Gockowice

Gockowice

wieś
Dawna szkoła
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	chojnicki
Gmina	Chojnice
Liczba ludności (2008)	113
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-620[1]
Tablice rejestracyjne	GCH
SIMC	0081530
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chojnice Gockowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gockowice
Położenie na mapie województwa pomorskiego Gockowice
Położenie na mapie powiatu chojnickiego Gockowice
53°39′37″N 17°43′44″E/53,660278 17,728889

Gorzelnia w Gockowicach 2016, widok od południa

Gorzelnia w Gockowicach 2016, widok od północy

Gorzelnia w Gockowicach po burzy 11 sierpnia 2017, widok od północy

Budynek dawnej szkoły w Gockowicach

Cmentarz w Gockowicach (Götzendorf), 2017

Kapliczka w Gockowicach

Gockowice (niem. Götzendorf) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, w gminie Chojnice. Lokowana w roku 1354 na prawie chełmińskim. Tworzy wspólne sołectwo z pobliskim Objezierzem.

Etymologia nazwy

Nazwa wsi jest odimienna, zarówno w wersji polskiej, jak i niemieckiej. Zaświadczone w źródłach są następujące warianty (w nawiasach rok wystąpienia): Gotzindorff (1354), Götzendorff (1485), Gotzkowo (1570), Gostkowice (1648), Gockowice (1653), Götzendorf (1796-1802), Gotkowice albo Godkowice (1881)^[2].

Geografia

Geologia i ukształtowanie terenu

Obszar wsi Gockowice leży na terenie wysoczyzny morenowej Pojezierza Krajeńskiego, zbudowanej z glin zwałowych, ich zwietrzelin oraz piasków i żwirów lodowcowych^[3]. Pod nią zalegają warstwy pochodzące z górnej kredy (z mastrychtu; ok. 65–70 mln lat temu). Na głębokości 5000 m p.p.m. zalegają sfałdowane utwory, pochodzące z ordowiku i syluru. Utwory te znajdują się w niecce pomorskiej^[4].

Gleby

W centralnej części gminy Chojnice, w której leżą Gockowice, przeważają gleby kompleksu 5 i 6. Ich niska wartość, w połączeniu z walorami przyrodniczymi terenu, spowodowała, że plany gminy Chojnice polegają na promowaniu w tym rejonie ekstensywnych, ale nowoczesnych metod produkcji rolnej, ukierunkowanych na zdrową żywność, rolnictwo środowiskowe i ekologiczne^[3].

Klimat

Wieś leży w pomorskim regionie klimatycznym, który charakteryzuje się dużym wpływem czynników oceanicznych, z racji położenia w niedalekiej odległości od Morza Bałtyckiego. Wpływa to zwłaszcza na temperaturę powietrza latem i zimą, a także na okres wegetacyjny^[5].

Średnie roczne temperatury wynoszą około 6,5-7,0 °C. W roku są średnio 123 dni z temperaturą minimalną poniżej 0 °C, 44 dni z temperaturą maksymalną poniżej 0 °C oraz 2 dni z temperaturą maksymalną poniżej -10 °C. Średnio w roku są 22 dni o temperaturze maksymalnej co najmniej 25 °C^[3]. Najcieplejszym miesiącem w wieloleciu 1971–2000 był lipiec, w którym temperatura w omawianym okresie wynosiła 16 °C, natomiast w najzimniejszym miesiącu – styczniu, temperatura średnio nie przekraczała -2 °C^[6].

Roczna suma opadów wynosi 600-650 mm. Największe opady występują w miesiącach letnich i zimowych, najmniejsze wiosną i jesienią. Przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie^[3]. Okres wegetacyjny ma około 205-210 dni, czyli jest relatywnie krótki, a średni opad w tym okresie wynosi około 320-380 mm^[3].

Na terenie gminy Chojnice, do której należą Gockowice, nie ma znacznych źródeł zanieczyszczeń powietrza^[3].

Hydrografia

Gockowice są położone w zlewni Raciąskiej Strugi. Jest ona dopływem Brdy, która wpływa do Wisły. Do wsi przylega niewielkie Jezioro Gockowickie, przez które przepływa z północy na południe Suska Struga, która jeszcze na terenie wsi wpada do płynącej z południa na północ, od strony Jeziora Grochowskiego, Raciąskiej Strugi, która po przyjęciu dopływu płynie na północny wschód w kierunku Jeziora Raciąskiego i dalej Brdy^[7].

Gockowice położone są na krawędzi obszaru, pod którym zalega główny zbiornik wód podziemnych nr 128 – zbiornik międzymorenowy Ogorzeliny o głębokości 50 m^[4].

Historia

Badania archeologiczne, prowadzone od 1993 roku, ujawniły na terenie wsi istnienie cmentarzyska popielnicowego kultury pomorskiej z V wieku p.n.e. i ślady osady z wczesnego średniowiecza^[8][9].

