Goszcz

Goszcz

wieś
Pałac w Goszczu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	oleśnicki
Gmina	Twardogóra
Wysokość	150 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	1202[1]
Strefa numeracyjna	71
Kod pocztowy	56-416[2]
Tablice rejestracyjne	DOL
SIMC	0881911
Położenie na mapie gminy Twardogóra Goszcz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Goszcz
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Goszcz
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego Goszcz
51°23′50″N 17°28′38″E/51,397222 17,477222
Strona internetowa

Herb Goschütz (rysunek z okresu międzywojennego)

Goszcz (niem. Goschütz^[3]) (1638-1742 miasto) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, w gminie Twardogóra^[4][5], na wysokości 150 m n.p.m., około 50 km na północny wschód od Wrocławia i około 40 km na południowy zachód od Ostrowa Wielkopolskiego.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Goszcz. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.

Nazwa

Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy wywodził nazwę miejscowości od polskiej nazwy „gościniec” lub „gospoda” ^[6]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę miejscowości wymienia Gosz podając jej znaczenie „Wirtshaus” czyli w języku polskim „Gospoda, gościniec, oberża, karczma”^[6]. Nazwa wsi wiązała się prawdopodobnie ze znanym zajazdem lub karczmą przyjmującą gości i została później fonetycznie zgermanizowana na Goschütz^[6] tracąc swoje pierwotne znaczenie.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Gosche^[7][8].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Goszcza oraz niemiecką Goschütz^[9]. Polską nazwę miejscowości w obecnie obowiązującej formie Goszcz w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[10].

Integralne części wsi

Historia

Najstarsze ślady człowieka na terenie dzisiejszego Goszcza pochodzą z neolitu. Dowodem na to są trzy toporki pochodzące z tego okresu znalezione w Goszczu i niedaleko Goszcza.

Pierwsze zapisy o Goszczu jako części dóbr biskupstwa wrocławskiego - pochodzą z bulli papieża Hadriana IV z roku 1156. Dobra goszczańskie były własnością Kościoła do XVI w., następnie stały się dobrami książęcymi. W roku 1686 Goszcz (zwany w tym czasie Gościec) otrzymał nawet prawa miejskie i herb. Był państwem stanowym.

W roku 1945 miejscowość włączono do Polski. Jej dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec.

Jan Jakub Kolski w latach 90. XX wieku kręcił w Goszczu swój film Jańcio Wodnik^[11][12].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[13]:

• układ ruralistyczny, z XVIII-XIX w.
• zespół pałacowy, z lat 1749-1755 i 1886-1888:
  • pałac von Reichenbachów (ruina), pierwszy pałac w Goszczu wybudowano w latach 1730-1740 na miejscu XII-wiecznego zamku. Strawił go jednak ogromny pożar w 1749 r. W latach 1749-1755 powstał nowy pałac według projektu śląskiego architekta epoki baroku, Karla Martina Frantza. Całość zespołu dworsko-pałacowego zgrupowano wkoło prostokątnego dziedzińca, którego oś główną stanowił budynek pałacu. Prowadziły do niego trzy bramy wjazdowe. Do stycznia 1945 r. obiekt ten należał do rodziny Reichenbachów, potem zajęły go wojska radzieckie, a następnie oddano go w zarząd miejscowej administracji. W wigilię Bożego Narodzenia 1947 r. wybuchł pożar w pałacu. Pomimo akcji jednostek straży pożarnej pałac doszczętnie spłonął i nigdy nie został odbudowany
  • dwa budynki łącznikowe
  • dwie oficyny – dawne domy gościnne
  • oficyna mieszkalna
  • stajnia koni wyjazdowych
  • maneż
  • dom ogrodnika
  • budynek bramny, obecnie dom nr 63, z przełomu XVIII/XIX w.
  • dwa domy służby pałacowej, z 1760 r.
  • park^[14]
• kościół ewangelicki, murowany, wzniesiony w latach 1743-1749 - XVIII w. na planie prostokąta z wieżą od zachodu. Opuszczony po roku 1945, znajduje się w złym stanie technicznym.
• cmentarz ewangelicki, nieczynny, z około połowy XIX w.
• kościół parafialny, pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, barokowy, wzniesiony w roku 1778 w północnej części Goszcza, na miejscu kościoła romańskiego z XIII w. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne wykonane są z polichromowanego drewna w późnym baroku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Ma­donny z Dzieciątkiem. W kruchcie kościoła można podziwiać Pietę z przełomu XVIII i XIX w. W stronie południowej i wschodniej znajdują się witraże

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczył 1202 mieszkańców^[1]. Jest największą miejscowością gminy Twardogóra.

Galeria

• 

  Kościół ewangelicki

• 

  Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny

• 

  Kościół Narodzenia NMP

• 

  Cmentarz ewangelicki

Zobacz też

• Goszcza

Przypisy

Bibliografia

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, Seria Nowa (tom IV, zeszyt 3), Województwo wrocławskie (pod red. Jakuba Pokory i Mieczysława Zlata, opracowanie autorskie – Jan Wrabec); Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1997, ISBN 83-85938-07-9, str. 24-35.

Linki zewnętrzne

• Goszcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 751 .
• Zdjęcia ruin Zespołu pałacowo-zamkowego oraz artykuł na temat jego historii, zdjęcia aktualne oraz historyczne
• Opuszczony kościół ewangelicki w Goszczu - zdjęcia i artykuł na jego temat
• Strona ze zdjęciami i informacjami na temat Goszcza