Gonostyliki

Gonostyliki[1], gonostylusy[2], gonostyle[1] (łac. gonostyli, l.poj. łac. gonostylus) – elementy narządów genitalnych owadów, będące przekształconymi wyrostkami rylcowymi (stylikami) koksytów genitalnych segmentów odwłoka[1][3].

U przerzutek i rybików koksyty (płytki biodrowe) wykształcone są na niemal wszystkich segmentach odwłoka, a te segmentu ósmego i dziewiątego zawsze zaopatrzone są w wyrostki rylcowe (styliki)[4][5][6]. U owadów uskrzydlonych wyrostki te zachowują się tylko na koksycie dziewiątego segmentu, czyli gonokoksycie i wraz z nim oraz z nasadowym wyrostkiem wewnętrznym wchodzą w skład gonokoksopoditu tegoż segmentu[7].

U samców dobrze wykształcone gonokoksyty i odrębne od nich gonostyliki występują wśród takich grup jak jętki, świerszczokaraczany, wielbłądki, chruściki, wojsiłki, pchły, niektóre muchówki długoczułkie i liczne błonkoskrzydłe. U motyli gonkostylik zlany jest z gonokoksytem w walwę. U samców wielu innych grup gonokoksyty uległy przekształceniu w nieparzystą płytkę subgenitalną. U karaczanów, modliszek, niektórych prostoskrzydłych, niektórych gryzków i niektórych pluskwiaków różnoskrzydłych płytka ta zachowała wyodrębnione gonostyliki, podczas gdy widelnic, straszyków, skorków, nogoprządek oraz u pozostałych prostoskrzydłych, gryzków i pluskwiaków różnoskrzydłych gonostylików na płytce zupełnie brak. U wielu zaawansowanych ewolucyjnie muchówek i błonkówek całe gonokoksopodity uległy redukcji[7]. Z kolei u samców chrząszczy gonokoksopodity uległy całkowitemu zanikowi[7][8].

Funkcją ruchomych gonostylików samców często jest chwytanie i przytrzymywanie samicy w trakcie kopulacji[1].

U samic gonokoksyty dziewiątego segmentu odwłokowego drugą parę walwiferów, na której osadzone są walwule drugiej pary, wchodzące w skład pokładełka[7][8]. U samic chrząszczy gonostyliki, zwane też stylikami, są małymi płatkami połączonymi stawowo z kosksytem, osadzonymi na pokładełku wierzchołkowo lub przedwierzchołkowo[9][10]. W przypadku częstej u owadów uskrzydlonych wtórnej redukcji pokładełka gonostylik jest zwykle pierwszą strukturą ulegającą zanikowi[7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 65, 468.
  2. ↑ Iwona Kania, Maciej Wojtoń, Katarzyna Kopeć, Wiesław Krzemiński, Wiktoria Jordan. Dane dotyczące rodzaju Dicranomyia Stephens, 1829 (Diptera: Limoniidae) w eocenie. „Bursztynisko”. 39, s. 21-25, 2016. International Amber Association. 
  3. ↑ Mary Ann Basinger Maggenti, Armand R. Maggenti, Scott Lyell Gardner, Online Dictionary of Invertebrate Zoology Version 3.1, 2005, s. 420 (ang.).
  4. ↑ Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. III-V: Pierwogonki – Protura, Widłogonki – Diplura, Szczeciogonki – Thysanura. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1955, s. 40.
  5. ↑ Romuald J. Pomorski, Maria Sterzyńska, Wanda W. Weiner: Rząd: przerzutki — Archaeognatha. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
  6. ↑ Romuald J. Pomorski, Maria Sterzyńska, Wanda W. Weiner: Rząd: rybiki — Zygentoma. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
  7. ↑ a b c d e Ryuichi Matsuda: Morphology and Evolution of the Insect Abdomen: With Special Reference to Developmental Patterns and Their Bearings upon Systematics. Oxford, New York, Torornto, Sydney, Paris, Frankfurt: Pergamon Press, 1976, s. 77-83.
  8. ↑ a b XI: The Abdomen. W: R. E. Snodgrass: Principles of Insect Morphology. Cornell University Press, 1935.
  9. ↑ John F. Lawrence, Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen, Adam Ślipiński: Glossary of Morphological Terms. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga patim). Wyd. II. Berlin, Boston: Walter de Gruyter & Co., 2016, seria: Handbook of Zoology.
  10. ↑ Marek Wanat: rząd: chrząszcze – Coleoptera. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.