Godziszów (województwo lubelskie)
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2017) | 2041[1] |
Strefa numeracyjna | 15 |
Kod pocztowy | 23-302[2] |
Tablice rejestracyjne | LJA |
SIMC | 0791160 |
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
50°45′09″N 22°29′06″E/50,752500 22,485000 | |
Strona internetowa |
Godziszów – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Godziszów.
W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.
Części wsi
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0791177 | Daśkowa Góra | część wsi |
0791183 | Godziszów Drugi | część wsi |
0791190 | Godziszów Pierwszy | część wsi |
0791208 | Godziszów Trzeci | część wsi |
0791220 | Księża Góra | część wsi |
0791237 | Odnoga | część wsi |
0791243 | Radujka | część wsi |
0791250 | Suchowola | część wsi |
0791266 | Widzowska Góra | część wsi |
0791272 | Zagrody | część wsi |
0791289 | Zapaść | część wsi |
0791295 | Zarzecze | część wsi |
Demografia
Miejscowość jest siedzibą gminy Godziszów. Godziszów (2242 mieszk.) składa się z trzech części: Godziszów Pierwszy – 1108 mieszk. (2008 r.), Godziszów Drugi – 550 mieszk. (2008 r.), Godziszów Trzeci – 584 mieszk. (2008 r.), jest największą wsią w powiecie janowskim i jedną z 20 największych wsi w województwie lubelskim. Wieś położona jest nad rzeką Białką.
Historia
Osadnictwo słowiańskie w górnym biegu Białki pojawiło się w IX-X wieku, kiedy na obszarze między Bugiem i Wisłą miała miejsce jego intensyfikacja. Z tego okresu pochodzi kompleks czterech osad, w tym trzy wielohektarowe (do 5 ha) z Godziszowa I (były zlokalizowane od strony Kolonii Godziszów). Osadnictwo to upadło wraz z przyłączeniem Lubelszczyzny do państwa piastowskiego, względnie z powodu walk z Rusinami. Osadnictwo powróciło na te tereny dopiero w XV wieku. Wieś wzmiankowano w źródłach historycznych w 1451 r. W następnym roku wymienieni byli najstarsi mieszkańcy miejscowości – kmiecie Kwoszcz (imię słowiańskie), Mikołaj i Anna. Początkowo wieś stanowiła własność Szamotulskich, a w 1540 roku przeszła w ręce, także wielkopolskiego, rodu Górków. Wieś już w XVI w. była dość duża, liczyła w 1582 roku 90 gospodarzy. Jej mieszkańcy uczestniczyli w akcji osadniczej nowych wsi lokowanych w połowie XVI wieku koło Radzięcina (Rzeczyc, Kątów, Sokołówki). Pod koniec XVI wieku miejscowość liczyła 41,5 łana ziemi uprawnej, istniał folwark i karczma. W 1596 roku wieś przeszła na własność kanclerza koronnego Jana Zamoyskiego i w 1601 r. została włączona do ordynacji. Około połowy XVII wieku wybrano we wsi 11 ćwierci chłopskich, których użytkownicy wchodzili w skład prywatnego wojska ordynackiego (dragonii polowej), pełniącego także obowiązki państwowe. W okresie wojny północnej wojska moskiewskie wyrządziły pewne straty we wsi. W drugiej połowie XVIII w. chłopi skarżyli się na zawyżanie powinności pańszczyźnianych – kazano im odbywać stróżę, czego wcześniej nie czynili. Wielu z nich musiało pracować więcej niż wynikało to z inwentarza. W 1779 r. eksperymentalnie zniesiono pańszczyznę i oczynszowano włościan, lecz z biegiem czasu włościanie płacili czynsz wraz z odrabianiem pańszczyzny. Około 1780 roku miał miejsce duży pożar – 12 pogorzelców zwolniono z opłat. W 1800 roku wieś liczyła 268 domów i 1,5 tys. mieszkańców, włościanie użytkowali 5480 morgów ziemi (największe gospodarstwa liczyły nawet ponad 40-50 morgów). Okres wojen napoleońskich i związane z tym przemarsze i kwaterunki wojsk, nadzwyczajne podatki, głód, nieurodzaj i epidemie, spowodował duże spustoszenia w inwentarzu i ubytek ludności. W XIX wieku Godziszów był przez kilkadziesiąt lat siedzibą gminy i klucza krzemieńskiego. Włościanie zajmowali się także hodowlą koni, tkactwem, kowalstwem i garncarstwem. Istniał młyn wietrzny pracujący na potrzeby gorzelni folwarcznej oraz 3 karczmy. Reforma uwłaszczeniowa przyniosła prawo własności 292 gospodarzom do 2854 mórg ziemi. W kwietniu 1864 r. chłopski oddział powstańczy dokonał napadu na dom rządcy klucza krzemieńskiego, nieprzychylnego powstaniu. W 1905 roku odnotowano patriotyczne wystąpienia ludności. Na początku I wojny światowej, w 1914 roku, w okolicach wsi miała miejsce potyczka rosyjsko-austriacka. Walki frontowe przyniosły miejscowości ogromne zniszczenia (w części I – 61% posesji, a w II – 79%). Dodatkowo Rosjanie ewakuowali część ludności. W 1921 r. Godziszów liczył 500 domów i 3072 mieszkańców. W okresie międzywojennym powstały dwie szkoły, straż pożarna, Koło Młodzieży Wiejskiej. W 1929 roku erygowano parafię. Dzierżawcą folwarku w tym okresie był Władysław Belina-Prażmowski. Tuż przed wojną dokonano parcelacji dóbr ordynackich.
