Goździk postrzępiony

Goździk postrzępiony
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządgoździkopodobne
Rządgoździkowce
Rodzinagoździkowate
Rodzajgoździk
Gatunekgoździk postrzępiony
Nazwa systematyczna
Dianthus plumarius L.
Sp. pl. 1:411. 1753
Podgatunek regis-stephani
Odmiana ogrodowa
Kwiat (odmiana ogrodowa)

Goździk postrzępiony, goździk pierzasty (Dianthus plumarius L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych. Dziko rośnie tylko w środkowej i południowo-wschodniej Europie (Austria, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, południowa Polska). Naturalizowany w Nowej Zelandii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych[3]. W Polsce występuje głównie na niżu i rzadko w niższych położeniach górskich. Roślina rzadka i chroniona, jest uprawiana jako ozdobna.

Morfologia

Pokrój
Bylina tworząca gęste darnie o wysokości 15–30 cm. Cała roślina ma sinozielony kolor.
Łodyga
Wzniesiona, prosta i rozgałęziająca się. Tworzy kolanka, z których wyrastają liście.
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 1–3,5 mm i długości 2–5 cm, jednonerwowe.
Kwiaty
W liczbie przeważnie kilku wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi. Kielich sztywny, długości 20–28 mm i szerokości 3–4 mm, o działkach zrośniętych w rurkę, bladozielony lub różowy. Otoczony jest kilkoma łuskami podkwiatowymi. Korona kwiatu liczy 5 płatków ząbkowanych na szczytach (u odmian ogrodowych występują kwiaty pełne), w kolorze od białego do różowego, pociętych do 2/5 długości. Wewnętrzna część korony jest brodata w czerwonym kolorze. Słupek z dwoma szyjkami. Kwiaty wonne, przedprątne.
Owoc
Torebka otwierająca się 4-ząbkami. Nasiona miseczkowate.

Biologia i ekologia

Zimotrwała Bylina. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty zapylane przeważnie przez motyle.

Zmienność

W opracowaniu The Plant List wyróżnia się podgatunki[4]:

  • Dianthus plumarius subsp. lumnitzeri (Wiesb.) Domin
  • Dianthus plumarius subsp. praecox (Willd. ex Spreng.) Domin – w polskich opracowaniach pod nazwą goździk postrzępiony wczesny (Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit.) Pawł.) występujący w Pieninach i Tatrach[5].
  • Dianthus plumarius subsp. regis-stephani (Rapaics) Boksay

Oprócz typowej formy w uprawie istnieją jego mieszańce z innymi gatunkami[6]. Odmiany ogrodowe Dianthus plumarius hort powstały ze skrzyżowania goździka postrzępionego z goździkiem sinym i goździkiem ogrodowym[7].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową[8]. Zakazy dotyczą także gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. W latach 1983–2014 gatunek znajdował się pod ochroną ścisłą[9].

Zastosowanie i uprawa

  • Uprawiany jako roślina ozdobna, zwykle na kwiat cięty, na rabatach lub w ogrodach skalnych. W uprawie występują wyłącznie odmiany ogrodowe. Posiadają one pełne kwiaty, jak goździk ogrodowy, zimotrwałość, którą odziedziczyły po goździku postrzępionym, oraz wczesną porę kwitnienia, charakterystyczną dla goździka sinego[7].
  • Sposób uprawy: rozmnażany jest przeważnie z nasion, a także przez podział i sadzonkowanie. Wymaga słonecznych stanowisk i gliniasto-piaszczystych gleb.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ Dianthus plumarius L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
  4. ↑ Dianthus plumarius L. (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-11-16].
  5. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. ↑ a b Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 0).
  9. ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).

Bibliografia

  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Dianthus.jpg
Autor: Thegreenj, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dianthus plumarius
Dianthus plumarius0.jpg
Autor: Kurt Stüber [1], Licencja: CC-BY-SA-3.0

Species: Dianthus plumarius
Family: Caryophyllaceae

Image No. 1
Dianthus-plumarius.JPG
(c) Sten, CC BY-SA 3.0
Dianthus plumarius: Flowers and foliage