Goździk piaskowy

Goździk piaskowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządgoździkopodobne
Rządgoździkowce
Rodzinagoździkowate
Rodzajgoździk
Gatunekgoździk piaskowy
Nazwa systematyczna
Dianthus arenarius L.
Sp. Pl. ed. 1 412 (1753)
Synonimy
  • Dianthus serotinus Waldst. & Kit.
Kwiat
Siedlisko, Estonia

Goździk piaskowy (Dianthus arenarius L.) – gatunek rośliny należący do rodziny goździkowatych. Występuje w środkowo-wschodniej oraz północnej Europie[3]. Przez Polskę przebiega południowo-zachodnia granica jego występowania. W północno-wschodniej części kraju jest dość pospolity.

Morfologia

Pokrój
Roślina darniowa o wysokości 20–40 cm. Od innych gatunków goździków różni się brakiem siwego owoszczenia.
Łodyga
Wzniesiona, naga, prosta i rozgałęziająca się. Tworzy kolanka, z których wyrastają liście.
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, przeważnie tępo zakończone, bez przylistków, o szerokości 0,5–1 mm i długości 2–5 cm, 3–5 nerwowe. Są zrośnięte nasadami w krótką pochewkę.
Kwiaty
W liczbie przeważnie kilku wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi. Kielich sztywny, długości 20–25 mm i szerokości 2–3 mm, o lancetowatotrójkątnych działkach tworzących rurkę. 5 płatków korony o kolorze przeważnie białym (wyjątkowo różowym), postrzępionych głębiej niż do 1/2 długości. Słupek z 2 szyjkami.
Owoc
Torebka otwierająca się 4 ząbkami. Nasiona miseczkowate.

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit i hemikryptofit. Przedprątne kwiaty kwitną od czerwca do sierpnia, zapylane są przeważnie przez motyle[4]. Podczas kwitnienia pachną. Porasta suche lasy, łąki, wydmy. Najczęściej występuje w murawach piaskowych i murawach kserotermicznych, ale spotyka się go również w sosnowych borach i dąbrowach, na wrzosowiskach, przydrożach, skarpach kolejowych. Preferuje miejsca suche. Liczba chromosomów 2n= 60[5].

Zmienność

W Polsce dziko rosną 2 podgatunki:

  • Dianthus arenarius L. subsp. borussicus (Vierh.) Kleopov. – gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Koelerion glaucae i Ass. Festuco-Koelerietum glaucae. Występuje od północnej, przez środkową i wschodnią do południowej Europy[3].
  • Dianthus arenarius L. subsp. arenarius – podgatunek typowy, występuje w północnej części kraju. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Dianthoarenarii-Festucetum polesicae[6]. Podawany z południa Szwecji[3].

Ponadto wyróżniane są[3]:

  • Dianthus arenarius L. subsp. pseudoserotinus (Zapal.) Tutin (syn. Dianthus serotinus var. pseudoserotinus Zapal.) – występuje na zachodzie Ukrainy,
  • Dianthus arenarius L. subsp. pseudosquarrosus (Novák) Kleopow – występuje na Białorusi i Ukrainie.

Goździk piaskowy tworzy mieszańce z goździkiem kartuzkiem i goździkiem kropkowanym[5].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ochroną gatunkową. W latach 1983–2014 znajdowała się pod ochroną ścisłą, a od 2014 roku podlega ochronie częściowej[7][8]. Nie jest zagrożona[9]. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ a b c d Dianthus arenarius L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2014-11-16].
  4. ↑ Józef Rostafiński, Olga Seidl: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  5. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
  8. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 0).
  9. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 34. ISBN 978-83-7073-444-2.
  10. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

  • Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Nommenelk.jpg
Autor: Geonarva, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dianthus arenarius in Saaremaa (Estonia)
Dianthus arenarius arenarius - nõmmnelk Pakri2.jpg
Autor: Ivar Leidus, Licencja: CC BY-SA 3.0
A rare and localised subspecies of sand pink (Dianthus arenarius ssp. arenarius), natural habitat on Pakri cliff, Northwestern Estonia. It belongs in Estonia to the category II of protected species. European Topic Centre on Biological Diversity conservation status: annex II and IV.
Dianthus arenarius arenarius - nõmmnelk Pakri1.jpg
Autor: Ivar Leidus, Licencja: CC BY-SA 3.0
A rare and localised subspecies of sand pink (Dianthus arenarius ssp. arenarius), natural habitat on Pakri cliff, Northwestern Estonia. It belongs in Estonia to the category II of protected species. European Topic Centre on Biological Diversity conservation status: annex II and IV.