Goliarda Sapienza

Goliarda Sapienza
Data i miejsce urodzenia10 maja 1924
Katania
Data i miejsce śmierci30 sierpnia 1996
Gaeta
Zawódaktorka, pisarka
Współmałżonek

Angelo Pellegrino
Francesco Maselli

Goliarda Sapienza (ur. 10 maja 1924 w Katanii, zm. 30 sierpnia 1996 w Gaecie) – włoska aktorka i pisarka.

Życiorys

Urodzona 10 maja 1924 r. w Katanii[1], w ubogiej dzielnicy Civita[2]. Jej matka Maria Giudice była prominentnym członkiem Włoskiej Partii Socjalistycznej i jedną z pionierek feminizmu we Włoszech. Pochodziła z Lombardii, ale w 1919 r. jako wdowa z siódemką dzieci przeniosła się na Sycylię, by pomóc w organizacji komórek partyjnych i organizacji związkowych. W Katanii poznała pochodzącego z ubogiej rodziny Peppino Sapienzę, który był prawnikiem i działaczem socjalistycznym[3], często broniącym ubogich[2].

Goliarda była jedynym dzieckiem z tego związku, jednak wychowywała się z licznym przyrodnim rodzeństwem, w postępowym środowisku o poglądach antyfaszystowskich i antyklerykalnych[3]. Od 14. roku życia nie uczęszczała do publicznych szkół, gdyż ojciec chciał ją uchronić przed faszystowską propagandą. Od tej pory uczyła się aktorstwa i gry na fortepianie. W wieku 16 lat otrzymała stypendium rzymskiej Accademia d'arte drammatica i wyjechała do stolicy z matką[4], wkrótce potem została też stypendystką uczelni, jednak po pewnym czasie musiała ją opuścić z powodów politycznych[2].

W 1943 r., po zawarciu przez Włochy rozejmu z Aliantami i rozpoczęciu niemieckiej okupacji, walczyła w szeregach partyzantki razem z ojcem[3] pod nazwiskiem Ester Caggegi. W 1944 r. wróciła do aktorstwa[2] i zaczęła pracować w branży filmowej[4]. W 1947 r. poznała neorealistycznego reżysera Francesco Masellego[3], który został jej mężem[1] i partnerem na następne 20 lat[4]. To Masselli jako pierwszy zaczął powierzać jej role filmowe[2]. Śmierć matki w 1953 r. zbiegła się z jej pierwszymi próbami pisarskimi i poetyckimi[3].

Pod koniec lat 1950. zaczęła cierpieć na depresję, porzuciła też aktorstwo. W 1962 r. hospitalizowano ją w szpitalu psychiatrycznym z powodu przedawkowania leków nasennych, poddawano ją serii elektrowstrząsów, w efekcie czego częściowo utraciła pamięć i kolejne 4 lata spędziła na próbach powrotu do zdrowia, zmagając się z depresją i alkoholizmem, który doprowadził ją w 1964 r. do drugiej próby samobójczej[3]. W międzyczasie uczęszczała na psychoterapię, w trakcie której związała się na krótko ze swoim terapeutą[2].

Jej książki Lettera aperta (1967) i Il filo di mezzogiorno (1969) zostały napisane bezpośrednio po tym okresie i poświęcone były jej próbom powrotu do zdrowia psychicznego przez odtwarzanie i reinterpretowanie przeszłości. W następnych latach poświęciła się pisarstwu, spędzając ok. 10 lat nad swoją największą powieścią L'arte della gioia (1998). By utrzymać się w czasie pisania tej powieści sprzedała dużą ilość rzeczy osobistych, spędziła także kilka dni w więzieniu[4], oskarżona o kradzież biżuterii z domu znajomego[2]. To doświadczenie zainspirowało ją do napisania dwóch powieści: L'università di Rebibbia (1983) i Le certezze del dubbio (1987)[3]. W pierwszej opisała pobyt w więzieniu, w drugiej proces przejścia od uwięzienia do wolności kilku kobiet poznanych przez nią w więzieniu[4]. W tym okresie związała się z Angelo Pellegrino, który został jej mężem, a następnie opiekunem jej spuścizny artystycznej[3].

W ostatnich latach życia uczyła aktorstwa w Centro Sperimentale di Cinematografia w Rzymie; napisała też szereg nieopublikowanych prac[3].

30 sierpnia 1996 r. zmarła na zawał mięśnia sercowego[5] w Gaecie[1], dokąd przyjechała pracować przez okres jesieni i zimy. Jej ciało zostało odnalezione kilka dni później[2].

Filmografia

  • Dzień w życiu jako Suor Speranza (1946)[1]
  • Fabiola jako Cecilia (1949)[1]
  • Lekkoduch jako Maria Antonia (głos, 1950)[1]
  • Persiane chiuse jako religijna prostytutka (1951)[1]
  • Dawne czasy jako pokojówka Anna (1952)[1]
  • Miłość w mieście jako Caterina (głos, 1953)[1]
  • Zmysły jako patriotka w teatrze (1954)[1]
  • Ulisses jako Eurimione (1954)[1]
  • Opuszczeni jako ciotka Lucii (1955)[1]
  • La donna del giorno jako Lilliana Attenni (głos, 1957)[1]
  • Lettera aperta a un giornale della sera jako Goliarda (1970)[1]

Publikacje

  • Lettera aperta (powieść, 1967)[4]
  • Il filo di mezzogiorno (powieść, 1969)[4]
  • L'università di Rebibbia (powieść, 1983)[4]
  • Le certezze del dubbio (powieść, 1987)[4]
  • Destino coatto (zbiór monologów, 1997)
  • Sztuka radości (L'arte della gioia, powieść, 1998, wyd. polskie 2018)[2]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Goliarda Sapienza w bazie IMDb (ang.)
  2. ↑ a b c d e f g h i Smutny przypadek "Sztuki radości" Goliardy Sapienzy. Powieść zbyt śmiała, powieść przeklęta. I arcydzieło, „wyborcza.pl” [dostęp 2018-11-10] (pol.).
  3. ↑ a b c d e f g h i Alberica Bazzoni: Goliarda Sapienza catania 1924 - gaeta 1996 (ang.). [dostęp 2018-11-05].
  4. ↑ a b c d e f g h i Alberica Bazzoni, Emma Bond, Katrin Wehling-Giorgi, Goliarda Sapienza in Context: Intertextual Relationships with Italian and European Culture, Rowman & Littlefield, 2 czerwca 2016, ISBN 978-1-61147-917-1 [dostęp 2018-11-05] (ang.).
  5. ↑ Goliarda Sapienza (wł.). [dostęp 2018-11-05].