Gródek (powiat hrubieszowski)

Artykuł

50°47′55″N 23°56′54″E

- błąd

39 m

WD

50°48'15"N, 23°57'3"E

- błąd

39 m

Odległość

679 m

Gródek
wieś
Ilustracja
Teren cmentarza prawosławnego i prawdopodobne miejsce po cerkwi
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

hrubieszowski

Gmina

Hrubieszów

Wysokość

185 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

319[1]

Strefa numeracyjna

84

Kod pocztowy

22-500[2]

Tablice rejestracyjne

LHR

SIMC

0889195

Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Hrubieszów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego
Mapa konturowa powiatu hrubieszowskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Gródek”
Ziemia50°47′55″N 23°56′54″E/50,798611 23,948333

Gródek (Gródek Nadbużański, dawniej: Gródek Nadbużny) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011) liczyła 319 mieszkańców[1] i była piętnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów.

Historia

Prowadzone od 1934 roku badania archeologiczne odkryły osadę kultury pucharów lejkowatych datowaną na okres 3100–2500 p.n.e. Wykopaliska prowadzono również na cmentarzysku kultury łużyckiej z początku I tysiąclecia p.n.e., gdzie wydobyto wiele popielnic z prochami zmarłych. Wznowione przez Andrzeja Kokowskiego z UMCS wykopaliska archeologiczne ujawniły gockie osadnictwo istniejące w Kotlinie Hrubieszowskiej ponad 200 lat z kilkoma cmentarzyskami i śladami znacznych osad, które zachowały ciągłość aż do przybycia Słowian[3]. Odkryto również pochówek wojownika w pełnym uzbrojeniu z okresu XI wieku.

Za relacją Długosza umiejscawiany jest w Gródku gród Wołyń (siedziba plemienia Bużan, która dała nazwę całej krainie na prawym brzegu górnego Bugu), pod którym w 1018 miała miejsce bitwa pomiędzy wojskami Bolesława Chrobrego i Jarosława Mądrego[4][5]. Gród został zniszczony przez najazd mongolski w 1241[5].

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie fundacyjnym króla Władysława Jagiełły z 1400 kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP i parafii w Hrubieszowie[6][5]. W II połowie XVI wieku należała do Łysakowskich, a w XVIII w. do Ciechowskich[5][4]. W 1578 wieś miała jedynie 2,5 łana (42 ha) gruntów uprawnych[5]. W 1725 powstał klasztor bazylianów[4] działający do 1787. Gródek zwiedzał Zorian Dołęga-Chodakowski, który także lokalizował tu gród Wołyń[7].

W 1847 miejscowość miała należeć do Joanny Gródeckiej[5]. Według spisu z 1827 liczyła 52 domy i 353 mieszkańców[4][5]. Po jego likwidacji cerkiew monasterska pozostała czynna jako parafialna. Na początku XIX w. zastąpiono ją nowa świątynią, która działała jako unicka do kasaty eparchii chełmskiej w 1875, następnie do 1914 była parafialną cerkwią prawosławną.

Wg spisu z 1921 Gródek miał 79 domów oraz 486 mieszkańców, w tym 398 Ukraińców i 30 Żydów[5]. Władze II Rzeczypospolitej nie wyraziły zgody na ponowne otwarcie cerkwi, a w 1938 jej budynek rozebrano w toku akcji rewindykacyjno-polonizacyjnej[8][9]. Z cerkwią związany jest cmentarz prawosławny, użytkowany do końca II wojny światowej, a następnie porzucony w związku z wywiezieniem ludności tego wyznania[10].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny czerwony Nadbużański szlak rowerowy

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 346 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Małgorzata Domagała: W okolicach Hrubieszowa żyli Goci. Archeologiczna sensacja zamienia się w muzeum. lublin.wyborcza.pl, 2022-11-06. [dostęp 2022-11-15].
  4. ↑ a b c d Gródek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 817.
  5. ↑ a b c d e f g h Bondyra 1993 ↓.
  6. ↑ Hrubieszów, lub Rubieszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 180.
  7. ↑ Atlas grodzisk wczesnośredniowiecznych z obszaru Polski. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 2015. [dostęp 2022-11-15].
  8. ↑ Monaster bazyliański w Gródku Nadbużnym i jego cerkiew w XVIII-XX wieku, [w:] P. Sygowski, Studia z dziejów i tradycji metropolii kijowskiej XII–XX w. A. Gil (red.), Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2009, s. 182, 185–189.
  9. ↑ K. Grzesiak, Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939, Wydawnictwo Archidiecezjalne Gaudium, 2010, s. 219,226, ISBN 978-83-7548-003-0.
  10. ↑ D. Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Zamość: Państwowa Służba Ochrony Zabytków, 1994, s. 72.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Gmina Hrubieszów
Wsie
Kolonie
Integralne części miejscowości

Herb gminy

Media użyte na tej stronie

Lublin Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.35 N
  • S: 50.20 N
  • W: 21.52 E
  • E: 24.25 E
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Gródek cmentarz1.jpg
Autor: Roch Mściwój, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz prawosławny w Gródku