Gorzekały

Gorzekały
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

piski

Gmina

Orzysz

Sołectwo

Wierzbiny

Liczba ludności (2011)

10[1]

Strefa numeracyjna

87

Kod pocztowy

12-230[2]

Tablice rejestracyjne

NPI

SIMC

0763778

Położenie na mapie gminy Orzysz
Mapa konturowa gminy Orzysz, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Gorzekały”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Gorzekały”
Położenie na mapie powiatu piskiego
Mapa konturowa powiatu piskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gorzekały”
Ziemia53°45′04″N 22°02′31″E/53,751111 22,041944

Gorzekały (niem. Gorzekallen, 1938–1945 Gortzen) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz[3][4].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Nazwa

W dokumentach krzyżackich: Gorsikallen.[5]
Później utrwaliła się nazwa Gorzekallen[6].
Na mapie Districtus Reinensis (1663) Józefa Naronowicza-Narońskiego – Gorzykały[7].
16 lipca 1938 ówczesne niemieckie władze Prus Wschodnich dokonały zmiany historycznej nazwy Gorzekallen na Gortzen[6].
Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. nadano miejscowości obowiązującą nazwę Gorzekały[8].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Gorzekały[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0763784Koźle-Leśniczówkaczęść wsi

Historia

Wolne dobro w Gorzekałach zostało lokowane na prawie magdeburskim dla obojga płci w roku 1542, po tym, kiedy to starosta ryński Jerzy von Diebes (Georg von Diebes) sprzedał za 144 grzywny[9] Michałowi, Adamowi i Maciejowi Gorzekałom (Michall, Adam, Mazay Gorzikalla)[10] z Zalesia w starostwie jańsborskim (piskim), 6 łanów w pobliżu starego pieca smolnego Lipińskich[9] (alten Pechoffen Lipianken)[11], (alten Pechofen Lipiansken)[10] między Orzyszem, a Drygałami. Bracia Gorzekałowie otrzymali też zezwolenie na karczmę (istniała w spisie z 1564 roku), a całość dóbr zwolniono z opłat czynszowych na 5 lat. Po okresie wolnizny musieli jednak płacić 6 grzywien Freygeldu i płużne w wysokości 3 korców żyta i tej samej ilości pszenicy.
Gorzekały należały do parafii w Klusach, administracyjnie podlegały rewirowi w Skomacku.
W 1857 roku wieś liczyła 79 mieszkańców. We wsi działała rakarnia, której właścicielem był Paul. Urząd sołtysa w tym czasie pełnił Rostejus[12].
W 1933 roku Gorzekały liczyły 156 mieszkańców. Według spisu powszechnego z maja 1939 roku we wsi mieszało 176 osób.[6]
W 1954 r. w Gorzekałach przebywał Jarosław Iwaszkiewicz - zatrzymał się w pokoiku urządzonym przez Wiesława Kępczyńskiego (wychowanek J. Iwaszkiewicza). W czasie pobytu w Gorzekałach Iwaszkiewicz pracował m.in. nad utworami: Chopin, Ze wspomnień.
W latach pięćdziesiątych XX wieku część gruntów wsi Gorzekały przejęło Ludowe Wojsko Polskie na potrzeby pobliskiego poligonu. We wsi utworzono Wojskowe Gospodarstwo Rolne (nie istnieje). Wieś prawie opustoszała. Obecnie znajdują się w niej dwa gospodarstwa.

Zabytki

Zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków:

  • Dawny cmentarz ewangelicki[13].

Obecnie położony na terenie poligonu. Najstarszy zachowany nagrobek z 1929 roku.

  • Dawny cmentarz ewangelicki, założony w połowie XIX wieku[14].

Na cmentarzu znajduje się kwatera wojenna z okresu I wojny światowej. Według zachowanych inskrypcji, jest miejscem spoczynku trzech nieznanych żołnierzy armii rosyjskiej †1914-15[15].

Przypisy

  1. ↑ Wieś Gorzekały w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-06-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 322 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. ↑ a b [http://www.stat.gov.pl/broker/access/performSearch.jspa?searchString=&level=miejsc&wojewodztwo=&powiat=&gmina=&miejscowosc=&advanced=true GUS. Rejestr TERYT]
  5. ↑ Otto Barkowski Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein.Altpreussische Forschungen, 11. Jahrgang 1934, H. 1, s. 223, 224.
  6. ↑ a b c Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Landkreis Lyck. 2006. [dostęp 2012-12-31]. (niem.).
  7. ↑ Jan Szeliga Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku. Biblioteka Narodowa, Warszawa, 1997, ilustracja nr 2.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 78, poz. 692)
  9. ↑ a b Wojciech Kętrzyński O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich... Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1882, s. 479.
  10. ↑ a b Otto Barkowski Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein.Altpreussische Forschungen, 11. Jahrgang 1934, H. 1, s. 212.
  11. ↑ Grzegorz Białuński Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn, 1996, str. 121.
  12. ↑ Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen. Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg, 1857 s. 307.
  13. ↑ Karta zabytku
  14. ↑ Karta zabytku
  15. ↑ [OSR] I Wojna Światowa (1914-18r.) : Gorzekały, www.rowery.olsztyn.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).

Bibliografia

  • Waldemar Mierzwa (red.): Mazury - słownik stronniczy, ilustrowany. Dąbrówno, Retman, 2008, 245 str., ISBN 978-83-923991-6-2
  • Grzegorz Białuński: Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1996, s. 254. ISSN 0585-3893.
  • Wojciech Kętrzyński: O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich.... Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1882, s. 653.
  • Barkowski, Otto. Beiträge zur Siedlungs- und Ortsgeschichte des Hauptamtes Rhein.Altpreussische Forschunge. 11. Jahrgang, H. 1, s. 197–224, 1934.

Linki zewnętrzne

Gmina Orzysz
Wsie
Kolonia
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi

Gmina Orzysz

Media użyte na tej stronie

Orzysz (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Pisz County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pisz County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.92 N
  • S: 53.42 N
  • W: 21.39 E
  • E: 22.32 E