Gotartowice

Gotartowice
Dzielnica Rybnika
Ilustracja
Zabudowania przy skrzyżowaniu ulic Wolna i Sygnały
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Rybnik

W granicach Rybnika

27 maja 1975[1]
(1973–75 w granicach Boguszowic)

SIMC

0942848

Populacja (2021)
• liczba ludności


3654[2]

Strefa numeracyjna

(+48) 032

Kod pocztowy

44-251

Tablice rejestracyjne

SR

Położenie na mapie Rybnika
Mapa konturowa Rybnika, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Gotartowice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Gotartowice”
Ziemia50°04′48″N 18°37′03″E/50,080054 18,617391
Portal Polska
Przystanek kolejowy Rybnik Gotartowice

Gotartowice (niem. Gottartowitz) – dzielnica Rybnika, dawniej osada rolnicza. Liczba mieszkańców ok. 3300. Znajduje się tutaj lotnisko Rybnik-Gotartowice. W granicach miasta Boguszowice od 1 stycznia 1973[3] a Rybnika od 1975.

Nazwa

W Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295-1305 wymienione są w zlatynizowanej formie Gothartovitz we fragmencie Gothartovitz decima solvitur more polonico, jako miejscowość położona w pobliżu Rybnika, Żor i Wodzisławia[4]. Miejscowość była wtedy osobną wsią założoną na prawie polskim iure polonico płacącą dziesięcinę biskupstwu wrocławskiemu i została wchłonięta przez miasto w procesach urbanizacyjnych stając się obecną dzielnicą miasta Rybnik[5].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Gottartowice oraz niemiecką Gottartowitz[6].

Historia

Najdawniejszej przeszłości Gotartowic, jako małej osady rolniczej nie można przedstawić w oderwaniu od historii Śląska, ściśle zaś od księstwa raciborskiego i tzw. "państwa rybnickiego".

O dawnym rolniczym charakterze tej miejscowości świadczy herb (związany snop zboża prosto stojący na tle dwóch skrzyżowanych cepów). Nazwa tej osady wywodzi się niewątpliwie od imienia Gothard. W dokumencie księcia Przemysława na Raciborzu występował w r. 1290-1293, rycerz Gothard nazwany w 1291 r. chorążym księcia (prawdopodobny założyciel Gotartowic). W dniu 1 września 1473 r. zaświadczył Wacław – książę na Opawie i Raciborzu‚ pan na Pszczynie, że Jan Striekowski oddał mieszczanom Żor łaźnię w tym stanie, w jakim ją nabył 7 kwietnia 1448 r. od wójta. Świadkiem tej umowy był między innymi rycerz Jakub z Gotartowic. Do 1540 r. Gotartowice należały do kanclerza księstwa raciborskiego, Zygmunta Wyskota pana na Wodnikach. Od 1540 r. były posiadłością wdowy Wacława Hnedecza, córki Wacława Czarneckiego, chociaż jeszcze w 1565 r. w żorskim dokumencie można było przeczytać "Zygmunt na Gotartowicach". W roku 1652 drogą kupna Gotartowice nabył Bernard Oppersdorff, który 5 stycznia 1682 r. sprzedał "państwo rybnickie" (w tym Gotartowice) Juliannie Konstancji, wdowie po Węgierskim za 60.300 złotych tytułem przejętych długów i 40.000 zł w gotówce. Z kolei hr. Węgierska i jej syn Karol Gabriel sprzedali wsie: Gotartowice, Kłokocin i Rowień wymienionemu już hr. Oppersdorff. W latach 1700-1719 właścicielem Gotartowic był Rudolf Gaschin, a po nim Karol Węgierski. W 1788 r. król pruski Fryderyk Wilhelm II kupił "państwo rybnickie", w skład którego wchodziły także Gotartowice za 400.000 talarów i 500 dukatów kluczowego. Od 1846 do 1870 roku dzierżawił dobra gotartowickie rotmistrz Karol Zawadzki, powierzając opiekę nad nimi Karolowi Knobl. Od 1870 r. Gotartowice były w dzierżawie Maxa Knobla (występował jako rotmistrz w 1910 r.). W protokole powizytacyjnym w 1654 r. podano, że dwór gotartowicki oddawał proboszczowi z Boguszowic dziesięciny z wszystkich zbóż (dochody z czterech stawów położonych w Gotartowicach). Gotartowice posiadały w roku:

  • 1679 – 8 siedlaków
  • 1784 – 3 siedlaków, 10 zagrodników, dwór i młyn
  • 1701 – 4 siedlaków robotnych (pańszczyźnianych – uwaga wł.), 2 zagrodników rolnych, 6 zagrodników robotnych (pańszczyźnianych – uwaga wł.), 50 chałupników
  • 1819 – 7 budynków dworskich‚ 5 zagrodników siedlaczych, 5 gospodarstw zagrodniczych, 3 gospodarstwa chałupnicze, młyn i owczarnia
  • 1825 – 24 domy, 226 mieszkańców
  • 1840 – 433 mieszkańców
  • 1865 – 1 siedlak, 6 zagrodników, 50 chałupników
  • 1907 – 923 mieszkańców
  • 1910 - 1021 mieszkańców.