W 1941 i 1942 roku okupanci zabili 16 osób. Rok później przeprowadzili pacyfikację. W marcu 1944 roku przez wieś przetoczyły się walki okupanta z oddziałem partyzantki ukraińskiej, zaś w lipcu zgrupowanie AL i BCh zagrodziło drogę przedzierającym się kolumnom niemieckim. W wyniku tych walk uszkodzone zostały 232 zagrody. W lipcu 1946 roku oddziały NSZ i WiN zorganizowały zasadzkę na patrol milicji, w wyniku czego zabili 8 milicjantów. Po II wojnie światowej powstała poczta, ośrodek zdrowia i dom kultury. W 1955 roku utworzono gromadę, a w 1973 roku gminę.
W referendum unijnym w 2003 roku mieszkańcy tej gminy okazali się największymi eurosceptykami (choć miejscowością o największym udziale głosów na nie w Polsce okazał się pobliski Chrzanów). W Gminie Godziszów 88% osób głosowało przeciw[5].
Przypisy
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.12.2017 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2014, s. 309 [zarchiwizowane 2014-09-28] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza. Referendum ogólnokrajowe w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej. Wyniki głosowania w Godziszowie.
Bibliografia
- Baranowski Z.:Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego, Stalowa Wola 2001, ISBN 83-87840-53-X.
- Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprać. W. Sakławski, Lublin 1974, s. 69.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924, s. 37.
- Wójcikowski W.: Janów Lubelski i okolice, Lublin 1980, s. 23.
- Orłowski R.: Położenie i walka klasowa chłopów w Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII wieku, Lublin 1963, s. 219.
- Markiewicz J., Szczygieł R., Śladkowski W.: Dzieje Biłgoraja, Lublin 1985, s. 11.
- Koprukowniak A.: Powiat janowski w walce o polskość (jesień 1905 r.), w: Z dziejów powiatu kraśnickiego, Lublin 1964, s. 219.
- Niebelski E.: Zmierzch powstania styczniowego w Lubelskiem i na Podlasiu (1864-1872), w: Dzieje Lubelszczyzny, t. VII, Lublin 1993, s. 94–95.
- Hirsz Z. J.: Położenie chłopów w kluczu janowskim w drugiej połowie XVIII wieku, Lublin 1962, s. 32–36, 58–59, 64–74.
- Zabytki architektury i budownictwa. Województwo tarnobrzeskie, Warszawa 1990, s. 30–31.
- Tarnawski A.: Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego (1572-1605), Lwów 1935, s. 21–22,92,131.
- Z przeszłości Janowa Lubelskiego, Stalowa Wola 1990, s. 21.
- Sochacka A.: Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, s. 84.
- Lawera H.: Bata A., Powiat Janów Lubelski, Krosno 1999, s. 52–53.
- Kumor B.: Spis wojskowy ludności Galicji z 1808 roku, Przeszłość Demograficzna Polski 1977, s. 106.
- Diecezja Lubelska 1985, Lublin 1985, s. 191–192.
- Kuraś S.: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa 1983, s. 77.
- Szady R.: Walka z reakcyjnym podziemiem w powiecie kraśnickim w latach 1944–1947, praca magisterska – UMCS, Lublin 1975 (mps), s. 73–74.
- Inglot S. (red.): Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław 1957, s. 80.
- Archiwum Ordynacji Zamojskiej (AOZ), sygn.: 3199, 22v-29; 3321, 1-3; 4765; 4891,42.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.35 N
- S: 50.20 N
- W: 21.52 E
- E: 24.25 E