Gosławice (Opole)

Gosławice (niem. Goslawitz, od 1936 Ehrenfeld[1]) - stara osada, obecnie dzielnica Opola; historyczny obszar Gosławic częściowo jest zabudowany przez os. mieszkalne im. Armii Krajowej, największą opolską "betonową sypialnię"; 1764 mieszkańców (nie wliczając mieszkańców osiedla). Leży częściowo u wylotu traktu z Opola w kierunku Łodzi, Olesna oraz popularnego miejsca wypoczynku - Jezior Turawskich. Graniczy z Kolonią Gosławicką, Osiedlem Malinka, centralnymi dzielnicami Opola, wsią Zawada w gminie Turawa oraz na małym odcinku z Zakrzowem (w okolicach kąpieliska Silesia).

Do Opola włączone 1 października 1974[2].

W Gosławicach wyróżnia się też sioło Grobla (tuż przy trasie ku Olesnu), gdzie niegdyś przy grobli stał młyn.

Dojazd autobusami miejskimi linii nr 11.

Nazwa

Nazwa należy do grupy nazw patronomicznych i pochodzi od staropolskiego męskiego imienia założyciela miejscowości Gosława[3]. Niemiecki językoznawca amator Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Gosławice podając jej znaczenie "Dorf des Gosław" czyli po polsku "Wieś Gosława"[3].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Goslawice oraz niemiecką Goslawitz[4]. Wymienia on również jako część wsi parcelę Miechulla[4]. Ze względu na polskie pochodzenie nazwy nazistowska administracja III Rzeszy zmieniła w 1936 roku nazwę dzielnicy na nową, całkowicie niemiecką - Ehrenfeld[5]

Historia

Zanim w wyniku procesów urbanizacyjnych miejscowość stała się częścią miasta Opole była już notowana jako osobna wieś w XIII w. (1254: Goslavitz, 1301: villa Goslavici). W 1303 roku wspomniano Gosławice jako wieś płacącą biskupowi dziesięciny z czterech zbóż. Dziesięciny te biskup odstąpił cesarzowi za 12 talarów. Kolejna wzmianka o tychże dziesięcinach z tej wsi pochodzi z 1686 roku, kiedy to otrzymywali je opolscy wikarzy. W 1307 roku opolska kaplica zamkowa otrzymała 5,5 łanów frankońskich od księcia Bolesława, który zakupił je w swojej wsi "Goslawicz" od tamtejszego sołtysa i kmieci. Z całą pewnością w 1399 roku istniał w Gosławicach młyn, do którego połowy w tymże roku a także i w 1466 miał prawo wójt opolski.

Urbarz z 1534 roku podaje, że Gosławice, które zawsze były wsią książęcą, zamieszkiwało 32 ludzi. Według tegoż źródła Gosławice posiadały wtedy 17 i 3/4 łanów,z czego 4 i 3/4 łanów były puste. Liczba mieszkańców wsi rosła systematycznie. Spis jaki wykonano w Gosławicach w 1925 roku, mówił o 377 budynkach mieszkalnych, 2806 mieszkańcach: 403 z polskim językiem ojczystym, 156 z językiem niemieckim, 2246 dwujęzycznych. Z kolei tuż przed wybuchem wojny w 1939 roku, wieś zamieszkiwały 4260 osoby, a powierzchnia gruntów zajmowanych przez wieś wynosiła 1465,87 ha. W roku 1960 wieś zamieszkiwały 1861 osoby (1046 kobiet), zamieszkujące w 369 budynkach.

W połowie XIX wieku na gruntach wsi powstała kolonia, nazwana Kolonią Gosławicką. W 1936 roku nazwa wsi została zmieniona przez nazistów na Ehrenfeld; do nazwy Gosławice powrócono po włączeniu Śląska Opolskiego do Polski w 1945. W latach 1945-54 siedziba gminy Gosławice. Podczas zajmowania Gosławic czerwonoarmiści zastrzelili 40 kobiet, które wcześniej zgwałcili, a także które broniły się przed gwałtem. W 1974 Gosławice zostały włączone do Opola.

Z życiem tutejszej społeczności wiąże się wydarzenie pielgrzymki do Lędzin w 1858 roku. W tymże roku podczas klęski suszy, mieszkańcy Gosławic przybyli do kościoła w pobliskich Lędzinach by tu pomodlić się do obrazu Matki Boskiej o poprawę pogody. Już w drodze powrotnej miał spaść rzęsisty deszcz. Na pamiątkę tego wydarzenia rokrocznie odbywają się piesze pielgrzymki do Lędzin z parafii Gosławice i Kolonia Gosławicka.

Zabytki

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[6]:

  • cmentarz „Na Grobli”, ul. Oleska, z poł. XIX w.
  • kapliczka-dzwonnica, XVIII

inne zabytki:

  • kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, stoi w samym centrum Gosławic. Kościół zbudowano w 1933 roku staraniem księdza prałata Józefa Kubisa, proboszcza parafii św. Krzyża w Opolu. Parafia obejmowała terytorium Gosławic, Kolonii Gosławickiej i obecnego osiedla AK. Kościół konsekrował 8 listopada 1933 kardynał Adolf Bertram. Jest to budowla murowana, nowoczesna. Ołtarz główny pochodzi z kościoła św. Sebastiana w Opolu. Kościół posiada księgi metrykalne od 1933 roku. Zanim wybudowano kościół, Gosławice należały administracyjnie do parafii św. Krzyża. W ostatnich kilkunastu latach z parafii wydzielono nowe: pod wezwaniem św. Jacka w Kolonii Gosławickiej i pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego na osiedlu Armii Krajowej.

Przypisy

  1. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  2. ↑ Dz.U. 1974 nr 31 poz. 185
  3. ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 16, OCLC 456751858 (niem.).
  4. ↑ a b Knie 1830 ↓, s. 200.
  5. ↑ Gosławice na liście śląskich wsi - portal genealogienetz.de
  6. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 90. [dostęp 2012-12-31].

Bibliografia

Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).

Linki zewnętrzne

Części Opola
Dzielnice
Osiedla
Inne

Herb Opola

Media użyte na tej stronie

POL Opole COA.svg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
PL Opole Goslawice.jpg
The church of the Assumption of the Mother of God, in Opole, Poland