Gospodarka Serbii

Gospodarka Serbii
Ilustracja
Belgrad nocą
Informacje ogólne
Waluta

1 dinar (RSD) (rs) = 100 para

Bank centralny

Narodowy Bank Serbii

Rok podatkowy

Rok Kalendarzowy

Organizacje gospodarcze

Bank Światowy, EBOiR, EBI, MFW, CEFTA

Dane statystyczne
PKB (nominalny)

51,523 mld USD (2019)[1]

PKB (ważony PSN)

130,222 mld USD (2019)

PKB per capita

7 398 USD (2019)

Wzrost PKB

4,2% (2019)

Struktura PKB

usługi (48,6%), przemysł (41,9%), rolnictwo (9,5%)[2]

Inflacja

1,4% (2020)

Wymiana handlowa
Eksport

25,5 mld $ (2019)

Główni partnerzy

Niemcy 12,6%
Włochy 10,1%
Bośnia i Hercegowina 7,7%
Rumunia 5,9%
Rosja 5,0%
Czarnogóra 4,5%
Węgry 4,2%
Macedonia Północna 3,8%
Czechy 3,3%
Słowenia 3,3% (2019)

Import

16,3 mld $ (2018)[3]

Zatrudnienie
Siła robocza

3 168 494 (2019)

Stopa bezrobocia

9,7% (2020)

Wskaźniki jakości życia
Ludność poniżej progu ubóstwa

7,1% (2018)

Współczynnik Giniego

35,6 (2018)

Finanse publiczne
Dług publiczny

56,3% PKB (2020)

Deficyt budżetowy

3,8% PKB (2015)[4]

Przychody budżetowe

15,58 mld USD (2015)[2]

Wydatki budżetowe

16,95 mld USD (2015)[2]

Gospodarka Serbii – jest gospodarką mieszaną. Przechodzi transformację z centralnie kierowanej (socjalistycznej) w gospodarkę rynkową (kapitalistyczną) po rozpadzie Jugosławii.

Historia

Serbia była jedną z najbardziej rozwiniętych gospodarczo republiką dawnej Jugosławii. Wojny domowe 1990–95 (wojna w Chorwacji, wojna w Bośni i Hercegowinie), w tym embarga nałożone przez ONZ, spowodowały głęboki kryzys gospodarczy – straty i koszt szacowany był na 30–50 mld USD[5]. Naloty lotnictwa NATO w 1999 zniszczyły część infrastruktury przemysłowej[6].

Dzięki reformom wolnorynkowym w 2001 roku stabilnie rozwijała się do 2008 roku, ze średnim tempem 5,9%. Dynamiczny rozwój zmniejszył presję reformatorką na rządzących, przez co większość problemów nie została rozwiązana[7].

Ustrój gospodarczy

Gospodarka Serbii opiera się na zasadach rynkowych (z zachowaniem dialogu społecznego między związkami zawodowymi a pracodawcami), swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej, niezależności i samodzielności podmiotów gospodarczych oraz na równoprawności wszystkich form własności. Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej może być ograniczona ustawą, np. w celu ochrony zdrowia publicznego czy w celu ochrony środowiska naturalnego. Co do zasady zakazane są działania ograniczające konkurencję i sprzyjające powstawaniu monopoli[8].

Wszystkie podmioty działające na rynku (krajowe i zagraniczne) mają jednakowy status prawny. Zagraniczne osoby prawne i fizyczne, zgodnie z ustawą lub odpowiednią umową międzynarodową, mogą nabywać nieruchomości na własność. Obcokrajowcy mają prawo do ubiegania się o koncesje na korzystanie z bogactw naturalnych i dóbr użytku publicznego[8].

Obszar kraju jest jednolitym rynkiem towarowym, pracy, kapitału i usług[8].

Środkiem płatniczym jest dinar serbski, którego emitentem jest Narodowy Bank Serbii.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Od roku 2008 gospodarka Serbii znajduje się w cyklu rozwoju i regresu. Według danych Krajowego Urzędu Statystycznego produkt krajowy brutto na koniec 2012 r. zmniejszył się o 1,7%. Kluczowym problemem serbskiej gospodarki jest narastanie deficytu finansów publicznych (finansowanego emisją obligacji i podwyżkami podatków, np. w 2012 pięciokrotnie dokonano podwyżek akcyzy na paliwa oraz podwyższono podatek VAT o 2 punkty procentowe)[8] i przerost sektora publicznego (ok. 1/3 zatrudnienia pochłaniającego 60% przychodów państwa)[9]. Kolejne rządy odkładają niezbędne reformy, obawiając się niezadowolenia społecznego[9].

Bezrobocie

Bezrobocie osiągnęło szczytową wartość 22,5% w 2012 roku, po czym zaczęło powoli spadać. W 2016 wynosiło ok. 16%[10].

Główne sektory gospodarki

Największy udział w gospodarce mają: rolnictwo (udział 7,4% PKB w 2016), budownictwo (4,8%), przemysł (20,9%), sektor publiczny (12,7%), usługi (15,3%)[11].

Rolnictwo

Użytki rolne obejmują ok. 70% powierzchni Serbii, z czego 55% to grunty orne. Dominuje uprawa kukurydzy, jęczmienia, buraków cukrowych, i pszenicy. Hoduje się trzodę chlewną, bydło, drób, owce i kozy[6].

