Gorzanów

Gorzanów

wieś
Zamek w Gorzanowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Bystrzyca Kłodzka
Wysokość	310–325[1] m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	941[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-521[3]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0851330
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka Gorzanów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gorzanów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Gorzanów
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Gorzanów
50°21′07″N 16°37′56″E/50,351944 16,632222

Dwór Muszyn w Gorzanowie

Dwór Raczyn w Gorzanowie

Wiejski Ośrodek Kultury w Gorzanowie

Kościół św. Marii Magdaleny w Gorzanowie

Gorzanów (niem. Grafenort^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka^[5][6], nad Nysą Kłodzką, w Rowie Górnej Nysy, na pograniczu Wysoczyzny Łomnicy i Obniżenia Bystrzycy Kłodzkiej, u stóp Krowiarek, na wysokości około 310–325 m n.p.m.^[1].

W latach 1945–1954 siedziba gminy Gorzanów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gorzanów. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Integralne części wsi

Historia

Początki Gorzanowa sięgają XII wieku, kiedy istniał tu gród obronny^[7]. Na początku XIV wieku powstał tu zamek królewski, który został zniszczony w roku 1470 na skutek walk mieszczan wrocławskich z królem czeskim Jerzym z Podiebradów^[7]. W XIV wieku były tu: szkoła, parafia, piekarnia, młyn wodny i kuźnica^[7]. W czasie wojny trzydziestoletniej obu protestanckim właścicielom wsi skonfiskowano majątki, kilka lat później Gorzanów kupił hrabia von Annaberg^[7]. Trzydzieści lat później wieś kupił Jan von Herberstein, którego rodzina posiadała Gorzanów aż do XX wieku^[7]. Wiek XIX to okres dynamicznego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i turystycznego wsi^[7]. W Gorzanowie działały wtedy: szkoła, młyny wodne, tartaki i browar^[7]. Na udostępnionym do zwiedzania zamku istniał zawodowy teatr, a we wsi była lokalna sekcja Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego^[7].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:

• zespół zamkowy, z 1570 r., przebudowany w latach 1653–1657^[8] i w XIX w.:
  • zamek w Gorzanowie – monumentalny, renesansowy zespół zamkowy z XVI–XVII wieku
  • ściana kurtynowa południowa
  • ściana kurtynowa północna
  • ściana kurtynowa zachodnia
  • park
  • zabudowania gospodarcze
  • oficyna mieszkalno-gospodarcza
  • oficyna, ul. Podzamcze 7/8
  • oficyna-browar, ul. Podzamcze 12
• zespół kościoła parafialnego:
  • kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, zabytkowy. Pierwsze wzmianki o grodzie warownym i kościele pochodzą z II połowy XIV wieku. Do roku 1546 współwłaścicielami Gorzanowa były rodziny Raczynów i Muszynów. W roku 1657, za sprawą rodziny ówczesnego właściciela wsi, hrabiego Jana Fryderyka Herbersteina, na miejscu spalonego kościoła wzniesiono nowy, w stylu renesansowym, zaprojektowany przez Lorenza Nicelliego i Andrei Carovego; ze starego kościoła zachowano gotyckie prezbiterium. W roku 1658 bp von Hornau konsekrował nową świątynię, która była jeszcze przebudowywana w XVIII wieku w stylu barokowym. Kościół jest orientowany, jednonawowy, posiada wieżę a ołtarz główny, datowany w przybliżeniu na 1770 r., został prawdopodobnie wykonany przez Michała Ignacego Klahra^[9].
  • kaplica pw. Pana Jezusa, z XVIII w.
  • kaplica cmentarna „Memento mori”, z XVIII w.
  • kaplica pw. św. Barbary, z XVIII w.
  • ogrodzenie z bramami
• kaplica odpustowa pw. św. Antoniego Padewskiego zbudowana w pierwszej połowie XVIII w. na Górze Dębowej
• dwór Muszyn, przy ul. Bystrzyckiej 8 z 1571 roku, przebudowany w 1821 roku
• dwór Raczyn, ul. Polna, z 1573 roku, przebudowany w XX w.
• dom przy ul. Bystrzyckiej 1 z połowy XVIII w., przebudowany w XIX wieku
• dom przy ul. Kłodzkiej 1, z XIX w.^[10].

Filia Groß-Rosen

W miejscowości od schyłku marca 1945 do 8 V 1945 znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen, w której przetrzymywano 200 polskich Żydówek. Więźniarki pracowały przy kopaniu okopów^[11], a także w okolicznych zakładach przemysłowych i gospodarstwach rolnych^[7].

Szlaki turystyczne

W Gorzanowie rozpoczyna się szlak turystyczny prowadzący przez Hutę i Schronisko PTTK „Jagodna”, do Bystrzycy Kłodzkiej^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Marek Staffa (redakcja): Słownik geografii turystycznej Sudetów, T. 15 Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy, I-BiS, Wrocław 1994, ISBN 83-85773-06-1
• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .