Goździk postrzępiony wczesny
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | rośliny zielone | ||
Nadgromada | rośliny telomowe | ||
Gromada | rośliny naczyniowe | ||
Podgromada | rośliny nasienne | ||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | goździkopodobne | ||
Rząd | goździkowce | ||
Rodzina | goździkowate | ||
Rodzaj | goździk | ||
Gatunek | goździk postrzępiony | ||
Podgatunek | goździk postrzępiony wczesny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit.) Pawł.[3] | |||
Synonimy | |||
|
Goździk postrzępiony wczesny, synonimy: g. wczesny, g. wonny (Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit.) Pawł.) – podgatunek goździka postrzępionego[4]. Endemit karpacki – występuje wyłącznie w Karpatach. W Polsce występuje w Tatrach i Pieninach, gdzie jest rośliną dość częstą.
Morfologia
- Pokrój
- Tworzy kępy, w których oprócz pędów kwiatowych występują również pędy płonne. Ma wysokość 20–30 cm i sinawy kolor. Cała roślina jest pokryta woskiem.
- Łodyga
- Nieco pokładająca się, kanciasta, naga, prosta i przeważnie nierozgałęziająca się. W miejscach, gdzie wyrastają liście tworzy kolanka.
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, 5–7 nerwowe, o szerokości 1–3 mm. Mają siny kolor, a ich nasady zrastają się w pochewkę otaczającą łodygę. Na jednej łodydze występuje przeważnie 4–6 par liści.
- Kwiaty
- Przeważnie pojedynczy kwiat na szczycie łodygi, czasami tylko występują 2, lub jeszcze rzadziej 3 kwiaty. Kielich sztywny, cylindryczny, zrosły, ząbkowany o działkach zrośniętych w rurkę, zielony lub purpurowo nabiegły. Otoczony jest kilkoma łuskami podkwiatowymi tworzącymi tzw. przykieliszek. 5 białych lub różowawych płatków korony ma brzegi nierówno strzępiasto powcinane (co najwyżej do 1/3 długości płatka). Po stronie wewnętrznej w połowie długości posiadają różowe lub purpurowe włoski. Słupek z dwoma szyjkami i 10 pręcików o liliowych pylnikach.
- Owoc
- Podłużna torebka otwierająca się 4-ząbkami. Nasiona czarne, miseczkowate, dość duże, szeroko oskrzydlone.
Biologia i ekologia
- Rozwój
- Bylina. Kwiaty wydzielają bardzo przyjemny zapach, kwitną od lipca do sierpnia i zapylane są wyłącznie przez motyle. Są przedprątne.
- Siedlisko
- Murawy, piargi, skały. Wyłącznie na podłożu wapiennym. W Tatrach występuje od podnóży po piętro kosówki. Na Giewoncie dochodzi do 1800 m n.p.m. W Pieninach występuje na wysokości 450-900 m n.p.m. Hemikryptofit, gatunek światłolubny.
- Fitosocjologia
- Gatunek charakterystyczny dla Ass. Carici sempervirentis-Festucetum[5].
Zagrożenia i ochrona
Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce ochroną częściową, jako podgatunek objętego ochroną goździka postrzępionego[6]. Zakazy dotyczą także gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. W latach 1983–2014 roślina znajdowała się pod ochroną ścisłą[7]. Nie jest zagrożona[8].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit. ex Schult.) Domin. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 0).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
- ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Bibliografia
- Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd.. ISBN 83-7073-385-9.
- Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Media użyte na tej stronie
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Goździk postrzępiony wczesny
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Goździk postrzępiony wczesny
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Goździk postrzępiony wczesny