Lokacja Gockowic nastąpiła 15 listopada 1354 roku, gdy Gocko został właścicielem 15 łanów gruntu na prawie chełmińskim. Stało się to mocą decyzji wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Winrycha von Kniprode, w wystawionym tego dnia w Człuchowie dokumencie. Obowiązkiem Gocka było stawanie na żądanie władz zakonnych do służby wojennej w lekkiej zbroi oraz udział w budowie umocnień i remoncie już istniejących. Ponadto miał uiszczać raz do roku jeden szefel owsa z każdego łana^[8].

Zapewne od imienia Gocka pochodzi nazwa Gockowice (niem. Götzendorf), jaką określana była osada, która z czasem rozwinęła się wokół siedziby właścicieli. Miała ona formalny status dóbr rycerskich w komturstwie człuchowskim państwa zakonnego^[8].

Od 1466 roku Gockowice były dobrami prywatnymi w powiecie człuchowskim I Rzeczypospolitej. Spośród następujących po sobie właścicieli źródła wymieniają Franciszka Gockowskiego w 1570 roku i rodzinę Korytowskich od 1642 roku. Rejestr pogłównego generalnego w 1662 roku wymienia właścicielkę Koryt(k)owską z córką, czeladnika szlacheckiego i 30 osób plebsu, którzy łącznie zapłacili 35 florenów podatku. Osoby zwolnione z pogłównego z różnych powodów mogły szacunkowo stanowić wtedy około 25% ogółu mieszkańców. W 1711 roku czterej bracia Korytowscy sprzedali wieś Krzysztofowi Więckowskiemu (który wówczas sprawował urzędy ławnika i poborcy człuchowskiego^[11]) za 10 tysięcy florenów. W 1757 właścicielem stał się jego potomek Antoni Więckowski. W 1735 roku w inwentarzu starostwa człuchowskiego zapisano, że mieszkańcy Gockowic płacili rocznie 6 korców owsa za prawo do zbierania leżących drew w królewskiej puszczy człuchowskiej^[8].

Po I rozbiorze Polski w 1772 Gockowice weszły w skład Królestwa Prus. Miały status dóbr rycerskich (Rittergut), a administracyjnie były prywatnym obszarem dworskim (Gutsbezirk). Zarejestrowanymi właścicielami byli Józef von Kalkstein-Osłowski (od 1775), von Konietzka (w 1834) i rodzina Schultz (od 1838). Obszar dóbr po reformach rolnych w Prusach wynosił 271 hektarów, z czego grunty orne w 1880 roku stanowiły 213 hektarów. W 1818 roku zarejestrowano 28 mieszkańców, w 1843 roku 64 mieszkańców, zaś w 1905 roku 89 osób, ciągle w 7 domach. W tym ostatnim roku wśród mieszkańców było 82 katolików i 7 ewangelików, wszyscy narodowości niemieckiej^[8]. Pod koniec XIX wieku powstała we wsi stojąca do dziś gorzelnia przemysłowa „Landwirtschaftliche Kartoffelbrennerei”. Była ona własnością spółki siedmiu udziałowców z kapitałem 99 tys. marek i zarządem, w skład którego wchodzili Leon Janta-Połczyński, właściciel pobliskiej Wysokiej, i Otto Bussgahn, niemiecki ziemianin z sąsiedniej wsi Grochowo. W początku XX wieku wieś została nabyta przez Komisję Kolonizacyjną, która sprowadziła do niej niemieckich osadników. W efekcie ludność zwiększyła się w 1910 do 140 osób (w tym 10 Polaków), zamieszkujących 21 domów, a status miejscowości zmienił się na gminę wiejską (Landgemeinde)^[8].

Po traktacie wersalskim Gockowice znalazły się w granicach Polski. Mimo to w 1927 roku nadal mieszkało w nich 88 osób narodowości niemieckiej, przy 172 wszystkich mieszkańcach^[8]. We wczesnych latach trzydziestych we wsi było 19 samodzielnych gospodarstw rolnych, zatrudniających większość mieszkańców. Spółdzielcza gorzelnia parowa dawała pracę 4 osobom i produkowała 500 hektolitrów spirytusu rocznie. Poza nią działali dwaj kowale, stolarz, kołodziej i pasieki przydomowe dające rocznie ok. 100 kg miodu. We wsi mieszkał nauczyciel pracujący w jednoklasowej szkole powszechnej. Dwie rodziny mieszkały w domu ubogich. We wsi była straż pożarna, kółko rolnicze i działał Katolicki Związek Młodzieży Polskiej^[8].

Po wojnie w 1945 roku gorzelnia nadal działała, ale szkoła została zamknięta w 1978 roku. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku we wsi uruchomiono zakład drukarski^[8].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Zabytki

W ewidencji zabytków Gminy Chojnice zarejestrowane są gorzelnia, trójkondygnacyjna przezroczowa kapliczka z 1927 roku, niewielki cmentarz z grobami dawnych właścicieli majątku Konietzkich, budynek dawnej szkoły, w którym mieści się świetlica i mieszkanie prywatne oraz jeden z budynków mieszkalnych^[9][8].

Przypisy