Goryczka krzyżowa
| ||
 | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | astropodobne | |
| Rząd | goryczkowce | |
| Rodzina | goryczkowate | |
| Rodzaj | goryczka | |
| Gatunek | goryczka krzyżowa | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Gentiana cruciata L. Sp. pl. 1:231. 1753 | ||
Goryczka krzyżowa (Gentiana cruciata L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goryczkowatych. Występuje w Europie i Azji[3]. W Polsce występuje dość pospolicie na całym obszarze kraju.
Morfologia
- Pokrój
- Tworzy gęste kępy, w których oprócz kwitnących pędów występują pędy płonne lub posiadające tylko pączki przyszłorocznych kwiatów. Cała roślina jest naga.
- Łodyga
- Wzniesiona, prosta, nie rozgałęziająca się, dość gruba, w dolnej części pokryta łuskami. Wysokość 10-50 cm. Pod ziemią kłącze.
- Liście
- Ulistnienie naprzemianległe. Liście dość duże, jajowatopodługowate. Wyższe liście są pochewkowato zrośnięte nasadami.
- Kwiaty
- Zebrane w pęczki po 2-5 w kątach środkowych i górnych liści. Kwiaty 4-krotne. Kielich w środku jaśniejszy, dzwonkowaty z krótkimi ząbkami. Korona kwiatu długości 20–25 mm, błękitna, o trójkątnych, ostrych, przeważnie rozpostartych ząbkach, nie orzęsiona na brzegu. Gardziel korony naga, słupek bez szyjki, prawie siedzący.
- Owoc
- Prawie siedzące torebki zawierające gładkie, podłużne nasiona bez skrzydełek.
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do września. Siedlisko: suche wzgórza, zarośla. W górach rośnie po regiel dolny. Najwyżej położone jej stanowisko podawano z rezerwatu Przyrody Wysokie Skałki w Pieninach (950 m n.p.m.)[4] W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Festuco-Brometea, Ass. Adonido-Brachypodietum[5].
Interakcje międzygatunkowe
Jest rośliną żywicielską rzadkiego motyla modraszka Rebela[6].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek objęty ścisłą ochroną. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[7]. Źródłem zagrożenia jest zaorywanie muraw, w których występuje, ich zarastanie drzewami w wyniku sukcesji ekologicznej a także zrywanie rośliny w celach leczniczych[4].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-11-30] (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
- ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Matuszkiewicz Władysław. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, s. 173.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Media użyte na tej stronie
Autor: Bernd Haynold, Licencja: CC BY 2.5
Gentiana cruciata, Allgäuer Alpen, Germany