Historia

Wzmiankowane w dokumentach z roku 1471 i 1493^[9].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wymienia Gołasze jako starodawne gniazdo szlacheckie w powiecie mazowieckim, gmina Wysokie Mazowieckie, parafia Kulesze^[9].

Urodzeni w Gołaszach:

• Antoni Gołaszewski, biskup przemyski od 1786 r.
• Jan Gołaszewski, biskup wigierski od 1805 r.

W roku 1827 Gołasze-Puszcza liczyły 51 domów i 272 mieszkańców^[9].

W roku 1921 we wsi naliczono 55 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 298 mieszkańców (138 mężczyzn i 160 kobiet). Wszyscy zgłosili narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie^[10].

We wrześniu 1939 żołnierze Wehrmachtu zamordowali dwóch mieszkańców wsi i spalili jedno gospodarstwo^[11]. Przed pacyfikacją wsi było 100 gospodarstw i około 500 mieszkańców. 11 września 1939 r. do wsi wkroczyły pododdziały wchodzące w skład 10 dywizji pancernej dowodzonej przez gen. maj. F. Schaala. Część żołnierzy zatrzymała się we wsi i przystąpiła do podpalania zabudowań. Spłonęło: 20 domów i 43 budynki gospodarcze; spalono lub zrabowano: 13 koni, 29 krów i 42 sztuki trzody chlewnej. W pobliżu wsi żołnierze niemieccy wzięli do niewoli dwóch żołnierzy polskich. Byli to Teofil Grabowski lat 20 i Markowski lat 20. Obaj jeńcy zostali natychmiast rozstrzelani. Zastrzelono też mieszkańca wsi Kazimierza Kuleszę lat 48.

Żołnierze cześć mężczyzn z Gołasz-Puszczy popędzili do Wysokiego Mazowieckiego, przetrzymując w miejscowym kościele, po czym w dużej kolumnie pod konwojem uprowadzili na roboty do Prus Wschodnich. Ponadto w innych terminach na roboty do Niemiec wieziono 6 osób. Po pacyfikacji wieś stopniowo odbudowano^[12].

10 lipca 1943 roku, wczesnym rankiem (ok. godz. 3.00) wieś Tybory-Misztale została otoczona przez żandarmerię. Z nieznanych przyczyn (ASG podaje, że wskutek donosu) aresztowano kilku mężczyzn, których przewieziono na posterunek żandarmerii w Wysokiem Mazowieckiem. Biorąc pod uwagę fakt, że mężczyźni byli przesłuchiwani, a nawet szczuci psami, prawdopodobnie byli istotnie oskarżeni o jakieś kontakty, które usiłowano, przy pomocy tortur, ustalić. Po kilku godzinach aresztowani zostali przewiezieni do lasu koło wsi Gołasze-Puszcza i tam, o godz. 15.00, rozstrzelani. Zginęli: Choiński Czesław, Dmochowski Aleksander, Gosiewski Jan, Mościcki Aleksander, Strzechowa (brak imienia), Zakrzewski Zygmunt, Mężczyzna z Warszawy o nieustalonym nazwisku. W kilka dni po egzekucji rodziny uzyskały zezwolenie Amtskommissarza z Kulesz na ekshumację zwłok i pochowanie ich na cmentarzu w Jabłonce Kościelnej. Obecnie jest tam pomnik z nazwiskami ofiar^[13].

3 września 1943 r. (dzień nie jest dokładnie ustalony) żandarmi niemieccy rozstrzelali w lesie koło wsi Gołasze-Puszcza 10 osób cywilnych, była to siedmioosobowa rodzina, przywieziona z okolic Czyżewa oraz trzy osobowa rodzina Brzosków ze wsi Brzóski-Markowizna: Amelia lat 21, Aleksander lat 21 (małżeństwo) oraz jego siostra Marianna (Maria) lat 33 żona lotnika Tadeusza Westfala. Przyczyną aresztowania i egzekucji był odwet za lądowanie w okolicy nieznanego samolotu. Zwłoki ofiar zakopano w lesie^[14]. Obecnie rodzina Brzosków pochowana jest na cmentarzu w Wysokiem Mazowieckiem.

