Gorczycznik prosty

Gorczycznik prosty

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	gorczycznik
Gatunek	gorczycznik prosty
Nazwa systematyczna
Barbarea stricta Andrz. ex Besser Enum. Pl. Volh. 72 1821[3]

Gorczycznik prosty (Barbarea stricta) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych. Występuje naturalnie w Europie środkowej i północnej oraz w zachodniej i środkowej Azji, a jako zawleczony także w Europie zachodniej i w Ameryce Północnej. W Polsce jest spotykany niemal na całym obszarze.

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg gatunku obejmuje środkową, wschodnią i północną Europę na wschodzie sięgając po północną Mongolię. Przebieg zachodniej granicy jest niejasny – w Niemczech, gdzie jest rozpowszechniony, gatunek uznawany jest za rodzimy^[4], a dalej na zachód – w Belgii^[5] i na Wyspach Brytyjskich^[6]. Jest szeroko rozprzestrzeniony na Półwyspie Skandynawskim i znany jest z pojedynczych stanowisk z południowej Grenlandii^[7]. Południowa granica obejmuje Góry Dynarskie, Siedmiogród (w Rumunii gatunek jednak bardzo rzadki^[8]) i Ukrainę. Izolowane stanowiska znajdują się także w rejonie Kaukazu^[7]. We wschodniej Syberii gatunek zanika^[7]. Jako roślina introdukowana rośnie w Zachodniej Europie – w Belgii, Francji i na Wyspach Brytyjskich^[9][6][5] oraz w Ameryce Północnej – we wschodniej Kanadzie i wschodniej części USA^[10]. W Europie Zachodniej gatunek jest inwazyjny^[5].

W Polsce gatunek jest rozpowszechniony wzdłuż większych rzek (Odra, Wisła, Bug, San, Warta), poza tym rozproszony, głównie w północnej części kraju i w województwach śląskim, opolskim i dolnośląskim^[11].

Morfologia

Kwiatostan i owoce

Liście łodygowe z uszkowatymi nasadami

Pokrój

Roślina zielna osiągająca 45–80 cm wysokości (rzadko do 1 m^[10]), naga (rzadziej bardzo słabo owłosiona – orzęsione bywają uszka obejmujące łodygę i ogonki liściowe^[10]), prosto wzniesiona, o łodydze kanciastej, pojedynczej lub rozgałęzionej^[12].

Liście

Górne liście siedzące, o nasadzie uszkowatej, grubo i nierówno ząbkowane. Dolne liście ogonkowe (ogonek zwykle do 6 cm długości^[10]), lirowate – z dużym listkiem szczytowym (o długości 2–7 cm i szerokości do ok. 5 cm^[10]) i 1–3 parami niewielkich lisków bocznych^[12] osiągających do 1,5 cm długości i do 0,5 cm szerokości^[10]. Brzegi listków grubo, tępo ząbkowane^[12].

Kwiaty

Zebrane w szczytowe grono. Działki cztery, na końcach kapturkowate i owłosione^[12]. Osiągają do 2–3 mm długości i 1 mm szerokości^[10]. Płatki korony jasnożółte^[13], do 3,5–5 mm długości, o 1/3 dłuższe od działek^[12], na szczycie zaokrąglone^[10]. U nasady pręcików znajdują się miodniki, te przy dłuższych pręcikach są stojące, języczkowate^[12]. Nitki pręcików osiągają 2–3,5 mm długości, pylniki do 0,5 mm. Słupek do 1,5, rzadko do 2 mm długości. Zalążnia zwykle z 20–28 zalążkami^[10].

Owoce

Wzniesione ku górze i przytulone do osi kwiatostanu równowąskie, obłe do czterograniastych łuszczyny długości 2–3 cm i o średnicy do 2 mm, rozwijające się na szypułkach długości do 5 mm. Łuszczyny zwieńczone dzióbkiem długości 1–1,5 mm. Nasiona jednorzędowe, do 1,5 mm długości^[12][10], brązowe^[10].

Gatunki podobne

Gorczycznik pospolity ma pąki i działki kielicha nagie, a nie owłosione^[12], łuszczyny skośnie lub szeroko odstające od osi kwiatostanu^[12] (choć mogą być też wzniesione^[13], a u znanej z Niemiec B. vulgaris subsp. rivularis także przylegają do łodygi^[5]), płatki osiągające 6–9 mm długości^[10] (dwa razy dłuższe od działek), złotożółte^[13].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia, rzadko bylina^[12], hemikryptofit^[13]. Kwitnie od kwietnia do czerwca^[13][12]. Rośnie na brzegach rowów i rzek, na wilgotnych łąkach i w zaroślach^[12], także na przydrożach i nieużytkach ruderalnych^[10].

Liczba chromosomów 2n = 14, 16, 18^[13].

Systematyka i taksonomia

Mieszańce

Gatunek tworzy mieszańce z gorczycznikiem pospolitym B. vulgaris^[12].

Synonimy nazwy naukowej^[3]

• Barbarea barbarea var. stricta (Andrz.) MacMill.
• Barbarea palustris Hegetschw.
• Barbarea parviflora Fr.
• Barbarea vulgaris var. stricta (Andrz. ex Besser) A.Gray
• Barbarea vulgaris var. stricta (Andrz.) Regel
• Campe stricta (Andrz.) W.Wight
• Campe stricta var. taurica (DC.) House
• Crucifera stricta E.H.L.Krause

Homonimy

• Barbarea stricta J.Fellm. → Barbarea orthoceras Ledeb.^[14]
• Barbarea stricta Willk. → Barbarea vulgaris W.T.Aiton^[15]

Przypisy