Goździeniec okółkowy

Goździeniec okółkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządgoździkopodobne
Rządgoździkowce
Rodzinagoździkowate
Rodzajgoździeniec
Gatunekgoździeniec okółkowy
Nazwa systematyczna
Illecebrum verticillatum L.

Goździeniec okółkowy (Illecebrum verticillatum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny goździkowatych. Reprezentuje monotypowy rodzaj goździeniec Illecebrum. Rośnie w miejscach okresowo wilgotnych w dolinach cieków, na przydrożach i ugorach[3]. W uprawach uważany za chwast[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w zachodniej, środkowej i południowej Europie, w północno-zachodniej Afryce i na wyspach Makaronezji[5][6]. W Polsce spotykany rzadko w południowej części nizin[7].

Morfologia

Pokrój
Pokrój
Naga roślina zielna. Łodygi liczne, rozesłane, czterograniaste, wiotkie – osiągają do 2 mm średnicy i od kilku do 30 cm długości. U nasady często czerwono nabiegłe. Międzywęźla dłuższe u nasady łodygi i coraz bardziej skrócone w części szczytowej[3].
Liście
Naprzeciwległe lub pozornie okółkowe. Dolne liście oddalone, górne - zagęszczone. U nasady z błoniastymi przylistkami o długości 1 mm. Blaszka liści odwrotnie jajowata do jajowatej, tępa na końcu, do 5 mm długa i do 3 mm szeroka[3].
Kwiaty
Drobne, białe, krótkoszypułkowe, zebrane w 4-6-kwiatowe wierzchotki w kątach liści. Działki kielicha nabrzmiałe, łódeczkowate i trwałe. Płatki korony nitkowate i krótsze od działek[8][3]. Pręcików 5, słupek z krótką szyjką[3].
Owoce
Torebki podługowate lub owalne, otwierające się 10 (czasem 5) klapami, zawierające pojedyncze nasiono. Nasiona brązowe, błyszczące, osiągające od 0,5 do 0,8 mm długości[3].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna lub dwuletnia. Rośnie w miejscach piaszczystych wilgotnych. Kwitnie od lipca do października. Gatunek charakterystyczny zespołu Spergulario-Illecebretum verticillati[9].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne[10]

Bergeretia Bubani, Corrigiola O. Kuntze, Serpillaria Heist. ex Fabr.

Homonimy taksonomiczne[10]

Illecebrum K. P. J. Sprengel = Alternanthera Forsskål

Gatunek i rodzaj zaliczane są do plemienia Paronychieae Dumortier zajmującego pozycję blisko bazalnej w obrębie rodziny goździkowatych Caryophyllaceae[2].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006, 2016)[11][12] pośród gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU).

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1992, s. 315-316. ISBN 83-85444-06-8.
  4. ↑ Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 104.
  5. ↑ Illecebrum verticillatum na Germplasm Resources Information Network [dostęp 2013-12-02].
  6. ↑ Mapa rozmieszczenia gatunku na Den virtuella floran [dostęp 2013-12-02].
  7. ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  8. ↑ Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
  10. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  11. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  12. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Media użyte na tej stronie