Mieszkańcy wsi w poł. XIX wieku czerpali swoje dochody z rolnictwa, wielu pracowało w lasach państwowych oraz w miejscowej hucie. Domy mieszkalne i gospodarskie były drewniane. Dopiero w 1887 r. miejscowy karczmarz Wojciech Kaczmarczyk wybudował we wsi pierwszy masywny murowany dom.

W 1792 r. nad rzeką Rudą powstały dwie fryszerki, które przeszły w tym samym roku drogą kupna na własność państwa pruskiego (fiskus). W ich organizacji brał udział radca hutniczy (niem. Hüttenrat) Ephraim Ludwig Gottfried Abt (1752-1819). W 1796 r. z kwoty 5.000 talarów wybudowano nowe budowle (budowa mostu – 101 talarów, urządzenia hutnicze – 827 talarów). Z licytacji przeprowadzonej w 1803 r. wynika, że fryszerki gotartowickie znajdowały się w dobrym stanie. Rudę sprowadzano z Pilchowic, Piekar i Tarnowskich Gór, a częściowo dostarczała ją dolina rzeki Rudy. W 1824 r. przebudowano hutę – uruchomiono 4 fryszerki, 2 młotownie (kuźnice), wybudowano dwie masywne szopy na węgiel oraz dwa masywne domy mieszkalne dla robotników. W nocy z dnia 25 na 26 sierpnia 1826 r. uderzył w hutę grom, który zniszczył wszystkie zabudowania. Jednak już w grudniu tego roku hutę odbudowano i oddano do użytku. Fryszownia w Gotartowicach produkowała w latach:

  • 1859 – 2.215 ton żelaza sztabowego
  • 1860 – 2.486 ton żelaza sztabowego
  • 1861 – 1.938 ton żelaza sztabowego.

Około 1865 r. należało do huty 31 gospodarstw domowych, 168 mieszkańców i 15 domów prywatnych. W roku 1864 państwowe zakłady w Rybnickiem przeszły w ręce prywatne – nabył je Izydor Mamroth. Istniały wtedy 4 zakłady hutnicze, mianowicie w Gotartowicach, Ligockiej Kuźni, Paruszowcu i Kuźni Rybnickiej. W roku 1872 zakłady te dostały się w posiadanie "Górnośląskiego Towarzystwa Akcyjnego Walcowni Żelaza". Wkrótce nabyli je na przymusowej licytacji Salamon i Kasper Lachman, którzy je prowadzili pod nazwą "Firma Lachman, zakłady hutnicze i sztancownia". W 1886 r. hutę gotartowicką nabył dzierżawca domeny państwowej i rotmistrz Max Knobl z Gotartowic. Huta została przebudowana, a następnie z dużym zyskiem sprzedana Louisowi Ricsefeldowi pod nazwą "Pierwsze Górnośląskie Zakłady Naczyń Emaliowanych". Od roku 1891 właścicielem hut była firma Bertina i Kaspra. Ludność Gotartowic była zawsze ludnością polską, brała czynny udział we wszystkich walkach narodowo – społecznych w powiecie rybnickim. W świetle urzędowej statystyki należały do najbardziej polskich wsi w Rybnickiem. Według przeprowadzonego 1 grudnia 1910 r. spisu ludności, ludność tego regionu w 88,9% posługiwała się językiem polskim. Dowodem polskości Gotartowic był plebiscyt przeprowadzony w dniu 20 marca 1921 r. Za pomocą kartki w olbrzymiej większości ludność tej miejscowości wyraziła swoje polskie credo narodowe. Na 535 ważnych kartek, 488 miało nadruk "Polska – Polen", co stanowi 91,2 proc.

Przypisy

  1. Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87
  2. Rybnik.eu – Serwis Miejski.
  3. Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327
  4. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  5. H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
  6. Knie 1830 ↓, s. 201.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Rybnik Herb.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Airfield EPRG in Rybnik Gotartowice.jpg
(c) Piotr Hojka, CC BY-SA 3.0
Lotnisko aeroklubowe w Rybniku- Gotartowicach (EPRG). Widok na parking oraz hangar.
Rybnik location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Rybnik, Poland
Ta mapa of Rybnik została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Rybnik, Gotartowice, skrzyżowanie Sygnały i Wolna.jpg
Autor: Kamil Czaiński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Building at the corner of Sygnały and Wolna Street in Gotartowice, a district of Rybnik, Upper Silesia, Poland
Rybnik Gotartowice.jpg
Autor: Petr Štefek, Licencja: CC BY-SA 3.0 cz
Rybnik Gotartowice railway station, Poland