Goździk kartuzek

Goździk kartuzek

(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk kartuzek
Nazwa systematyczna
Dianthus carthusianorum L. Sp. pl. 1:409. 1753

(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0

Kwiaty

Morfologia

(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0

Pokrój

Goździk kartuzek (Dianthus carthusianorum) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych. Występuje w środkowej, wschodniej i południowej Europie, oraz w Turcji^[3]. W Polsce występuje głównie na niżu i rzadko w niższych położeniach górskich i jest dość pospolity w naturalnym środowisku^[4]. W wielu krajach, także w Polsce jest uprawiany jako roślina ozdobna. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy lub zadomowiony^[4].

Morfologia

Łodyga

Pojedyncza, wzniesiona, sztywna, o wysokości 15-70 cm. Jest naga i woskowana. Górą jest czterokanciasta i rzadko tylko rozgałęzia się. Z kłącza wyrasta zwykle kilka-kilkanaście łodyg. Czasami występują łodygi płone (bezkwiatowe).

Liście

Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskie, o nasadach zrośniętych w długą pochwę (o długości trzykrotnie większej od szerokości liścia) obejmującą łodygę, końce zaostrzone. Mają szerokość 1,7-7mm.

Kwiaty

Zebrane na szczycie łodygi w luźną główkę. Są bezszypułkowe i mają jajowatego kształtu, brunatne i łuskowate przysadki, które zwężają się stopniowo w cienki ząbek sięgający połowy długości kielicha. Walcowaty, wielonerwowy kielich brudnopurpurowego koloru, górą ciemniejszy. 5 płatków korony koloru różowego lub czerwonego, na końcach rozszerzonych i ząbkowanych. Z wierzchu zwykle są kosmate, czasami nagie. 5 pręcików i jeden słupek z dwiema nitkowatymi szyjkami.

Owoc

Wydłużona torebka z licznymi okrągłymi i spłaszczonymi nasionami.

Korzeń

Tworzy silne i rozgałęzione kłącze.

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit. Roślina światłolubna i ciepłolubna. Najczęściej występuje na podłożu wapiennym na suchych murawach, w świetlistych borach sosnowych, suchych łąkach, na piaskach. Zarasta także hałdy. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Festuco-Brometea, Ass. Sileno otitis-Festucetum^[5]. Kwiaty przedprątne, zapylane przez motyle, kwitną od czerwca do września^[6].

Zmienność

Tworzy mieszańce z goździkiem kosmatym, goździkiem piaskowym, goździkiem kropkowanym i goździkiem pysznym^[4]. Gatunek zmienny, występuje w licznych odmianach^[4]:

• Dianthus carthunsianorum var. humilis Griess. – odm. karłowata, zaledwie 5-6 cm wysokości, o 1-2 kwiatach. Występuje głównie na glebach galmanowych.
• Dianthus carthunsianorum var. polonicus (Zapał.) Kulcz. -
• Dianthus carthunsianorum var. commutatus (Zapał.) -
• Dianthus carthunsianorum var. pratensis Neilr.
• Dianthus carthunsianorum var. validus Zapał.

Uprawa

Szczególnie nadaje się na rabaty, oraz na kwiat cięty. Wymaga słonecznego stanowiska, najlepiej sadzić go na glebach gliniasto-piaszczystych o umiarkowanej wilgotności i lekko zasadowym odczynie^[7]. Można go uprawiać z nasion wysiewanych jesienią lub wczesną wiosną, lub z sadzonek wytwarzanych latem^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Činčura František, Viera Feráková, Májovský Jozef, Šomšák Ladislav, Záborský Ján, Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa, 1990. ISBN 83-09-01473-2
• Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Pawłowski Bogumił. Rośliny polskie. PWN, Warszawa, 1953.