Przemysł

Do głównych gałęzi przemysłu należy przemysł metalurgiczny, maszynowy, spożywczy, chemiczny, włókienniczy, odzieżowy, skórzany i elektrotechniczny. W przemyśle wydobywczym dominuje wydobycie lignitu. Eksploatuje się złoża rud miedzi, cynku, ołowiu, żelaza, chromu, molibdenu, magnezytu, manganu, i boksytów[6].

Infrastruktura

Połączenia lądowe obejmują prawie 43 tys. km dróg i 4100 km linii kolejowych.

Główne miasta (Nowy Sad, Belgrad, Nisz) połączone są autostradami.

Międzynarodowe połączenia lotnicze istnieją na lotniskach w Belgradzie i Niszu.

Główne rzeki (Dunaj, Sawa, Cisa) są żeglowne i połączone kanałami. Główne porty rzeczne znajdują się w Belgradzie, Smederevie i Nowym Sadzie[6].

W 2016 roku zliberalizowano towarowy[12] rynek kolejowy, dzięki czemu w połowie 2016 roku ruszyło pierwsze niezależnie połączenie kolejowe zorganizowane przez Kombinovani Prevoz.

Uczestnictwo w organizacjach i porozumieniach

Serbia jest członkiem wielu organizacji o charakterze ekonomicznym[8]:

Stara się również o członkostwo w takich organizacjach jak[8]:

Serbia ma umowy o wolnym handlu z Rosją, Białorusią, Kazachstanem i Turcją.

Handel zagraniczny

Gospodarka Serbii charakteryzuje się niskim poziomem eksportu i wysokim deficytem w handlu zagranicznym. Głównym partnerem handlowym jest Unia Europejska (63% eksportu i 62% importu)[7].

Relacje gospodarcze z Chinami

Serbia stara się utrzymywać Chiny jako partnera strategicznego (prócz USA, Rosji i UE), ze względów gospodarczych i politycznych (kwestia Kosowa). Chiny chcą przez Serbię budować południową odnogę Nowego Jedwabnego Szlaku – między portem Pireus a Europą Środkową[14].

W latach 2005–2015 Chiny zainwestowały w Serbii 125 mln euro. W 2016 największą chińską inwestycją było przejęcie huty w Smederevie za 46 mln euro. Za 608 mln USD kredytu z chińskiego banku Eximbank budowany jest (w połowie przez firmy chińskie) nowy blok elektrownic w Kostolac[14].

Relacje gospodarcze z Polską

1 czerwca 2011 roku rządy Polski i Serbii podpisały umowy o współpracy ekonomicznej.

Na koniec 2012 roku wymiana towarowa między Polską a Serbią wyniosła 469,3 mln euro, w tym eksport z Polski 362,2 mln euro, a import z Serbii 107,1 mln euro. W tym samym roku inwestycje polskie w Serbii wyniosły 0,734 mln euro.

Przypisy

  1. "World Economic Outlook Database, October 2019" (ang.). 2016. [dostęp 2020-06-26].
  2. a b c Serbia (ang.). CIA. [dostęp 2017-01-04].
  3. Statistical Office of the Republic of Serbia [dostęp 2020-06-26].
  4. Serbia Economic Outlook (ang.). Focus Economics. [dostęp 2017-01-04].
  5. Jean-Marc Philibert: Bombardowania i gospodarka Serbii (pol.). Le Figaro, 2000-07-04. [dostęp 2017-01-04].
  6. a b c d Serbia. Gospodarka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-01-04].
  7. a b Marta Szpala. Serbia: kandydat do UE. „infos – zagadnienia społeczno-gospodarcze”. 208 (4), 2016-02-25. Biuro Analiz Sejmowych (pol.). 
  8. a b c d e f Informator Ekonomiczny – Serbia (pol.). MSZ. [dostęp 2017-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-25)].
  9. a b Bartłomiej Niedziński: Dogonić Słowenię i Chorwację. Serbia musi nadrobić lata zaniedbań (pol.). Gazet Prawna, 2014-03-13. [dostęp 2017-01-04].
  10. Serbia – stopa bezrobocia (pol.). tradingeconomics.com. [dostęp 2017-01-04].
  11. Serbia – wskaźniki (pol.). tradingeconomics.com. [dostęp 2017-01-04].
  12. Pierwsze efekty liberalizacji rynku kolejowego cargo w Serbii (pol.). wnp.pl, 2016-06-23. [dostęp 2017-01-04].
  13. Serbia (ang.). Komisja Europejska, 2016-12-06. [dostęp 2017-01-04].
  14. a b Jakub Jakóbowski, Mateusz Seroka: Xi Jinping w Serbii: nie tylko gospodarka (pol.). Ośrodek Studiów Wschodnich, 2016-06-22. [dostęp 2017-01-04].

Media użyte na tej stronie

Ambox outdated serious.svg
An outdated clock with a serious icon
LocationEurope.png
World map depicting Europe.
Main Railway Station Predrag Vuckovic.jpg
Autor: Sava52Bogdanovic, Licencja: CC BY-SA 4.0
Main Railway Station in Belgrade, and Belgrade Waterfront rising in the background, photo by Predrag Vučković