Goździk okazały

Goździk okazały
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządgoździkopodobne
Rządgoździkowce
Rodzinagoździkowate
Rodzajgoździk
Gatunekgoździk pyszny
Podgatunekgoździk okazały
Nazwa systematyczna
Dianthus superbus subsp. alpestris Kablík. ex Čelak.
Prodr. Fl. Böhmen 508 1875[3]
Synonimy
  • Dianthus speciosus (Rchb.) Rchb.[3]
Morfologia
Dianthus a1.jpg

Goździk okazały[4] (Dianthus superbus subsp. alpestris Kablík. ex Čelak.) – według The Plant List podgatunek goździka pysznego (Dianthus superbus[3]. We florze Polski opisywany w randze gatunku jako Dianthus speciosus Rchb[4]. Występuje w środkowej, południowo-wschodniej i południowo-zachodniej Europie oraz w Chinach[5]. W Polsce występuje wyłącznie w górach – w Tatrach, na Gubałówce i na Babiej Górze. Roślina rzadka[6].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, prosta, słabo rozgałęziająca się, o sinawej barwie. Ma wysokość 30–50 cm i pokryta jest woskiem. Oprócz pędów kwiatowych występują także pędy płonne[6].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe. Liście pokryte woskiem, równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 3–5 mm, jednonerwowe[7].
Kwiaty
W liczbie przeważnie kilku wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi. Kielich sztywny, długości 24–33 mm i szerokości 4–6 mm,z ząbkami o długości 5-9 mm, o działkach zrośniętych w rurkę, zwykle brudnopurpurowy. Pokryty jest woskiem i otoczony kilkoma łuskami podkwiatowymi o długości 10–17 mm. 5 głęboko postrzępionych i często widlasto rozgałęzionych płatków korony o długości 25–35 mm i jajowatym środku[6]. Mają różowy, liliowy lub biały kolor, z wyjątkiem dolnej części, która od wewnętrznej strony jest ciemnożółta i posiada charakterystyczne brązowofiołkowe włoski. Słupek z dwoma szyjkami[7].
Owoc
Torebka otwierająca się 4-ząbkami[8]. Nasiona miseczkowate.

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwiaty wonne, kwitną od lipca do sierpnia[8].
Siedlisko
Porasta szczeliny skalne wypełnione glebą, murawy wśród skał, wysokogórskie hale, piętro kosówki, ziołorośla. Rośnie zarówno na granicie, jak i wapieniu[6]. Roślina wysokogórska. Najniższa wysokość na której go znaleziono to 825 m n.p.m. W Tatrach osiąga pionową granicę swojego zasięgu na Czerwonych Wierchach (Krzesanica 2050 m n.p.m.)[9].
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Calamagrostion Ass. Festucetum carpaticae[10].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 30[9].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski[11] w grupie gatunków rzadkich (kategoria zagrożenia: R). Aktualnie nie jest zagrożony, gdyż większość jego stanowisk znajduje się na obszarze parków narodowych: Babiogórskiego i Tatrzańskiego[6].

Zastosowanie

Uprawiany (rzadko) jako roślina ozdobna, zwykle na kwiat cięty, lub w ogrodach skalnych.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ a b c The Plant List [dostęp 2013-11-27]
  4. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ Dianthus superbus subsp. alpestris na Germplasm Resources Information Network [dostęp 2013-11-27].
  6. ↑ a b c d e Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  7. ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  8. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
  9. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-01-05286-4.
  11. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

Media użyte na tej stronie

Dianthus a2.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Dianthus speciosus ssp. alpestris (pl. goździk okazały), habitat: Tatra Mountains, Dolina Kondratowa
Dianthus a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Dianthus speciosus ssp. alpestris (pl. goździk okazały), habitat: Tatra Mountains, Dolina Kondratowa