15 czerwca 1944 r. żandarmi niemieccy dokonali aresztowań we wsi. Zostali aresztowani: Władysław Grochowski, Stanisław Milewski, Wacław Szepietowski i Antoni Wróblewski. Milewski zginął w obozie koncentracyjnym Gross Rosen. Dwie młode dziewczyny Janina Bagińska i Apolonia Gołaszewska zostały zabrane przez amtskomisarza z Wysokiego Mazowieckiego Ottona Erita na roboty przymusowe do III Rzeczy. Z robót tych nie powróciły. Podczas wycofywania się wojsk niemieckich w sierpniu 1944 r. żołnierze zorganizowali we wsi obławę, 12 ujętych mężczyzn popędzili do kopania okopów. Jeden z zatrzymanych Henryk Dąbrowski zginął w Niemczech. Po wojnie wieś obudowano. W miejscu zamordowania jeńca polskiego Markowskiego znajduje się pomnik, w innym miejscach egzekucji usypane są groby^[15].

Komunikacja

Przez wieś przebiegają dwie drogi powiatowe: 2051B i 2052B, wyprowadzające ruch do drogi wojewódzkiej nr 671 oraz dróg krajowych 8 i 66^[16].
Najbliższe miasto to Wysokie Mazowieckie (4 km).
Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Szepietowie (ok. 12 km), skąd odjeżdżają pociągi w kierunkach Warszawy i Białegostoku.

Oświata

W miejscowości znajduje się Szkoła Podstawowa^[17].

Otwarcie Szkoły w Gołaszach-Puszczy: "Piękny , słoneczny poranek 11 listopada 1934 roku zgromadził prawie całą wieś około nowo pobudowanego budynku szkolnego, który na tle lasu i opodal rozrzuconych chat wiejskich wygląda wspaniale i okazale. Wejście od bramy do szkoły przybrano wieńcami z zieleni i chorągiewkami o barwach narodowych, wszak to dziś uroczystość poświęcenia szkoły. Z lewej strony ustawiła się orkiestra, a obok niej oddział miejscowej Straży Pożarnej, z prawej zaś dziatwa szkolna i rodzice. Za chwilę słychać warkot motoru nadjeżdżającego auta. Wysiadają: delegat pana wojewody, p. radca Łaszkiewicz i p. starosta dr. Raczyński. Orkiestra gra „Pierwszą Brygadę”. Przybyłych przedstawicieli władz wita kier. szkoły p. Wnorowski, poczem wszyscy udają się do budynku szkolnego. Aktu poświęcenia dokonał ks. prałat Złotkowski z Kulesz Kościelnych. Zabiera głos p. starosta i, nawiązując do uroczystej chwili, przemawia do rozumu i serc licznie zebranych. Ks. prałat Złotkowski sławi wysiłki ludności i komitetu budowy, oddając zasłużone pochwały działaczce sportowej p. Janinie Bańkowskiej i kierownikowi szkoły p. Wnorowskiemu, którzy nie szczędzili trudu i pracy przy budowie szkoły. Inżynier Ejsenberg udziela wyjaśnień, dotyczących technicznej strony robót i kosztów budowy szkoły, poczem p. Wnorowski dziękuje wszystkim obecnym za wzięcie udziału w uroczystościach. Następnie dziatwa szkolna odśpiewała hymn narodowy, pierwszą brygadę i kilka pieśni legionowych, jeden z uczniów wygłosił bardzo ładne przemówienie z racji obchodów „Święta Narodowego” a dziewczynki wyrecytowały kilka wierszy na cześć Marszałka Piłsudskiego. Miejscowe Koło Młodzieży Wiejskiej odśpiewało również kilka pieśni ludowych i legionowych"^[18].

Obiekty zabytkowe

• kapliczka przydrożna, 1895 r.
• dom drewniany nr 32, ok. 1920 r.
• mogiła zbiorowa ludności cywilnej z czasów II wojny światowej^[19] (pochowanych jest w niej 15 osób)^[20].

Współcześnie

Mieszkańcy zajmują się hodowlą wysokomlecznych krów, gęsi i kur. We wsi znajduje się zlewnia mleka, obsługiwana przez pobliską spółdzielnię mleczarską Mlekovita.

Zobacz też

• Gołasze Mościckie, Gołasze-Dąb, Gołasze-Górki, Gołaszew

Przypisy